Σχετικά με την κατάσταση στην τέως Εξαρχία Ορθοδόξων Παροικιών Ρωσικής Παραδόσεως στη Δυτική Ευρώπη

Γράφει ο Αρχιμανδρίτης Ρωμανός Αναστασιάδης,
Κληρικός του Οικουμενικού Πατριαρχείου εκ Κρήτης.

Το Νοέμβριο του 2018, το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανεκάλεσε τον Τόμο του 1999 και προσεκάλεσε τους κληρικούς και τους πιστούς της τέως Εξαρχίας Ορθοδόξων Παροικιών Ρωσικής Παραδόσεως στη Δυτική Ευρώπη, να ενταχθούν στις κατά τόπους Μητροπόλεις του Οικουμενικού Θρόνου, στις χώρες όπου διαμένουν. Από την στιγμή εκείνη ο τέως Έξαρχος, Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης, κανονικώς δεν είχε κανένα δικαίωμα ανάμιξης στα πράγματα της Εξαρχίας, η οποία παλαιότερα είχε ανατεθεί σε αυτόν.

Ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης αρχικά είχε χειροτονηθεί ως Βοηθός Επίσκοπος του Οικουμενικού Πατριάρχου και είχε τεθεί στη διάθεση του τότε Εξάρχου, Πανιερ. Αρχιεπισκόπου Τελμησσού κ. Ιώβ, βάσει αποφάσεως της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αργότερα, όταν ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού κ. Ιώβ μετετέθη, με απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, σε άλλη θέση, ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης, μετά από πρόταση της Γενικής Συνελεύσειως της Εξαρχίας, εξελέγη από την Αγία και Ιερά Σύνοδο ως Έξαρχος και ανυψώθη σε τιτουλάριο Αρχιεπίσκοπο Χαριουπόλεως του Οικουμενικού Θρόνου. Ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης δεν υπήρξε ποτέ επαρχιούχος επίσκοπος, δηλαδή δεν υπήρξε επίσκοπος του τόπου. Ήταν μόνον Έξαρχος του Οικουμενικού Πατριάρχου, δηλαδή αντιπρόσωπός Του, με το δικαίωμα να ενεργεί μόνον εκ προσώπου και εν ονόματι του Οικουμενικού Πατριάρχου. Η Εξαρχία δεν είναι μία Επαρχία, αλλά αποτελεί ένα σύνολο των πατριαρχικών ενοριών σε συγκεκριμένους γεωγραφικούς τόπους, όπου υπάρχουν άλλοι τοπικοί Επαρχιούχοι Επίσκοποι.

Ο τιτουλάριος αρχιερέας, λοιπόν, δεν έχει Επαρχία. Έχει μόνο ψιλό τίτλο και μπορεί να εξασκεί λειτουργικά και ποιμαντικά καθήκοντα μόνον κατ’ ανάθεσιν του αρχιερέα του τόπου. Στον κ. Ιωάννη, ως τιτουλάριο Αρχιεπίσκοπο, ανετέθη το συγκεκριμένο έργο της διοικήσεως της τέως Εξαρχίας Παροικιών Ρωσικής Παραδόσεως στη Δυτική Ευρώπη. Από τη στιγμή όμως της διαλύσεως της τέως Εξαρχίας ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης δεν είχε δικαίωμα για καμία ανάμιξη -διοικητική, ποιμαντική και λειτουργική- στις ενορίες, τον κλήρο και τους πιστούς της πρώην Εξαρχίας. Εκείνος όμως, χωρίς να έχει πλέον σχετική εξουσιοδότηση, συνέχισε να ασκεί τα παλαιά του καθήκοντα, πράγμα που τιμωρείται από τους Ιερούς Κανόνες. Έτσι, ο 35ος Κανόνας των Αγίων Αποστόλων τιμωρεί τον αρχιερέα που τελεί χειροτονίες σε ξένη επαρχία, χωρίς κανονική άδεια του τοπικού επισκόπου, καθώς και τους υπ’ αυτού χειροτονουμένους, με καθαίρεση. Με τον ίδιο τρόπο ο 13ος Κανόνας της εν Αντιοχεία Συνόδου απαγορεύει, επί ποινή παύσεως και ακυρώσεως πράξεως, στους επισκόπους να αμιγνύονται στις εκκλησιαστικές υποθέσεις ξένων επαρχιών χωρίς άδεια του τοπικού επισκόπου. Επίσης υπάρχουν και άλλοι Κανόνες που απαγορεύουν παρόμοιες ενέργειες, όπως ο 22ος της εν Αντιοχεία και ο 25ος της εν Σαρδική Συνόδου. Ο 18ος Κανόνας της εν Αντιοχεία Συνόδου απαγορεύει σε επίσκοπο χωρίς επαρχία να αναμιγνύεται στις εκκλησιαστικές υποθέσεις του τόπου όπου του επιτρέπουν να λειτουργεί. Και ο 3ος Κανόνας της Συνόδου της Σαρδικής απαγορεύει στον επίσκοπο ακόμη και να επισκέπτεται ξένη επαρχία χωρίς την άδεια του οικείου επισκόπου.

Ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης πρόσφατα απολύθηκε από τον κλήρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου με απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, η οποία είναι το ανώτατο δικαστικό όργανο του Οικουμενικού Παριαρχείου. Προφανώς, η απόλυση αυτού έγινε αντί της κανονικής ποινής που θα έπρεπε να επιβληθεί σε αυτόν. Και από τη στιγμή που απελύθη ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης δεν έχει πλέον το δικαίωμα να φέρει τον τίτλο Χαριουπόλεως (αλλά πλέον λέγεται πρώην Χαριουπόλεως), επειδή καθώς αυτός δεν ανήκει πλέον στο κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν δύναται να φέρει τίτλο του κλίματος αυτού.

