Η 10η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (World Suicide Prevention Day) με απόφαση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), προκειμένου να εστιάσει την παγκόσμια προσοχή σ’ ένα δυσάρεστο γεγονός: Την απώλεια περί των 800.000 ανθρώπων κάθε χρόνο από αυτοτραυματισμούς.
Περισσότεροι από 500 άνθρωποι αυτοκτονούν τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, αφήνοντας πίσω τουλάχιστον 5000 πενθούντες ετησίως. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες και μελέτες, για κάθε μία αυτοκτονία μένουν πίσω τουλάχιστον 5-10 άτομα που πενθούν, βιώνοντας όχι μόνο το συναισθηματικό φορτίο του πένθους αλλά και τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες του στίγματος της αυτοκτονίας, ενώ 135 άτομα θεωρείται ότι επηρεάζονται άμεσα από κάθε αυτοκτονία. Ακόμη, στην Ελλάδα δεν έχουμε καταγραφή των μη θανατηφόρων αποπειρών αυτοκτονίας, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών.
Η αυτοκτονία είναι ένα μείζον πρόβλημα της δημόσιας υγείας και ως τέτοιο αναγνωρίζεται και αντιμετωπίζεται σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Δυνητικά αφορά τον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής ή κοινωνικοοικονομικής τάξης. Σ’ αυτόν τον άξονα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, συστήνει ήδη από το 1990 την καθολική αναγνώριση της αυτοκτονίας ως ζήτημα δημόσιας υγείας και την ανάπτυξη εθνικών προγραμμάτων πρόληψης, τα οποία θα είναι διασυνδεδεμένα με τις πολιτικές δημόσιας υγείας.
Η αυτοκτονία δεν είναι ένα μοιραίο γεγονός. Το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να έχει προληφθεί.
Η Έκθεση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας
Κάθε 40 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος σε όλο τον κόσμο θέτει τέρμα στη ζωή του — περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από αυτοκτονίες κάθε χρόνο παρά στον πόλεμο, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
Ο απαγχονισμός, η δηλητηρίαση και ο αυτοπυροβολισμός είναι οι πιο συνηθισμένες μέθοδοι αυτοκτονίας, ανέφερε ο ΠΟΥ που κάλεσε τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν σχέδια πρόληψης και αποσόβησης των αυτοκτονιών ώστε να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν το στρες και να μειώσουν την πρόσβαση σε μέσα αυτοκτονίας.
«Η αυτοκτονία είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Όλες οι ηλικίες, τα φύλα και οι περιοχές του κόσμου επηρεάζονται και κάθε απώλεια είναι πάρα πολύ» αναφέρει η έκθεση του ΠΟΥ. Η αυτοκτονία είναι ο δεύτερη κυριότερη αιτία θανάτου μεταξύ των νέων ηλικίας από 15 έως 29 ετών, μετά τα τροχαία δυστυχήματα, και μεταξύ των έφηβων κοριτσιών ηλικίας από 15 έως 19 ετών είναι η δεύτερη αιτία θανάτου μετά τον θάνατο στη γέννα. Στα αγόρια εφήβους, η αυτοκτονία είναι η τρίτη κύρια αιτία θανάτου μετά τα τροχαία δυστυχήματα και τη διαπροσωπική βία.
Συνολικά, σχεδόν 800.000 άνθρωποι αυτοκτονούν κάθε χρόνο — περισσότεροι από εκείνους που πεθαίνουν από μαλάρια ή καρκίνο του μαστού, στον πόλεμο ή από ανθρωποκτονία, ανέφερε ο ΠΟΥ.
Τα παγκόσμια ποσοστά έχουν πέσει τα τελευταία χρόνια –μια υποχώρηση 9,8% καταγράφεται μεταξύ του 2010 και του 2016– αλλά η μείωση είναι ανομοιογενής. Στην περιοχή της αμερικανικής ηπείρου, για παράδειγμα, τα ποσοστά αυξήθηκαν κατά 6% από το 2010 μέχρι το 2016.
