«Σκέφτομαι να ξεκινήσω κεραμική, λένε ότι λειτουργεί αγχολυτικά», μου είπε μια φίλη πριν από λίγες ημέρες. Παρόμοια με το τρέξιμο, τη γιόγκα, τη μαγειρική, την κηπουρική και πολλές ακόμη υγιεινές συνήθειες, σκέφτομαι. Πράγματι, η ενασχόληση με το σώμα μας βοηθάει να ενισχύουμε τη σωματική και ψυχική υγεία, να εκτονώνουμε τα συναισθήματά μας, να βελτιώνουμε τη σύνδεση με τον ίδιο μας τον εαυτό και να «γειωνόμαστε» στο εδώ και τώρα μας, το οποίο έτσι κι αλλιώς λειτουργεί αγχολυτικά, αφού περιορίζει την εμμονή στις αγχωτικές σκέψεις «τι έγινε» ή «τι πρόκειται να γίνει».
Πολλές φορές έχω ακούσει τη φράση «το τρέξιμο είναι η δική μου ψυχοθεραπεία». Κατάλαβα τι εννοούσαν (ή τι ήθελαν να εννοήσουν) όσοι χρησιμοποιούσαν αυτή τη φράση όταν ξεκίνησα η ίδια το τρέξιμο, βιώνοντας αυτό που ονομάζουμε «ευφορία του δρομέα». Μέχρι που αυτή η συνήθεια με άφησε με 2 πονεμένα γόνατα, όποτε –θέλοντας και μη– την άφησα κι εγώ.
Στην προσπάθειά μου να διαπιστώσω την εγκυρότητα αυτής της φράσης, έκανα 2-3 αναζητήσεις στο google: Είναι το τρέξιμο μια μορφή ψυχοθεραπείας; Τα αποτελέσματα της αναζήτησης έδειχναν στην πλειοψηφία τους το ίδιο πράγμα: «Όχι, το τρέξιμο δεν θα λύσει τα προβλήματα σου αν χρειάζεσαι ψυχοθεραπεία».
H διαφορά της ψυχοθεραπείας από τη θεραπεία
Για μια ολοκληρωμένη άποψη ζήτησα τη γνώμη ενός ειδικού. «Η έννοια της θεραπείας σκέτη δεν μπορεί να καλύψει το εννοιολογικό εύρος της λέξης ψυχοθεραπεία», μου εξηγεί ο ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Πέτρος Θεοδώρου, προκειμένου να με εισάγει στις δύο έννοιες.
«Οτιδήποτε μπορεί να είναι θεραπευτικό, όπως για παράδειγμα ένα καλό μασάζ, οι διακοπές ή η εμπειρία μιας παράστασης. Μπορεί μεν κάτι να επιδρά ευεργετικά στον οργανισμό μας αλλά, οτιδήποτε δρα θεραπευτικά δεν σημαίνει ότι είναι και ψυχοθεραπεία», πρόσθεσε.
Όπως αναλύει σε άρθρο του στο οποίο με παρέπεμψε ο ίδιος, «η λέξη “θεραπεία”, στην πράξη, μπορεί να αφορά σε όλα τα επίπεδα στα οποία συμβαίνουν οι ανθρώπινες λειτουργίες: το φυσικό/σωματικό/αισθητηριακό, το συναισθηματικό και το γνωστικό/νοητικό επίπεδο».
Πολλές φορές, και ενδεχομένως για λόγους συντομίας, μπορεί να αντικαθιστούμε τη λέξη «ψυχοθεραπεία» με την απλή «θεραπεία», χωρίς όμως το γεγονός αυτό να σημαίνει ότι οι δύο έννοιες ταυτίζονται.
Ο κ. Θεοδώρου μού εξήγησε ότι η έννοια της ψυχοθεραπείας έχει ορισμένες βασικές προδιαγραφές. Για να πούμε ότι κάτι λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά και όχι απλώς θεραπευτικά, πρέπει αυτό να στηρίζεται σε μία προσέγγιση η οποία διαθέτει σαφείς φιλοσοφικές βάσεις, συγκεκριμένο στόχο και σαφή μεθοδολογία στην πράξη της, συμπλήρωσε.
«Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να τονιστεί πώς η ψυχοθεραπευτική διαδικασία αγκαλιάζει όλες τις διαστάσεις του εαυτού του πελάτη, με τον γενικό στόχο να “ζήσει καλύτερα” στο πεδίο ζωής του, σύμφωνα με τα δικά του κριτήρια, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς, όποια κι αν είναι αυτά.
Από μια τέτοια άποψη, η ψυχοθεραπευτική διαδικασία ενέχει αναπόφευκτα την αλλαγή, αφού κάποιος ζει όπως ζει, γιατί “κάπως” νιώθει και “κάπως” βλέπει τον εαυτό του μέσα στον κόσμο· αν αυτό το “κάπως” δεν αλλάξει δεν θα ζει διαφορετικά – και η ψυχοθεραπεία διαθέτει αυτή την ολιστική ματιά στην έννοια της αλλαγής, η οποία όμως δεν καλύπτεται από τη λέξη θεραπεία», προσθέτει.
Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΘΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ – ΕΙΔΙΚΑ ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ή ΤΡΑΥΜΑ.
Μπορούν οι υγιεινές συνήθειες, όπως το τρέξιμο, να λειτουργήσουν ανασταλτικά;
Καθώς συζητάμε, ο ειδικός μού εξηγεί ότι υγιεινές συνήθειες μπορούν να βοηθήσουν την ψυχική υγεία, αφού μεταξύ άλλων μας φέρνουν σε επαφή με το σώμα μας.
Όταν το σώμα μας είναι καλά, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να δουλέψει κάποιος με τον εαυτό του.
Ωστόσο, οποιαδήποτε γυμναστική και να κάνει κάποιος, η ψυχοθεραπευτική διαδικασία δεν μπορεί να υποκατασταθεί από τη σωματική άσκηση – ειδικά αν υπάρχει διαταραχή ή τραύμα.
Επιπλέον, αυτές οι συνήθειες μπορεί να λειτουργήσουν ακόμη και ανασταλτικά για κάποιον. Αν ένα άτομο αντιμετωπίζει το τρέξιμο ή οποιαδήποτε άλλη τέτοιου είδους συνήθεια ως στρατηγική αποφυγής, για να αποφύγει δηλαδή τον πόνο, το άγχος, το τραύμα ή τη δυσλειτουργία μιας σχέσης, τότε αυτό που θα καταφέρει είναι απλώς να ξεχάσει προσωρινά τα τραύματά του αντί να τα φέρει στην επιφάνεια και να λυτρωθεί εν τέλει από αυτά.
Ένας ακόμη παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη
Ο κ. Θεοδώρου πιστεύει ότι υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι μπορεί να αποφεύγουν την ψυχοθεραπεία ή να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις. Υπάρχει μια μόδα στην εποχή μας η οποία δεν έχει να κάνει μόνο με το τρέξιμο, τη γιόγκα, τη μαγειρική ή άλλες υγιεινές συνήθειες, αλλά και την πνευματικότητα, μου εξηγεί.
«Σήμερα υπάρχει μια τεράστια προσφορά και άπειρες προσεγγίσεις όσον αφορά την πνευματικότητα. Και ίσως επειδή είναι τόσο βιαστική και τραυματική από μόνη της η εποχή μας, κάποιος δεν θέλει να μπαίνει “στα βαθιά νερά” [της ψυχοθεραπείας] αλλά προτιμά τις εύκολες λύσεις».
