Η ερώτηση «Γιατί δεν τρώω πια χταπόδια» κατέκτησε τη δεύτερη θέση σε μια από τις 9 λίστες που δημοσίευσε η Google για το 2022, με σκοπό να παρουσιάσει τις πιο δημοφιλής αναζητήσεις της χρονιάς.
Σε αντίθεση με άλλες αναζητήσεις που αφορούσαν διάφορα επιδόματα και διασημότητες, το «Γιατί δεν τρώω χταπόδια» σίγουρα μας προκαλεί μια αρχική έκπληξη, ωστόσο στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα θέμα που τον τελευταίο χρόνο απασχόλησε όχι μόνο την εγχώρια, αλλά και την παγκόσμια επικαιρότητα.
Το δίλημμα των χταποδιών
Στην Ελλάδα, το θέμα πήρε φωτιά τον Ιούνιο του 2022, με τη δημοσίευση ενός άρθρου στην «Καθημερινή», από τον δημοσιογράφο και διευθυντή περιεχομένου στον οργανισμό διαΝΕΟσις, Θοδωρή Γεωργακόπουλο.
Στο συγκεκριμένο άρθρο, που είχε τίτλο «Γιατί δεν τρώω πια χταπόδια», ο κ. Γεωργακόπουλος εξήγησε εκτενώς τους λόγους για τους οποίους αποφάσισε να αφαιρέσει τα συγκεκριμένα κεφαλόποδα από το διαιτολόγιό του, αν και τα βρίσκει πεντανόστιμα.
Όπως ο ίδιος εξήγησε, δεν πρόκειται για κάποια απόπειρα στη χορτοφαγία ούτε και για μια προσπάθεια να υιοθετήσει πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Ο λόγος για την αποχή του αυτή είναι απλός: «Δε μπορώ να φάω όντα τα οποία σέβομαι και θαυμάζω», γράφει ο δημοσιογράφος, συνεχίζοντας με μια απαρίθμηση των λόγων για τους οποίους τα συγκεκριμένα όντα ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα.
«Είναι απίστευτα, αλλόκοτα πλάσματα, με χαρακτηριστικά μοναδικά στη φύση. Το αίμα τους είναι μπλε, έχουν τρεις καρδιές και κάθε πλοκάμι τους έχει ξεχωριστό εγκέφαλο. Έχουν το μεγαλύτερο μυαλό από όλα τα ασπόνδυλα (και τα περισσότερα σπονδυλωτά). Το δέρμα τους έχει την ικανότητα να βλέπει. Μπορούν να αλλάξουν το ίδιο τους το RNA από μόνα τους», αναφέρεται στο άρθρο.
Όμως, σύμφωνα με τον κ. Γεωργακόπουλο, ο βασικότερος λόγος που δεν του επιτρέπει η συνείδησή του να συνεχίσει να καταναλώνει χταπόδια, δεν είναι άλλος από την υψηλή τους ευφυΐα.
Όπως, μάλιστα, ο δημοσιογράφος τόνισε, δεν είναι ο πρώτος ούτε ο μόνος άνθρωπος που έχει μιλήσει δημόσια για την απόφασή του να σταματήσει να τρώει χταπόδια, δίνοντας ως παραδείγματα διασημότητες όπως είναι η γνωστή ηθοποιός Γκουίνεθ Πάλτροου, ο ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Αλεξάντερ Πέιν και ο τεχνο-φιλόσοφος Τζαρόν Λανίερ.
Το «μανιφέστο» περί χταποδιών προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον τόσο των αναγνωστών όσο και διάφορων επιστημόνων και πολιτικών, με το hashtag #dentroopiahtapodia να γίνεται τάση στο Twitter.
Κάπως έτσι, ξεκίνησε μια άνευ προηγουμένου αντιπαράθεση μεταξύ των… «οκταποδοφάγων» και των «οκταποδοπροστατών». Με τον κ. Γεωργακόπουλο συντάχθηκαν δημόσια μια σειρά από γνωστές προσωπικότητες όπως ήταν η σύζυγος του πρωθυπουργού,Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη, καθώς και ο Υπουργός Ανάπτυξης, Άδωνις Γεωργιάδης. Στο αντίπαλο στρατόπεδο βρέθηκε επίσης μια σειρά χρηστών, μεταξύ τους και ο νευροχειρουργός, Δρ. Παναγιώτης Παπανικολάου.
