Είναι το 10ο από τα 12 κρανιακά νεύρα που συναντάται μόνο στα θηλαστικά είδη. Ανήκει στο παρασυμπαθητικό του αυτόνομου νευρικού συστήματος και ευθύνεται εν πολλοίς για την πέψη αλλά και την πνευματική υγεία και τη χαλάρωση του οργανισμού.
Το όνομα αυτού πνευμονογαστρικό νεύρο ή vagus που στα λατινικά σημαίνει περιπλανώμενος.
Εάν λάβουμε σοβαρά υπόψιν τα αμέτρητα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου δείχνουν πώς μπορείτε να «τονώσετε» το εν λόγω νεύρο, μπορούμε να δεχτούμε πως επηρεάζει σημαντικά και τη ψυχική μας κατάσταση, πέραν της ζωτικής.
Το vagus nerve κατέχει μία ξεχωριστή θέση στον οργανισμό μας αλλά και έκταση καθώς συνδέει τον εγκέφαλο με ζωτικής σημασίας όργανα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα έντερα, το στομάχι, οι πνεύμονες, ο οισοφάγος, αλλά και η ζωογόνος καρδιά, ενώ ακούσια ελέγχει με τους μύες, τους αδένες και το πεπτικό σύστημα.
Για να το κάνουμε ακόμα πιο παραστατικό, θα λέγαμε πως πρόκειται για έναν τεράστιο αυτοκινητόδρομο που ξεκινά από τον εγκέφαλο και επεκτείνεται στα αυτιά, το λαιμό, την καρδιά, τους πνεύμονες και το πεπτικό σύστημα, κάνοντας στάση στη διαδρομή στις φωνητικές χορδές και στο διάφραγμα, πριν κατέβει στην κοιλιά.
#vagusnerve
Τα βίντεο του TikTok με το hashtag «#vagusnerve» έχουν προβληθεί περισσότερες από 64 εκατομμύρια φορές και υπάρχουν σχεδόν 70.000 δημοσιεύσεις με το hashtag στο Instagram.
Μερικά από τα πιο δημοφιλή διαθέτουν απλές συμβουλές για την τόνωση ή την «επαναφορά» του πνευμονογαστρικού νεύρου, στις οποίες οι άνθρωποι βυθίζουν τα πρόσωπά τους σε λουτρό με παγωμένο νερό ή ξαπλώνουν ανάσκελα με παγοκύστες στο στήθος τους. Υπάρχουν επίσης μασάζ αυχένα και αυτιών, ασκήσεις ματιών και τεχνικές βαθιάς αναπνοής.
Τώρα, οι εταιρείες ευεξίας έχουν εκμεταλλευτεί την τάση, προσφέροντας προϊόντα όπως «έλαιο μασάζ vagus» και δονούμενα βραχιόλια που ισχυρίζονται ότι διεγείρουν το νεύρο, αλλά δεν έχουν εγκριθεί από την επιστημονική κοινότητα.
Οι ερευνητές που μελετούν το πνευμονογαστρικό νεύρο λένε ότι η διέγερσή του με ηλεκτρόδια μπορεί ενδεχομένως να βοηθήσει στη βελτίωση της διάθεσης και στην ανακούφιση των συμπτωμάτων πολλών παθήσεων.
Η τεράστια έκταση του πνευμονογαστρικού νεύρου οφείλεται στο γεγονός ότι συγκεντρώνει πληροφορίες σχετικά με το πώς λειτουργούν τα όργανα και στέλνει επίσης πληροφορίες από τον εγκέφαλο πίσω στο σώμα, βοηθώντας στον έλεγχο της πέψης, του καρδιακού παλμού, της φωνής, της διάθεσης και του ανοσοποιητικού συστήματος.
Οι επιστήμονες άρχισαν για πρώτη φορά να εξετάζουν το πνευμονογαστρικό νεύρο στα τέλη του 1800 για να διερευνήσουν εάν η διέγερσή του θα μπορούσε να είναι μια πιθανή θεραπεία για την επιληψία.
Αργότερα ανακάλυψαν ότι μια παρενέργεια της ενεργοποίησης του νεύρου ήταν η βελτίωση της διάθεσης. Σήμερα, οι ερευνητές εξετάζουν πώς το νεύρο μπορεί να επηρεάσει ψυχιατρικές διαταραχές, μεταξύ άλλων καταστάσεων.
Τι αναφέρει η έρευνα
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου μπορεί να βοηθήσει άτομα με επιληψία, διαβήτη, ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη και διαταραχή μετατραυματικού στρες – καθώς και φλεγμονώδεις αυτοάνοσες καταστάσεις όπως η νόσος του Crohn ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Υπάρχουν ακόμη και κάποιες προκαταρκτικές έρευνες που υποδηλώνουν ότι τα μακροχρόνια συμπτώματα του Covid θα μπορούσαν να προέρχονται, εν μέρει, από την επίδραση του ιού στο πνευμονογαστρικό νεύρο.
«Υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε»
«Μπορεί να ακούγεται κάπως μαγικό με όλα τα πράγματα που κάνει» λέει ο Έρικ Πόρτζες, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα που μελετά το πνευμονογαστρικό νεύρο.
Η κατανόησή μας για αυτό «συνεχίζει να αυξάνεται σε πλούτο και βάθος», είπε, αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε για το πώς λειτουργεί.
Μέχρι το 2005, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) είχε εγκρίνει εμφυτεύσιμες συσκευές παραγωγής παλμών που έστελναν ηλεκτρικά σήματα στο πνευμονογαστρικό νεύρο, για χρήση σε ασθενείς με κατάθλιψη.
Παρόμοιες συσκευές έχουν επίσης εγκριθεί για την παχυσαρκία — για να βοηθήσουν στον έλεγχο των συναισθημάτων πείνας και πληρότητας — και για τη θεραπεία της επιληψίας. Το μειονέκτημα αυτών των συσκευών, ωστόσο, είναι ότι η χειρουργική επέμβαση είναι δαπανηρή και μπορεί να χρειαστούν μήνες – και μερικές φορές έως και ένα χρόνο – για να έχει αποτέλεσμα.
Μπορούμε να διεγείρουμε το νεύρο μόνοι μας;
Κρατώντας την αναπνοή σας και βυθίζοντας το πρόσωπό σας σε κρύο νερό μπορεί να ενεργοποιηθεί το καταδυτικό αντανακλαστικό, μια απόκριση που επιβραδύνει τον καρδιακό παλμό και συστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία.
Μερικοί άνθρωποι που το έχουν δοκιμάσει αναφέρουν ότι έχει ηρεμιστική δράση και μπορεί ακόμη και να μειώσει την αϋπνία. Άλλοι τυλίγουν μια παγοκύστη με ύφασμα και την τοποθετούν στο στήθος τους για να ανακουφίσουν το άγχος.
Αυτές οι συγκεκριμένες ασκήσεις δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς ως μέθοδοι ελέγχου του άγχους ή της κατάθλιψης, επομένως είναι δύσκολο να γνωρίζουμε εάν και σε τι βαθμό λειτουργούν.
Οι ειδικοί ωστόσο εφιστούν την προσοχή μας καθώς τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι κλινικά αποδεδειγμένο, οπότε πριν προβούμε σε οποιαδήποτε ενέργεια, θα ήταν καλό να συμβουλευτούμε πρώτα τον γιατρό μας.