Επίσης, σύμφωνα με την έρευνα, τριπλάσιος αριθμός ανδρών σε σχέση με εκείνον των γυναικών αυτοκτονούν στις πλούσιες χώρες, αντίθετα με τις χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες, όπου τα ποσοστά είναι πιο ίσα.
«Οι αυτοκτονίες μπορούν να αποσοβηθούν», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΠΟΥ Τέντρος Αντχάνομ Γκαμπριέσους. «Καλούμε όλες τις χώρες να συμπεριλάβουν στρατηγικές αποδεδειγμένης πρόληψης και αποσόβησης αυτοκτονιών στα εθνικά προγράμματα υγείας και εκπαίδευσης».
Ο ΠΟΥ ανέφερε πως ο περιορισμός της πρόσβασης σε παρασιτοκτόνα είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους ταχείας μείωσης του αριθμού των αυτοκτονιών.
Τα παρασιτοκτόνα χρησιμοποιούνται ευρέως και προκαλούν συνήθως τον θάνατο επειδή είναι πολύ τοξικά, δεν έχουν αντίδοτα, και χρησιμοποιούνται συνήθως σε απομακρυσμένες περιοχές όπου δεν υπάρχει ιατρική βοήθεια σε κοντινή απόσταση.
Η Γουιάνα, μια πρώην βρετανική αποικία που βρίσκεται ανάμεσα στη Βενεζουέλα και στο Σουρινάμ, είναι η χώρα που καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών ανά κάτοικο (30,2 ανά 100.000), με έναν αυξημένο αριθμό κατάποσης παρασιτοκτόνων.
Ακολουθεί η Ρωσία, όπου η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ θεωρείται υπεύθυνη για το αυξημένο ποσοστό αυτοκτονιών. Μεταξύ των άλλων χωρών που έχουν υψηλά ποσοστά περιλαμβάνονται η Λιθουανία, το Λεσότο, η Ουγκάντα, η Σρι Λάνκα, η Νότια Κορέα, η Ινδία, ακόμη και η Ιαπωνία.
Ο ΠΟΥ αναφέρεται σε μελέτες στη Σρι Λάνκα όπου οι απαγορεύσεις των παρασιτοκτόνων έχουν οδηγήσει σε μείωση των αυτοκτονιών κατά 70% και στη διάσωση 93.000 ανθρωπίνων ζωών ανάμεσα στο 1995 και το 2015, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις.
Στατιστικά στοιχεία της Ε.Ε
Ο αριθμός των θανάτων που προκλήθηκαν από αυτοτραυματισμό, όπως αναφέρονται από τα 28 κράτη – μέλη, ανήλθε το 2016 σε 53.500, αριθμός που αντιστοιχεί στο 1% όλων των θανάτων που καταγράφηκαν τη συγκεκριμένη χρονιά. Περισσότερα από τα 3/4 των θανάτων που προκλήθηκαν από αυτοχειρία ήταν μεταξύ των ανδρών (77%).
Με βάση τα αριθμητικά στοιχεία όπως αυτά αναλύονται με βάση την ηλικία και το φύλο, το ποσοστό των θανάτων που προκλήθηκαν από αυτοτραυματισμό ήταν υψηλότερο μεταξύ των ανδρών ηλικίας 20-24 ετών (21%). Για τις γυναίκες το ποσοστό ήταν υψηλότερο μεταξύ των ηλικιών 15-19 ετών (16%).
Ωστόσο, για άνδρες και γυναίκες, περισσότεροι από τους μισούς θανάτους που οφείλονται σε αυτοκτονία ήταν μεταξύ ατόμων ηλικίας 50 ετών και άνω.
Στατιστικά στοιχεία για την Ελλάδα
Τα τελευταία επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής όπως αυτά αναλύθηκαν από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, σχετικά με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα υποδεικνύουν αύξηση των αυτοκτονιών, της τάξεως του 8,5%, για το έτος 2017. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αυτοκτονιών για το 2017 ανήλθε στους 523 θανάτους σε σχέση με το προηγούμενο έτος όπου είχαν καταγραφεί 484. Κατά τα έτη 2010 – 2017 έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 4.000 αυτοκτονίες.
