Το «Βραβείο Ηθικής Τάξεως» του Δήμου Ηρακλείου στον Στέφανο Τραχανά

Τον Στέφανο Τραχανά, ιδρυτή, και διευθυντή των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (από το 1984 έως το 2013), ιδρυτή των διαδικτυακών Πανεπιστημιακών μαθημάτων του «Mathesis», διδάσκοντα στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, αλλά και καταξιωμένο συγγραφέα πρότεινε ο Δήμαρχος Ηρακλείου Βασίλης Λαμπρινός για το φετινό «Βραβείο Ηθικής Τάξεως» του Δήμου Ηρακλείου.
Η σχετική πρόταση έγινε ομόφωνα αποδεκτή, κατά την συνεδρίαση της Επιτροπής του Βραβείου, την Πέμπτη 6 Ιουλίου 2023 και θα έρθει προς ψήφιση στο Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου.

Η εισήγηση του Δημάρχου Ηρακλείου για τον Στέφανο Τραχανά

Ο Δήμαρχος στην εισήγησή του ανέφερε αρχικώς: Το «Βραβείο Ηθικής Τάξεως» του Δήμου Ηρακλείου, απονέμεται σε προσωπικότητες ή σε Ιδρύματα, που προσέφεραν μεγάλες υπηρεσίες στην Κοινωνία, στην Επιστήμη, και στον Πολιτισμό του τόπου μας.
Με το Βραβείο αυτό (που το δημιούργησε ο αλησμόνητος Μανόλης Καρέλλης), έχουν ως σήμερα βραβευθεί: ο Στυλιανός Αλεξίου και ο Φώτης Καφάτος (το 2003), τα Ιδρύματα Καλοκαιρινού (το 2006), και κατά την θητεία της παρούσας Δημαρχιακής Αρχής:
Το 2016: ο Θεοχάρης Δετοράκης (Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης)• το 2017: ο Γρηγόρης Σηφάκης (Ομότιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης)• το 2018: το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ)• το 2019: ο κ. Ζαχαρίας Πορταλάκης (συλλέκτης έργων Τέχνης, δωρητής της σπουδαίας συλλογής εξήντα πέντε χριστιανικών φορητών εικόνων, που εκτίθενται πλέον μόνιμα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης)• το 2020, ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Λευτέρης Οικονόμου (Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης), το 2021, το Ίδρυμα «Ο Άγιος Σπυρίδων», και το 2022, ο κ. Γιώργος Γραμματικάκης (πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, και νυν Ομότιμος Καθηγητής και συγγραφέας).
Για το 2023 προτείνω την απονομή του «Βραβείου Ηθικής Τάξεως», στον Στέφανο Τραχανά, μια προσωπικότητα του τόπου μας που ασφαλώς γνωρίζετε όλοι, και που πιστεύω ότι αποτελεί την ενσάρκωση της σημασίας αυτού του Βραβείου.
Θα αναφέρω ορισμένα στοιχεία της πορείας του, και αναμένω έπειτα την γνώμη των μελών της Επιτροπής.
Ο Στέφανος Τραχανάς, γεννήθηκε το 1943 στο Καβούσι Λασιθίου Κρήτης, σπούδασε στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων-Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κι εν συνέχεια, ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος».
Το 1971 έγινε δεκτός ως υποψήφιος διδάκτορας στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Το 1973 εγκατέλειψε το Χάρβαρντ αφήνοντας ανολοκλήρωτη τη διδακτορική του διατριβή και αφοσιώθηκε στην συγγραφή επιστημονικών συγγραμμάτων στο αντικείμενο της κβαντικής μηχανικής και των διαφορικών εξισώσεων. Θέματα που αποτελούν, μεταξύ άλλων, από το 1983 έως σήμερα, και το αντικείμενο της διδασκαλίας του στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Από το 1986 και μετέπειτα, είναι μέλος του επιστημονικού προσωπικού του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και η διδασκαλία του στο τμήμα Φυσικής προσφέρεται δωρεάν.
