Γιατί οι πρόγονοί μας άντεξαν επιδέξια την εποχή των παγετώνων;

Μέχρι σήμερα, οι περισσότεροι επιστήμονες ήταν πεπεισμένοι ότι οι πρόγονοί μας υποχώρησαν στη νότια Ευρώπη κατά την ακμή της τελευταίας εποχής των παγετώνων και επεκτάθηκαν όταν ανέβηκε ο υδράργυρος.

Σύμφωνα όμως με νέα μελέτη, που χρησιμοποιεί για πρώτη φορά  γενετικά δεδομένα, τουλάχιστον μερικοί άνθρωποι παρέμειναν στη κεντρική Ευρώπη, σε αντίθεση με πολλά ζώα και παρά το γεγονός ότι το είδος μας έχει εξελιχθεί στο πολύ θερμότερο κλίμα της Αφρικής.

Οι Τζον Στιούαρτ, καθηγητής Εξελικτικής Παλαιοντολογίας στο Πανεπιστήμιο Bournemouth και Τζέρεμι Σίαρλ, καθηγητής Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, υποστηρίζουν ότι το είδος μας ήταν πολύ πιο ανθεκτικό.

«Οι άνθρωποι φαίνεται να είχαν προσαρμοστεί στην τελευταία εποχή των παγετώνων με παρόμοιους τρόπους με τους λύκους και τις αρκούδες» αναφέρουν σε κοινό τους άρθρο στο The Conversation.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν από τον 19ο αιώνα ότι η κατανομή των ζώων και των φυτών σε όλο τον κόσμο μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με το κλίμα. Οι πληθυσμοί του ίδιου είδους που ζουν σε διαφορετικά μέρη έχουν συχνά διαφορετική γενετική μεταξύ τους. Πιο πρόσφατα, οι επιστήμονες μελέτησαν πώς η κλιματική αλλαγή έχει αλλάξει την κατανομή αυτών των γενετικά διακριτών πληθυσμών ειδών.

«Είναι ιδιαίτερα εκπληκτικό το γεγονός ότι οι άνθρωποι ανήκουν σε αυτήν την ομάδα καθώς οι πρόγονοί μας προέρχονται από την Αφρική»

Οι περισσότερες από τις μελέτες έδειξαν ότι πολλά είδη, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, διεύρυναν τις γεωγραφικές τους περιοχές, περίπου 20.000 χρόνια πριν. Ήταν η περίοδος που τα ευρωπαϊκά στρώματα πάγου έφτασαν στη Δανία και τη νότια Ουαλία. «Η Ευρώπη ήταν κρύα αλλά ως επί το πλείστον χωρίς παγετώνες, πιθανότατα σαν την Αλάσκα ή τη Σιβηρία σήμερα» λένε.

Η νέα μελέτη, με επικεφαλής την Οξάλα Γκαρθία Ροντρίγκεζ, στην οποία συμμετείχαν και οι δύο ειδικοί, υιοθέτησε μια διαφορετική προσέγγιση και εξέτασε τη γενετική ιστορία 23 κοινών θηλαστικών στην Ευρώπη. Εκτός από τον άνθρωπο, αυτά περιελάμβαναν τρωκτικά όπως κόκκινους σκίουρους, σκαντζόχοιρους, οπληφόρα και σαρκοφάγα όπως καφέ αρκούδες και νυφίτσες.

Μια σημαντική μέτρηση στη μελέτη εντόπιζε που βρίσκεται η μεγαλύτερη ποικιλομορφία σήμερα σε όλη την Ευρώπη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι περιοχές υψηλής γενετικής διαφοροποίησης είναι πιθανό να είναι οι περιοχές με τη μεγαλύτερη κατοχή ανά είδος.

Αυτές οι περιοχές, γνωστές ως καταφύγια, είναι τοποθεσίες όπου τα είδη υποχώρησαν για να επιβιώσουν σε περιόδους που οι περιβαλλοντικές συνθήκες ήταν δυσμενείς αλλού.

«Για τα θηλαστικά που μελετήσαμε, αυτά τα καταφύγια θα ήταν κατειλημμένα κατά το αποκορύφωμα του τελευταίου παγετώνα, τουλάχιστον. Αυτά τα καταφύγια ήταν πιθανώς οι πιο ζεστές περιοχές ή μέρη όπου ήταν πιο εύκολο για τα ζώα να βρουν τροφή» λένε οι Στιούαρτ και Σίαρλ.