Η πλειονότητα των αυτοχείρων για το έτος 2017 ήταν άνδρες σε ποσοστό 80%. Πιο συγκεκριμένα ο δείκτης θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας για τους άντρες ήταν 8,04 ανά 100.000 και 1,85 ανά 100.000 για τις γυναίκες.
Η περιφέρεια με τον υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας για το έτος 2017 ήταν εκείνη των Ιονίων Νήσων και ακολουθούν η Ήπειρος και η Κρήτη.
Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας σε επίπεδο πληθυσμού ήταν ο απαγχονισμός και ακολούθησαν η πτώση από ύψος και ο αυτοπυροβολισμός.
Ο απαγχονισμός αποτέλεσε την συχνότερη μέθοδο αυτοκτονίας τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες, ωστόσο για τις γυναίκες η πτώση από ύψος αποτέλεσε εξίσου την συχνότερη μέθοδο.
Το 64% του συνόλου των αυτοκτονιών έλαβαν χώρα εντός οικίας ενώ τουλάχιστον το 14% έλαβαν χώρα σε εξωτερικούς, δημόσιους χώρους, σχολεία, ιδρύματα κλπ.
Η πλειονότητα των αυτοχείρων ήταν έγγαμοι/-ες.
Στους άνδρες, η ηλικιακή ομάδα με τις περισσότερες αυτοκτονίες ήταν εκείνη των υπερηλίκων (άτομα άνω των 80 ετών) και ακολουθούν οι άνδρες παραγωγικής ηλικίας (45 – 49 ετών και 55 – 59 ετών).
Αντίστοιχα, στις γυναίκες οι υψηλότεροι δείκτες θνησιμότητας που καταγράφηκαν για το 2017 αφορούσαν τις ηλικίες των 80 και 60 ετών και ακολουθούν οι παραγωγικές ηλικίες από 40 έως 44 ετών.
Ο μήνας με τις περισσότερες αυτοκτονίες για το έτος 2017 ήταν ο Ιούλιος. Η πλειοψηφία των αυτοχείρων (41%) άνηκε στον οικονομικά ανενεργό πληθυσμό (συνταξιούχοι, οικιακά, άνεργοι, μαθητές – σπουδαστές κ.λπ).Ο υψηλότερος
Ο δείκτης αυτοκτονιών για τους άντρες εμφανίζεται στην περιφέρεια των Ιόνιων Νήσων ενώ των γυναικών στην Θεσσαλία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας κατά τα έτη 2018, 2019 και μέχρι τις 31/8/2020
Ο αριθμός των αυτοκτονιών παρουσιάζει μία σταθερή αυξητική τάση.
Η πλειονότητα των αυτοχείρων ήταν άντρες.
Οι άνθρωποι ηλικίας 80 και άνω και ηλικίας από 50 έως 59 ετών σημειώνουν τις περισσότερες αυτοκτονίες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες
Οι περιφέρειες με το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από αυτοκτονία είναι η Κρήτη, η Θεσσαλία και η Αττική.
Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας κατά την τελευταία τριετία είναι ο απαγχονισμός και ακολουθεί η πτώση από ύψος.
Η χρονική περίοδος κατά την οποία σημειώθηκαν τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών είναι κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες (Μάρτιος έως Αύγουστος)
Εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα οι αυτοκτονίες είναι πολύ περισσότερες αυτών που καταγράφονται ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. Επισημαίνεται, ότι παγκοσμίως είναι δεδομένη η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών, γεγονός το οποίο ισχύει σαφώς εντονότερα στη χώρα μας, λόγω των πολιτισμικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων.