Ιδρυτικό μέλος του πρώτου πανεπιστημιακού εκδοτικού οίκου της Ελλάδας, των «Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης» (του ΙΤΕ), υπήρξε Διευθυντής τους και πρόεδρος της εκδοτικής επιτροπής από το 1984 έως το 2013
Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον του στράφηκε στα ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα και τους νέους δρόμους που αυτά ανοίγουν, για ίσες ευκαιρίες στην ποιοτική εκπαίδευση. Πιστεύοντας ότι η χώρα μας δεν μπορεί να μείνει έξω από τις επαναστατικές αλλαγές που συντελούνται αλλού σε αυτό το θέμα και γι’ αυτόν το σκοπό, πήρε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Mathesis —ενός αυτόνομου και αυτοχρηματοδοτούμενου τμήματος των ΠΕΚ— στο οποίο και προσφέρει εθελοντικά την εργασία του τόσο ως διευθυντής του (πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης) όσο και ως δάσκαλος ή συγγραφέας. Η επιτυχία του «πειράματος» αποτελεί το προσωπικό του στοίχημα για τα επόμενα χρόνια.
Το 2003 ανακηρύχτηκε σε «Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης», ενώ το 2012 του απονεμήθηκε το «Εθνικό Βραβείο εξαίρετης πανεπιστημιακής διδασκαλίας Ξανθόπουλου – Πνευματικού».
Το 2015 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για το σύνολο της προσφοράς του, με τον «Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας».
Το 2022, με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων διδασκαλίας του στο Τμήμα Φυσικής, το όνομά του δόθηκε σε ένα από τα Αμφιθέατρα του τμήματος, ενώ το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας του απένειμε τον τίτλο του διακεκριμένου μέλους του Ιδρύματος.
Είναι συγγραφέας πολλών σημαντικών βιβλίων. Ενδεικτικώς αναφέρω τα πιο πρόσφατα:
«Οι Ερμηνείες της Κβαντομηχανικής: Πιθανοκρατία – Κύματα-οδηγοί – Πολλοί κόσμοι. Η σκοπιά του φοιτητή και του δασκάλου» (ΠΕΚ, 2021)
«Το αμάρτημα της Εύας – Φυσική κάτω από τ’ άστρα και δημιουργική μάθηση» (ΠΕΚ, 2020)
«Το φάντασμα της Όπερας – Η επιστήμη στον πολιτισμό μας» (ΠΕΚ, 2014)
«Στοιχειώδης Κβαντική Φυσική» (ΠΕΚ, 2012).
Θα πρέπει ιδιαιτέρως να επισημανθεί ότι ο Στέφανος Τραχανάς, ανέλαβε και μια μεγάλη ευθύνη (με τεράστιο προσωπικό κόστος, καθώς εξελίχθηκε σε δικαστική περιπέτεια σχεδόν μιας δεκαετίας): ως βασικός μάρτυρας υπεράσπισης των συμφερόντων του Ελληνικού Δημοσίου στην υπόθεση της υπερκοστολόγησης των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων. Μια προσπάθεια σπάνιας Ηθικής σημασίας για την πατρίδα μας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η οποία θα τον τιμά πάντα.
Με την απονομή του «Βραβείου Ηθικής Τάξεως», στον Στέφανο Τραχανά, πρωτίστως, πιστεύω, ότι τιμάται το Ηράκλειο, η κοινωνία της Κρήτης, που έχει το προνόμιο της παρουσίας και της προσφοράς του».
Η πρόταση του Δημάρχου έγινε ομοφώνως και ενθέρμως δεκτή από τα μέλη της Επιτροπής, που εξήραν την πολύχρονη παρουσία και την μεγάλη προσφορά του Στέφανου Τραχανά, στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, στα διαδικτυακά προσφερόμενα μαθήματα του «Mathesis», στην επιστήμη του, στο Πανεπιστήμιο, και στην κοινωνία του τόπου μας.