«Δικαίωμα του καθενός να μην τρώει ό,τι δεν θέλει, αλλά να ποστάρουμε αντιεπιστημονικές θεωρίες συνωμοσίας πως τα χταπόδια είναι ‘πιο έξυπνα’ (;) από θηλαστικά όπως δελφίνια ή ελέφαντες, απλά δείχνει το έλλειμμα του σχολικού προγράμματος σχετικά με την διδασκαλία της Βιολογίας», είχε γράψει τότε ο δρ. Παπανικολάου, διαφωνώντας με σχετική ανάρτηση του «οκταποδοπροστάτη», Άδωνι Γεωργιάδη.
Χταπόδια: Έχουν συνείδηση και υψηλή ευφυΐα;
Όπως αναφέρεται και στην αρχή του κειμένου, ωστόσο, το συγκεκριμένο θέμα έχει απασχολήσει τα τελευταία χρόνια ολόκληρο το δυτικό κόσμο, με δεκάδες βιβλία να γράφονται και άλλα τόσα σχετικά ντοκιμαντέρ να προβάλλονται από μεγάλα δίκτυα όπως είναι για παράδειγμα το Netflix.
Εντούτοις, την πιο ολοκληρωμένη απάντηση σε αυτό το ντιμπέιτ έδωσε το διακεκριμένο βρετανικό πανεπιστήμιο «LSE», το οποίο δημοσίευσε μια λεπτομερή μετα-ανάλυση 108 σελίδων, όπου μελέτησε δεκάδες έρευνες σε σχέση με τη συνείδηση και το δείκτη νοημοσύνης όχι μόνο των χταποδιών, αλλά και άλλων ζώων της θαλάσσης, όπως είναι τα καρκινοειδή.
Το συμπέρασμα της μετα-ανάλυσης αυτής ήταν ότι τα ζώα που μελετήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων και των χταποδιών «διαθέτουν ένα περίπλοκο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο αποτελεί βασικό χαρακτηριστικά της συνείδησης».
Ειδικότερα, σύμφωνα με τους ερευνητές, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι τα συγκεκριμένα όντα διαθέτουν αισθητηριακή αντίληψη και άρα την ικανότητα να αισθάνονται πόνο, ευχαρίστηση, πείνα, δίψα, χαρά, ζεστασιά, άνεση και ενθουσιασμό.
Η διαπίστωση αυτή αποτέλεσε το έναυσμα για να γίνει το πρώτο βήμα με σκοπό την ένταξη όχι μόνο των κεφαλόποδων κεφαλόποδα (χταπόδια, καλαμάρια, σουπιές κ.τ.λ.), αλλά και των δεκάποδων (καβούρια, αστακοί, καραβίδες κ.τ.λ.) στο Νομοσχέδιο για την Καλή Μεταχείριση των Ζώων της βρετανικής κυβέρνησης.
«Το υπάρχον νομοσχέδιο ήδη αναγνωρίζει όλα τα σπονδυλωτά ζώα ως όντα με αισθητηριακή αντίληψη. Ωστόσο, σε αντίθεση με ορισμένα άλλα ασπόνδυλα ζώα, τα δεκάποδα καρκινοειδή και τα κεφαλόποδα διαθέτουν ένα περίπλοκο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο αποτελεί βασικό χαρακτηριστικά της συνείδησης», αναφέρει σχετική ανακοίνωση.
Αναφορικά με το εάν το κάθε πλοκάμι του χταποδιού διαθέτει και από έναν ξεχωριστό εγκέφαλο, το Αρχιπέλαγος διευκρίνισε τα εξής, για όσους το έχουν απορία:
«Σίγουρα δεν έχει εγκέφαλο στα πόδια του, όμως μία από τις ιδιαιτερότητες του είναι ότι στο κάθε πλοκάμι βρίσκονται περίπου 40 εκατομμύρια νευρώνες και 200 βεντούζες με τις οποίες αισθάνεται, γεύεται και μυρίζει το περιβάλλον του, ή μετακινεί αντικείμενα».
