Η τέταρτη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν σε τρία χρόνια: Οι προσδοκίες, η ατζέντα και ο ρόλος του ΝΑΤΟ

Με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι προβολείς στο εσωτερικό της χώρας μας στρέφονται αναμφίβολα στη συνάντηση που θα έχουν την Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Το πρώτο «πραγματικό» τετ α τετ

Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι ουσιαστικά την πρωτοβουλία για τη διεξαγωγή αυτής της σε ανώτατο επίπεδο συνάντησης την είχε ουσιαστικά η Αθήνα καθώς η πρόσκληση ενδιαφέροντος εκφράστηκε από τον Έλληνα πρωθυπουργό στην βουλή με παρότρυνση και συναίνεση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Η Άγκυρα μετά από μερικές μέρες σιωπής πήρε την πάσα και ο Ταγίπ Ερντογάν αφού εξασφάλισε το ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου εντός του ΝΑΤΟ και ρόλο του διαμεσολαβητή και ειρηνοποιού (!) στον πόλεμο της Ουκρανίας δρομολόγησε τις λεπτομέρειες για να καθίσουν στο τραπέζι των τετ α τετ συνομιλιών οι κ.κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν.

Πρόκειται ουσιαστικά για το πρώτο πραγματικό τετ α τετ ανάμεσα στον Έλληνα πρωθυπουργό και τον Τούρκο πρόεδρο καθώς οι τρεις προηγούμενες συναντήσεις έγιναν σε ιδιαίτερα φορτισμένο αρνητικά κλίμα μεταξύ των δύο πλευρών.

Στο περιθώριο της ΓΣ του ΟΗΕ και των Συνόδων του ΝΑΤΟ οι τρεις πρώτες συναντήσεις
Η πρώτη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν με τη συμμετοχή πολυμελών υπουργικών αντιπροσωπειών έγινε το Σεπτέμβρη του 2019 στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Ακολούθησε η συνάντηση το Δεκέμβρη του 2019 στο Λονδίνο στο περιθώριο της πανηγυρικής συνόδου για τα 70α γενέθλια του ΝΑΤΟ. Το βαρύ κλίμα αυτής της συνάντησης -επίσης με τη συμμετοχή υπουργικών αντιπροσωπειών- επισκίαζε τότε το τουρκολιβυκό σύμφωνο για την ΑΟΖ που στην πράξη εξαφάνιζε από το χάρτη την Κρήτη και το οποίο σύμφωνο Άγκυρας-Τρίπολης η ελληνική πλευρά έχει καταγγείλει ως παράνομο.

Η τρίτη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν – κατ’ ιδίαν ανάμεσα στους δύο ηγέτες- έγινε τον Ιούνιο του 2021 πάλι στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ, αυτή τη φορά στις Βρυξέλλες. Τότε το κύριο ζητούμενο αυτής της ελληνοτουρκικής συνάντησης σε ανώτατο επίπεδο ήταν να σπάσει ο πάγος μετά από μια επικίνδυνη κλιμάκωση, καθώς το καλοκαίρι του 2020 οι δύο χώρες στην πραγματικότητα έφτασαν μια ανάσα από το θερμό επεισόδιο λόγω της παρουσίας του Oruc Reis στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο νέος ψυχρός πόλεμος Δύσης και Ρωσίας

Η τωρινή συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη γίνεται σε εντελώς διαφορετικό κλίμα καθώς επισκιάζεται από το πόλεμο στην Ουκρανία και το νέο ψυχρό πόλεμο Δύσης (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ) και Ρωσίας.

Κυριάκος Μητσοτάκης και Ταγίπ Ερντογάν θα έχουν γεύμα στο οποίο θα είναι παρόντες και οι σύμβουλοι των δύο ηγετών ενώ θα ακολουθήσει τετ α τετ χωρίς την παρουσία τρίτων προσώπων. Η συνάντηση πιθανότητα θα γίνει στην προεδρική κατοικία του Ερντογάν.

Το καινούργιο σε αυτή τη συνάντηση δεν είναι ούτε η ασυμφωνία των δύο πλευρών για την ατζέντα, ούτε οι χαμηλές προσδοκίες για κάτι χειροπιαστό. Αυτά τα στοιχεία πάντα υπήρχαν στις διαβουλεύσεις των δύο πλευρών σε οποιαδήποτε επίπεδο και αν γίνονταν συναντήσεις Ελλήνων και Τούρκων αξιωματούχων.

Αυτά επαναλήφθηκαν και κατά την ανακοίνωση της συνάντησης, όπου ο Ομέρ Τσελίκ δήλωσε ότι θα τεθούν τα πάντα στο τραπέζι των συνομιλιών, από τα ενεργειακά και τις θαλάσσιες ζώνες μέχρι την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου.

Οι δύο πυλώνες της Ν/Α πτέρυγας του ΝΑΤΟ

Το καινούργιο είναι ότι, ουσιαστικά η ελληνική πλευρά, που κατά καιρούς έχει εκφράσει από έντονη δυσφορία μέχρι και δυσαρέσκεια στα όρια της καταγγελίας για το ρόλο του ΝΑΤΟ ως «Πόντιου Πιλάτου» που ανέχεται την τουρκική προκλητικότητα και επιθετικότητα, τώρα φαίνεται να έχει επενδύσει στο γεγονός ότι Ελλάδα και Τουρκία είναι μέλη του ΝΑΤΟ.