«Τα γενετικά μοτίβα που βρήκαμε περιλαμβάνουν περιπτώσεις όπου ορισμένα θηλαστικά (όπως οι κόκκινες αλεπούδες και τα ζαρκάδια) περιορίζονταν σε παγετώνες στις νότιες περιοχές όπως η Ιβηρική και η Ιταλία, και ότι επεκτάθηκαν από αυτές τις περιοχές καθώς οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξάνονταν μετά την εποχή των παγετώνων. Άλλα θηλαστικά (όπως οι κάστορες και ο λύγκας) επεκτάθηκαν από τα καταφύγια των παγετώνων στην ανατολική Ευρώπη μόνο για να εξαπλωθούν δυτικά».

Μπορεί αυτά τα μοτίβα να είχαν ήδη τεκμηριωθεί, ωστόσο, η μελέτη μας ότι ορισμένα είδη (όπως οι καφέ αρκούδες και οι λύκοι) ήταν ήδη ευρέως διανεμημένα σε όλη την Ευρώπη κατά τη διάρκεια της ακμής του τελευταίου παγετώνα είτε χωρίς ευδιάκριτα καταφύγια είτε με καταφύγια τόσο στο βορρά όσο και στο νότο. Αυτό το μοτίβο περιλαμβάνει επίσης τον Homo sapiens. Οι Νεάντερταλ είχαν ήδη εξαφανιστεί για περίπου 20.000 χρόνια σε αυτό το σημείο, λένε οι δύο επιστήμονες.

«Δεν είναι σαφές γιατί οι αρχαίοι άνθρωποι και άλλα ζώα αυτής της ομάδας ζούσαν σε αυτό το φαινομενικά σκληρό κλίμα αντί να εξερευνούν πιο φιλόξενα μέρη. Αλλά έδειχναν ικανοί να ανέχονται τις συνθήκες της εποχής των παγετώνων, ενώ άλλα ζώα αποσύρονταν σε καταφύγια» υποστηρίζουν οι ειδικοί.

Ίσως το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι μεταξύ των ειδών που φαίνεται να συμμορφώνονται με αυτό το πρότυπο, όπου σημειώθηκε ίσως γεωγραφική συρρίκνωση του πληθυσμού στο απόγειο της τελευταίας εποχής των παγετώνων, είναι οι σύγχρονοι άνθρωποι.

«Είναι ιδιαίτερα εκπληκτικό το γεγονός ότι οι άνθρωποι ανήκουν σε αυτήν την ομάδα καθώς οι πρόγονοί μας προέρχονται από την Αφρική και μπορεί να φαίνεται απίθανο να ήταν ανθεκτικοί στα ψυχρά κλίματα» υποστηρίζουν.

Οι δύο ειδικοί αναφέρουν πως δεν είναι σαφές εάν αυτοί οι άνθρωποι βασίζονταν στην οικολογική προσαρμογή, για παράδειγμα το γεγονός ότι ήταν παμφάγοι σήμαινε ότι μπορούσαν να φάνε πολλά διαφορετικά πράγματα ή αν επιβίωσαν χάρη στην τεχνολογία. Για παράδειγμα, είναι καλά αποδεδειγμένο ότι οι άνθρωποι είχαν ρούχα, έχτιζαν κατοικίες και έλεγχαν τη φωτιά κατά τις ψυχρές συνθήκες της τελευταίας εποχής των παγετώνων.

Αυτό το νέο εύρημα, λένε οι δύο επιστήμονες, θα μπορούσε να προκαλέσει επανεξέταση της κλιματικής αλλαγής και της βιογεωγραφίας μεταξύ των επιστημόνων, ειδικά για εκείνους που μελετούν τις αλλαγές της ανθρώπινης κατανομής.

«Θα μπορούσε να σημαίνει ότι ορισμένες περιοχές μπορεί να είναι κατοικήσιμες για περισσότερο από το αναμενόμενο, καθώς το κλίμα αλλάζει» καταλήγουν.

Homo sapiens: Ποιος ήταν πρώτος σταθμός μας όταν μεταναστεύσαμε από την Αφρική;