Η χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής έχει αυξηθεί παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες, με περίπου 50%-75% του πληθυσμού να τα καταναλώνει περιστασιακά και οι μισοί από αυτούς τακτικά.
Έφηβοι στα γυμναστήρια και στις παρέες τους, παίρνουν βιταμίνες ή άλλα συμπληρώματα – εύκολα, μέσω διαδικτύου – χωρίς να συμβουλευτούν γιατρό ή διατροφολόγο, με αποτέλεσμα ορισμένες φορές να κινδυνεύει σοβαρά η υγεία τους.
Σύμφωνα με την οδηγία 2002/46 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως συμπληρώματα διατροφής νοούνται «τα τρόφιμα των οποίων σκοπός είναι η συμπλήρωση της συνήθους διατροφής και τα οποία είναι συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών ή άλλων ουσιών με θρεπτική ή φυσιολογική επίδραση, μόνα τους ή σε συνδυασμό, που διατίθενται στο εμπόριο σε μορφή δόσης, δηλαδή μορφές όπως κάψουλες, παστίλιες, δισκία, χάπια» κ.ά.
Η χρήση κυρίως βιταμινών και διαφόρων φυτικών προϊόντων αυξήθηκε επιπλέον κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, τόσο λόγω της υπερφόρτωσης των συστημάτων υγείας, όσο και εξαιτίας της στροφής των ανθρώπων στα φαρμακεία ως την πιο προσιτή πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη.
«Χτίζουν κορμί» ή «θεραπεύουν» ασθένειες»
Η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι τα φυτικά προϊόντα μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη και τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών είναι ο λόγος για την ανοδική τάση στη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής.
Επιπλέον, διατίθενται εύκολα στην αγορά και θα μπορούσαν να ληφθούν χωρίς συνταγή γιατρού, ενώ διαφημίζουν ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, υποστηρίζουν φυσιολογικές διεργασίες στον οργανισμό και καταπολεμούν διάφορες καταστάσεις, ακόμα και ασθένειες – κάτι που υποστηρίζεται από μαζικές εκστρατείες μάρκετινγκ.
Έτσι, οι περισσότεροι καταναλωτές πιστεύουν ότι τα συμπληρώματα διατροφής, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι φυτικά, δεν ενέχουν κινδύνους για την υγεία και ότι πρέπει να είναι ασφαλή, εφόσον διατίθενται ήδη στα φαρμακεία. Ωστόσο, η νομοθεσία για τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι τόσο αυστηρή όσο για τα συμβατικά φάρμακα και αυτό ανησυχία.
Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι εδώ και αρκετά χρόνια χιλιάδες έφηβοι – αθλητές ή μη – καταναλώνουν διαφόρων ειδών βιταμίνες και άλλα συμπληρώματα διατροφής, τόσο για να αποκτήσουν ένα καλογυμνασμένο, μυώδες σώμα, όσο και για να αντεπεξέλθουν στις αθλητικές τους υποχρεώσεις, ανεβάζοντας τις επιδόσεις τους.
Πέρα από τα γυμναστήρια -κυρίως body building και άλλα- που συστήνουν βιταμίνες και άλλα συμπληρώματα, δεν πρέπει να ξεχνάμε την ευρεία κυκλοφορία τους μέσω διαδικτύου, είτε νόμιμη, είτε και παράνομη καμιά φορά.
Πολύ συχνά, εξάλλου, ο ΕΟΦ ανακαλεί συμπληρώματα διατροφής, επειδή τα θεωρεί επικίνδυνα για την υγεία.
Τι μπορεί να τα κάνει επικίνδυνα
Όπως σημειώνει η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Foods του mdpi, στο ειδικό τεύχος «Εκτίμηση Κινδύνου Τροφίμων και Έλεγχος Κινδύνων Τροφίμων», λόγω της εγγενούς τοξικότητάς τους, ένα ευρύ φάσμα προσμίξεων στοιχείων που ενδέχεται να υπάρχουν στα συμπληρώματα διατροφής θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη ανησυχία για την υγεία των καταναλωτών.
Οι προσμίξεις αυτές μπορεί να προέρχονται από τις πρώτες ύλες, το περιβάλλον όπου καλλιεργήθηκε το φυτό, τη μόλυνση των γεωργικών εδαφών (ιδίως σε βιομηχανοποιημένες περιοχές και σε περιοχές με έντονη κυκλοφορία), τα νερά άρδευσης ή την ατμόσφαιρα, καθώς και από τον εξοπλισμό παραγωγής, την επεξεργασία και τα υλικά συσκευασίας.
Τα φυτά προσλαμβάνουν στοιχεία μέσω του αέρα, του νερού και του εδάφους και τα στοιχεία αυτά μπορεί να παραμείνουν στο επεξεργασμένο προϊόν. Επιπλέον, το έδαφος μπορεί να είναι μολυσμένο με τοξικά μέταλλα της ατμόσφαιρας, νερό άρδευσης, καυσαέρια αυτοκινήτων και βιομηχανιών, φυτοφάρμακα και λιπάσματα.
Πρόσφατες ερευνητικές μελέτες διερεύνησαν τους παράγοντες που σχετίζονται με τη στοιχειακή μόλυνση των συμπληρωμάτων διατροφής. Βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές θετικές συσχετίσεις μεταξύ της μόλυνσης καδμίου και αρσενικού σε συμπληρώματα που περιέχουν βότανα (σε σύγκριση με συμπληρώματα μεταλλικών βιταμινών), καθώς και συμπληρωμάτων σε υγρό/σκόνη και δοσολογικές μορφές μαλακής γέλης (σε σύγκριση με δισκία, και κάψουλες).
Από την άλλη πλευρά, η μόλυνση από μόλυβδο στην ίδια συλλογή συμπληρωμάτων έδειξε μια ισχυρή σχέση με τη χώρα προέλευσης: τα προϊόντα που κατασκευάζονται στην Ινδία και την ΕΕ συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο, σε σύγκριση με προϊόντα που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία.
Το συμπέρασμα ήταν ότι η σύνθεση του συμπληρώματος, η μορφή δοσολογίας και η χώρα προέλευσης ήταν ισχυροί καθοριστικοί παράγοντες στοιχειακής μόλυνσης, που μπορεί να αποδοθεί στον υψηλό αριθμό συστατικών ή στα βότανα που περιέχουν.
Τεράστιος ο τζίρος, ανεπαρκές το νομοθετικό πλαίσιο
Οι επιστήμονες και οι σχετικές έρευνες επισημαίνουν την ανάγκη για αυστηρούς ελέγχους με βάση ένα ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο, που δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί για τα συμπληρώματα διατροφής, καθώς η ταυτόχρονη χρήση πολλαπλών συμπληρωμάτων για παρατεταμένο χρονικό διάστημα θα μπορούσε να προκαλέσει περαιτέρω κινδύνους για την υγεία.
Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί η οικονομική παράμετρος στην πώληση τέτοιων σκευασμάτων, καθώς σύμφωνα με την ανάλυση των τάσεων στην ευρωπαϊκή αγορά συμπληρωμάτων διατροφής, αναμένεται σημαντική αύξηση της αξίας της αγοράς από 14,95 δισεκατομμύρια δολάρια το 2019, σε 33,80 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2027, καθώς και δραστική αύξηση της χρήσης συμπληρωμάτων φυσικής προέλευσης.
