Το ρήγμα στην κοινωνία και στον τρόπο που αντιμετωπίζει τους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα είναι πολύ βαθύτερο από όσο υπολογίζουν διάφοροι – και στην κυβέρνηση και στην αντιπολίτευση.
Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε την ελληνική κοινωνία να ξεσηκώνεται και να διεκδικεί μια ριζική αλλαγή.
Μπορεί να σκεφτεί κανείς αρκετές στιγμές – ορισμένες μάλιστα συνδεδεμένες με μεγάλες εθνικές τραγωδίες: το αίτημα για αλλαγή που συνόδεψε το αίτημα της λευτεριάς στα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης· το αίτημα της δημοκρατίας απέναντι στη Χούντα αλλά και το σύνολο του μετεμφυλιακού αυταρχισμού στη μεταπολίτευση· την ανάγκη για «Αλλαγή» το 1981 για να ολοκληρωθεί η δημοκρατική μετάβαση και να αποκτήσει η χώρα κοινωνικό κράτος· την οργή κατά των μνημονίων και την αγωνία για μια χώρα που να μην πατάει πάνω σε υπερχρεωμένες αυταπάτες.
Σε μια τέτοια στιγμή είμαστε και τώρα. Με επίκεντρο – αλλά όχι μοναδικό αίτιο…- τα Τέμπη αποτυπώνεται μια βαθύτερη δυσαρέσκεια της κοινωνίας όχι απλώς για την κυβέρνηση αλλά συνολικά για ένα κράτος και ένα πολιτικό σύστημα που «δεν κάνουν τη δουλειά τους»: Δεν εξασφαλίζουν την ασφάλεια των υποδομών, δεν εγγυώνται ότι θα συνεχίσει να υπάρχει κοινωνικό κράτος, δεν υπόσχονται αμερόληπτη απονομή δικαιοσύνης όσο ψηλά και εάν είναι οι υπεύθυνοι, δεν διασφαλίζουν τη δημοκρατία ως διαρκή λογοδοσία στην κοινωνία.
Και είναι αυτή η βαθύτερη δυσαρέσκεια, οργή και αγανάκτηση που σήμερα θέτει και πάλι ένα αίτημα αλλαγής. Αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ως η «επανάσταση για την κανονικότητα».
Γιατί οι άνθρωποι που σήμερα ξεσηκώνονται στην πλειονότητά τους δεν διεκδικούν κάποια μεγάλη ανατροπή, ούτε εμπνέονται από κάποια επαναστατική ιδεολογία.
Δεν αποζητούν επαναστατικές αλλαγές, αντιδρούν στην παραχάραξη του αυτονόητου, για να εξασφαλίσουν ότι η ζωή τους θα ‘ναι λίγο καλύτερη.
Θέλουν να μπαίνουν σε ένα τρένο ή ένα συρμό του μετρό και να μην φοβούνται.
Θέλουν να ξέρουν ότι στη φυσική καταστροφή θα υπάρξουν μέτρα προστασίας και δεν θα βρεθούν αβοήθητοι.
Θέλουν εάν αρρωστήσουν να υπάρχει ένα νοσοκομείο για να νοσηλευθούν.
Θέλουν το παιδί τους να έχει ένα αξιοπρεπές σχολείο.Θέλουν να μην βλέπουν ατιμωρησία και διαρκή ασυλία.
Θέλουν να βλέπουν πολιτικούς δημοκρατικούς, δηλαδή πολιτικούς που απέναντι στην οργή θα σκύβουν το κεφάλι και θα ακούν και δεν θα κουνάνε το δάχτυλο, λέγοντας στους πολίτες «είστε τοξικοί».
Αυτά ζητά σήμερα αυτό το ποτάμι οργής που κυλάει μέσα στην κοινωνία και θα έπρεπε να είναι αυτονόητα. Θα έπρεπε να ισχύουν ήδη. Θα έπρεπε να αποτελούν την κανονικότητα.
Και όμως οι πολίτες ανακαλύπτουν ότι δεν είναι αυτονόητα. Ότι θα πρέπει να ξεσηκωθούν για να τα διεκδικήσουν.
Αυτό είναι το τοπίο μέσα στο οποίο η κυβέρνηση αντιμετωπίζει την πιο μεγάλη κρίση της.
Γιατί δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι υποσχέθηκε την κανονικότητα και τώρα αυτή δεν προσφέρεται.
Γιατί αποδεικνύεται ότι οι πολιτικές που επέλεξε δεν μπορούσαν τελικά να φέρουν την κανονικότητα.
Γιατί δεν εγγυήθηκε τη λειτουργία των θεσμών και όταν η ίδια βρέθηκε στο στόχαστρο της κοινωνίας είτε για τις υποκλοπές είτε για τα Τέμπη, κινήθηκε τελικά αντιθεσμικά.
Και αυτό είναι το τοπίο μέσα στο οποίο η αντιπολίτευση αποδεικνύεται μέχρι στιγμής αναποτελεσματική. Όχι γιατί δεν λειτουργεί ως ένα αντηχείο της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Αλλά γιατί δεν προσφέρει κανένα πειστικό σχέδιο για ένα κράτος που θα «μπορεί να κάνει τη δουλειά του». Γι’ αυτό και βλέπουμε το παράδοξο να υποχωρεί στις δημοσκοπήσεις η κυβέρνηση, αλλά να υποχωρεί και η αντιπολίτευση.
Και εδώ είναι το πρόβλημα:
η δημοκρατία λειτουργεί όταν συγκρούονται διαφορετικές προτάσεις για το πώς μπορεί να λειτουργήσει το κράτος, η οικονομία, οι θεσμοί καλύτερα. Όταν αντιπαρατίθενται όχι προθέσεις ή «αφηγήματα», αλλά στρατηγικές που να προσφέρουν βασικές εγγυήσεις ότι μπορούν να εφαρμοστούν και αυτοί που τις προτείνουν τις έχουν σκεφτεί και έχουν από πριν καταγράψει τρόπους για να αντιμετωπίσουν προβλήματα. Και αυτό είναι κάτι που αυτή τη στιγμή δεν το κάνουν τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης.
Και όταν στη δημοκρατία απλώς η οργή αναζητά διέξοδο, χωρίς να της προσφέρονται πειστικές εναλλακτικές, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να μείνει χωρίς εκπροσώπηση και το κενό να καλύψει η ακροδεξιά –σε όλες τις παραλλαγές της – ως δήθεν «αντισυστημική» δύναμη.
Ακριβώς αυτό ορίζει την πρόκληση σήμερα: πολιτικές προτάσεις, δημοκρατικές δυνάμεις και ηγεσίες που να μπορούν να εκπροσωπήσουν το αίτημα αλλαγής που θα δώσει προοπτική στην «επανάσταση για την κανονικότητα» που αποζητά η κοινωνία.
Η κοινωνία δεν πάσχει από «αντισυστημισμό» αλλά διαμαρτύρεται δικαιολογημένα