Η υποκαταγραφή αποδίδεται είτε στη δυσκολία να εξακριβωθεί ότι όντως υπήρχε αυτοκτονική πρόθεση (όπως στην περίπτωση ενός ατυχήματος), είτε σε κοινωνικούς, θρησκευτικούς και άλλους λόγους. Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι οι θάνατοι από αυτοκτονία είναι πολύ περισσότεροι από τους επίσημα καταγεγραμμένους, ενώ δε θα πρέπει να παραβλέπονται οι επιπτώσεις τους στις ζωές αυτών που μένουν πίσω πενθώντας.
Οικονομική Κρίση και Αυτοκτονίες
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο καθηγητής Ψυχιατρικής Κωνσταντίνος Φουντουλάκης, στο 9ο Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσαλονίκης (Μάρτιος 2020), οι θάνατοι από αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 33% την περίοδο 2009-2015 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της δεκαετίας που προηγήθηκε.
Από αυτό το ποσοστό των αυτοκτονιών, το 1/3 θα μπορούσε να αποδοθεί άμεσα στην ανεργία, το 1/3 στις άλλες συνέπειες της οικονομικής ύφεσης και το υπόλοιπο 1/3 σε άγνωστους λόγους. Η επίδραση της ανεργίας περιορίζεται στους άντρες ηλικίας 20-24 ετών καθώς και στους άντρες ηλικίας 45-49 και 55-59 ετών, ενώ οι γυναίκες φαίνεται ότι επηρεάζονται περισσότερο από τον πληθωρισμό.
Ωστόσο παρά την αύξηση των αυτοκτονιών κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των πέντε χωρών με τον χαμηλότερο δείκτη αυτοκτονιών σε όλο τον κόσμο.Ο κ Φουντουλάκης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι αν αθροιστούν οι θάνατοι στην Ελλάδα από όλες τις βίαιες αιτίες (όπως αυτοκτονίες, τροχαία, πτώσεις, πυρκαγιές κλπ) ο αριθμός τους θα είναι μικρότερος από τον αριθμό των θανάτων από αυτοκτονίες στην Αυστρία.
Συγκρίνοντας τα οικονομικά δεδομένα και τα δεδομένα αυτοκτονιών στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2000-2015, ο κ Φουντουλάκης ανέφερε ότι ενώ το 2000 ο αριθμός των αυτοκτονιών ήταν 382 ,το 2015 ο αριθμός τους έφτασε στις 529, ενώ στην διάρκεια αυτής της δεκαπενταετίας ο αριθμός των αυτοκτονιών κορυφώθηκε το 2014 φτάνοντας τις 565. Παράλληλα σημείωσε ότι στο υψηλότερο σημείο της οικονομικής ανάπτυξης στη χώρα κατά τα έτη 2005 και 2006 υπήρξε επίσης κορύφωση των αυτοκτονιών (400 το 2005 και 402 το 2006).
Ο κ. Φουντουλάκης ανέφερε ότι υπάρχει μια «συγκέντρωση αυτοκτονιών» κατά τους μήνες Μάρτιο και Ιούνιο καθώς και τον χειμώνα. Πρόσθεσε ακόμη ότι δεν μπορούν να προβλεφθούν οι αυτοκτονίες καθώς σε κάθε 1.600 άτομα που κάνουν τη σκέψη «τι καλά θα ήταν να πεθάνω» το 1/4 κάνει απόπειρα αυτοκτονίας και τελικά αυτοκτονεί ο ένας, αλλά είναι άγνωστο τι συμβαίνει με τα υπόλοιπα 3/4.
Σημείωσε ακόμη ότι ενώ κατά την περίοδο μέχρι το 2015 αυξήθηκε απότομα η ανεργία η κατάσταση στις αυτοκτονίες ήταν ασαφής με την πρώτη ματιά. Μάλιστα ανέφερε ότι περιοχές της χώρας όπως η Κρήτη όπου υπήρχε η χαμηλότερη ανεργία, υπήρχε υψηλότερη αυτοκτονικότητα, ενώ στη Μακεδονία που είχε την υψηλότερη ανεργία, υπήρχε χαμηλότερη αυτοκτονικότητα.
sansimera.gr