Ο Καταστατικός Χάρτης της τέως Εξαρχίας αναφέρει ότι αυτός ο θρησκευτικός σύλλογος υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Δηλαδή έχει ως ανώτατη αρχή τον Οικουμενικό Θρόνο. Επίσης ο Κατασταστικός Χάρτης προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι η Εξαρχία διοικείται από τους Ιερούς Κανόνες, οι οποίοι προηγούνται του Καταστατικού Χάρτη. Εξάλλου ο τρόπος διορισμού του Εξάρχου Αρχιεπισκόπου, όπως τον προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης, γίνεται σε τελευταίο στάδιο με εκλογή από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αξίωμα του δικαίου είναι ότι η Αρχή που διορίζει κάποιον μπορεί και να τον παύσει από τη θέση όπου τον διόρισε. Με τον ίδιο τρόπο, επί παραδείγματι, ο προηγούμενος Έξαρχος μετετέθη από τα καθήκοντά του στην τέως Εξαρχία σε άλλη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, χωρίς καμία προηγούμενη αίτηση εκ μέρους του ή εκ μέρους της Εξαρχίας. Επιπλέον, ο Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης πάλιν και πολλάκις, ενώπιον μαρτύρων και με διαφόρους τρόπους και ευκαιρίες, είχε εκφράσει τη ρητή επιθυμία και πρόθεσή του να αποχωρήσει από τη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Θρόνου και να ενταχθεί στην Εκκλησία της Ρωσίας, κάτι το οποίο επεσήμανε και ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης στο προς αυτόν Απολυτήριο Γράμμα, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Διά τῶνδε τῶν ἡμετέρων Πατριαρχικῶν Γραμμάτων, κατανοήσαντες τήν βαθείαν ἐπιθυμίαν τῆς ὑμετέρας Ἱερότητος ὅπως ἐνταχθῆτε ὑπό τό ὠμοφόριον τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Μόσχας καί πάσης Ρωσσίας, ἥντινα καί ἐξεφράσατε πολλάκις καί διά λόγων καί δι’ ἔργων, ἀπολύομεν ὑμᾶς, προσωπικῶς καί μόνον, ἐκ τοῦ καθ’ ἡμᾶς Ἁγιωτάτου Ἀποστολικοῦ καί Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου…».

Εν τέλει, βάσει του ίδιου του Καταστατικού της πρώην Εξαρχίας, που αναγνωρίζεται από το Γαλλικό Κράτος, ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης δεν έχει πλέον κανένα δικαίωμα για ανάμιξη στις υποθέσεις της τέως Εξαρχίας, όπως του επεσημάνθη ρητώς και στο προαναφερθέν Πατριαρχικό Γράμμα: «Τοῦτο σημαίνει ὅτι τοὐντεῦθεν ἡ ὑμετέρα Ἱερότης οὐδεμίαν ἁρμοδιότητα ἔχει ἀναμίξεως, καθ’ οἱονδήποτε τρόπον, εἰς τά πράγματα τῶν ἐν Δυτικῇ Εὐρώπῃ Ὀρθοδόξων Παροικιῶν ρωσσικῆς παραδόσεως».

Ο Σεβ. Μητροπολίτης Γαλλίας κ. Εμμανουήλ, με απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ορίστηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2019, Τοποτηρητής του Οργανισμού «Union directrice des associations orthodoxes russes» (πρώην Εξαρχίας), προκειμένου να επιληφθεί όλων των ζητημάτων αυτής. Δηλαδή ο ισχυρισμός ότι η τέως Εξαρχία λειτουργεί τώρα όχι από τους Ιερούς Κανόνες αλλά από το Καταστατικό δεν ισχύει, επειδή το ίδιο το Καταστατικό αναφέρει ότι πρέπει να διέπεται από τους Ιερούς Κανόνες, οι οποίοι και είναι υπεράνω του Καταστατικού.

Υπάρχει ακόμη ο ισχυρισμός ότι δήθεν η τέως Εξαρχία λειτουργεί τώρα βάσει των νόμων 1901 και 1905 του Γαλλικού Κράτους. Ο ισχυρισμός αυτός δεν μπορεί να σταθεί επειδή αυτοί οι νόμοι αφορούν απλώς διοίκηση κοσμική και όχι πνευματική. Δηλαδή, η τέως Εξαρχία δοικείται με τη Θεία Χάρη που πηγάζει από το Οικουμενικό Πατριαρχείο βάσει των Ιερών Κανόνων και όχι από το Κράτος βάσει των νόμων. Η εκκλησιαστική υπόσταση του συλλόγου αυτού πηγάζει βάσει των Ιερών Κανόνων από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και όχι από τους νόμους του οποιουδήποτε Κράτους.

Επομένως, βάσει των Ιερών Κανόνων και του Καταστατικού, που αναγνωρίζεται βάσει των προαναφερθέντων νόμων και από το Γαλλικό Κράτος, ο μόνος κανονικός και νόμιμος επικεφαλής των ενοριών της τέως Εξαρχίας που βρίσκονται στη Γαλλία είναι ο Σεβ. Μητροπολίτης Γαλλίας κ. Εμμανουήλ. Οι δε ενορίες της τέως Εξαρχίας που βρίσκονται εκτός Γαλλίας δεν μπορούν ασφαλώς να διοικούνται με κανόνες του γαλλικού δικαίου.

Η Γενική Συνέλευση που είχε προγραμματίσει ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης είναι κανονικώς και νομικώς παράνομη και άκυρη.

Ελπίζουμε ότι ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος κ. Ιωάννης, οι κληρικοί και οι πιστοί της τέως Εξαρχίας θα κατανοήσουν τη σοβαρότητα της καταστάσεως.