Είναι χαρακτηριστική η σημερινή δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη στις Βερσαλλίες μετά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, όπου όταν ρωτήθηκε χαρακτήρισε «επιβεβλημένη» τη συνάντηση με τον κ. Ερντογάν λόγω της «μεγάλης γεωπολιτικής πρόκλησης» που αντιμετωπίζει το δυτικό στρατόπεδο και συμπλήρωσε με νόημα:

«Η Ελλάδα και η Τουρκία είμαστε δυο χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. Ουσιαστικά είμαστε οι πυλώνες της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ. Και όταν υπάρχουν τόσο μεγάλες γεωπολιτικές προκλήσεις είναι λογικό να συνομιλούμε και να βλέπουμε πώς δεν θα προσθέσουμε και άλλες εστίες αναταραχής και γεωπολιτικής αβεβαιότητας σε ένα ήδη πολύ φορτισμένο ευρωπαϊκό τοπίο».

Οι «κοινές προκλήσεις»

Ουσιαστικά αυτή η δήλωση περί Ελλάδας και Τουρκίας ως των δύο πυλώνων της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ έρχεται σε συνέχεια της χτεσινής δήλωσης του Γιάννη Οικονόμου ότι η Ελλάδα και Τουρκία αντιμετωπίζουν «κοινές προκλήσεις».

Το φυσικό αέριο και τα δύο casus belli της Τουρκίας

Καταρχήν σε επίπεδο ενεργειακό η ελληνική πλευρά θέλει φυσικό αέριο μέσω άλλων διόδων όπως ο TAP στο πλαίσιο της επιχείρησης που γίνεται από την Δύση και ειδικότερα από την Ευρώπη για την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και ιδίως από το ρωσικό φυσικό αέριο. Σε αυτό το πλαίσιο φαίνεται πως ο ρόλος της Τουρκίας θεωρείται κρίσιμος.

Από την άλλη πλευρά μένει να φανεί ποια είναι η στρατηγική της κυβέρνησης ως προς το τι πραγματικά επιδιώκει να αποσπάσει από την άλλη πλευρά. Η Τουρκία, -λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία- έχει ήδη κάνει ένα βήμα παραπέρα έχοντας αμφισβητήσει την κυριαρχία των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο στο όνομα της αποστρατιωτικοποίησής τους και έχει απειλήσει την Ελλάδα με νέο casus belli (μετά από αυτό για τα 12 μίλια).

Η στάση Ελλάδας και Τουρκίας στον πόλεμο της Ουκρανίας

Η Ελλάδα έχει συνταχθεί πλήρως με τη Δύση και έχει εμπλακεί στον πόλεμο στρεφόμενη κατά της Ρωσίας καθώς απέστειλε όπλα στην κυβέρνηση της Ουκρανίας. Η Τουρκία κρατάει μια επαμφοτερίζουσα στάση και συνεχίζει τις ασκήσεις ισορροπίας ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.

Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση προσδοκά ότι η Τουρκία δεν θα μπορέσει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα να ελίσσεται ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα της Δύσης και της Ανατολής, παίζοντας σε διπλό ταμπλό και κατά δεύτερο η Ελλάδα προσδοκά ότι θα εκτιμηθεί η στάση της από τους Αμερικανούς και θα πιεστεί η Τουρκία για έναν συμβιβασμό που στην καλύτερη –αν όχι ιδανική έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα τα τελευταία χρόνια- για την Ελλάδα περίπτωση είναι να δεχτεί η Τουρκία την από κοινού προσφυγή στη Χάγη για τις θαλάσσιες ζώνες (ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα).

Ισραήλ και Ρωσία

Το σίγουρο πάντως είναι στο νέο γεωπολιτικό τοπίο που διαμορφώνεται με φόντο το νέο ψυχρό πόλεμο δυνάμεις όπως το Ισραήλ ξαναρίχνει γέφυρες με την Τουρκία και μάλιστα αυτές οι δύο χώρες είναι και αυτές που διατηρούν τους καλύτερους διαύλους επικοινωνίας με τη Ρωσία όντας κομμάτι του δυτικού στρατοπέδου, ενώ η Ελλάδα έχει ουσιαστικά βάλει στο πάγο τις σχέσεις της με τη Ρωσία στο βαθμό που δεν οδεύουν οι ελληνορωσικές σχέσεις στο να γίνουν απόλυτα εχθρικές.

Σε κάθε περίπτωση μένει να φανεί πόσο αποτελεσματικά θα λειτουργήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί της Αθήνας ικανό να πιέσει την Άγκυρα η γραμμή περί των δύο πυλώνων της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ καθώς στο πλαίσιο του ότι Τουρκία και Ελλάδα είναι νατοϊκές χώρες ένας πρώην αρχηγός ΓΕΕΘΑ και πρώην υπουργός Άμυνας (Ε. Αποστολάκης) και ένας πρώην αρχηγός ΓΕΝ (Ν. Τσούνης), έχουν δηλώσει ότι σε περίπτωση σύγκρουσης με την Τουρκία η Ελλάδα θα πολεμούσε μόνη της…