Μεγάλα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν το Πάσχα των Ελλήνων

«…Ακούσαμε και πάλι, όπως κάθε Πάσχα, ομοβροντίες και κανονιές, αλλά δεν ήταν το κανονάκι του Λυκαβηττού με τις χαρμόσυνες βολές. Βόμβες έπεφταν παντού. Τατόι, Ελευσίνα, Πειραιά… Τα σμήνη των επιδρομών δεν έπαυαν κι οι σειρήνες μόλις εσήμαιναν λήξη, σήμαιναν πάλι έναρξη.  Καθίσαμε να φάμε, ανόρεχτα κι αμίλητοι. Είχαμε βράσει και αυγά, αλλά δεν τα βάψαμε κόκκινα…». Η μαρτυρία του Ελευθέριου Ειμαρμένου για το Πάσχα του 1941 θέτει με τρόπο αδιαμφισβήτητο τα δεδομένα: Κανείς δεν μπορεί να αλλάξει τη ροή της Ιστορίας. Τα μεγάλα γεγονότα δεν γνωρίζουν γιορτές και καθημερινές.

Το φετινό Πάσχα βρήκε τους Ελληνες κλεισμένους στα σπίτια τους και φέρνει στον νου αλλοτινές εποχές όπου οι μέρες αυτές δεν ήταν ημέρες κατάνυξης, δεν ήταν ημέρες Λαμπρής και Ανάστασης για τους λαούς αλλά μαύρες στιγμές της Ιστορίας…

Το Πάσχα του 1941, ημέρα της συνθηκολόγησης με τη ναζιστική Γερμανία, το Πάσχα του 1932 που σηματοδότησε τη δεύτερη χρεωκοπία της Ελλάδας, το αιμοβατομμένο Πάσχα του 1914 στην Ανατολική Θράκη, το Πάσχα του 1821 με τον απαγχονισμό του Γρηγορίου Ε’. Απαγόρευση συγεντρώσεων είχε επιβληθεί στη χώρα και το Πάσχα του 1932 όταν η Λαμπρή έπεσε Πρωτομαγιά και τα εργατικά συνδικάτα επιχείρησαν να τη γιορτάσουν συναντώντας άγρια καταστολή, εξορίες και φυλακίσεις. Με απαγόρευση κυκλοφορίας βρήκε τη χώρα και το Πάσχα του 1967 με τη δικτατορία να ρίχνει τη βαριά σκιά της στη χώρα και τον ελληνικό λαό να προσδοκά μια διαφορετική Ανάσταση…

 

1827 – Πολιορκία της Ακρόπολης

Στις 9 Απριλίου του 1827, ανήμερα του Πάσχα, η πολιορκία της Ακρόπολης από τις οθωμανικές δυνάμεις βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Οι Ελληνες, κλεισμένοι επί μήνες στην Ακρόπολη, στα όρια της λιμοκτονίας και χωρίς νερό, απέκρουαν τις επιθέσεις των Τούρκων, μετρούσαν νεκρούς. Εκλεινε ήδη ένας χρόνος από την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου, τη μεγάλη σφαγή που είχε πραγματοποιηθεί και πάλι προ των πυλών του Πάσχα, ξημερώνοντας Κυριακή των Βαΐων του 1826…
Από τη Μεγάλη Τετάρτη η έλλειψη νερού και τροφίμων είχε αρχίσει να γίνεται δραματική στην Ακρόπολη. Οι οικογένειες των αγωνιστών υπέφεραν. Κι όμως αντιστέκονταν. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον δημογέροντα Νικόλαο Καρόρη, κάποιοι διεμήνυαν στους έξω πως υπάρχει αφθονία αγαθών από ρακί και ρύζι μέχρι… παστουρμάδες. «Η ακολουθία της Ανάστασης διαβάστηκε τα ξημερώματα. Οι πολιορκημένοι ανεβοκατέβασαν στο θαμπό φως της αυγής μερικά κεράκια ψάλλοντας το Χριστός Ανέστη. Υστερα (…) το χαρμόσυνο άγγελμα δόθηκε με τρεις κανονιές», γράφει ο αθηναιογράφος Ελευθέριος Σκιαδάς.

Το πασχαλινό γεύμα εκατοντάδων πολιορκημένων προκύπτει από τις μαρτυρίες της εποχής: «Τέσσαρα αλογομούλαρα εσφάχθησαν και επωλήθησαν αυτήν την ημέραν, προς πέντε γρόσια την οκά και έφαγον οι περισσότεροι…». Ανήμερα της Λαμπρής τα τουρκικά κανόνια βάλλουν κατά του κάστρου ενώ οι Αθηναίοι έχουν στήσει χορό στο εσωτερικό του. Κομμάτια του πύργου πέφτουν στη μέση του χορού σκοτώνοντας έναν από τους καλύτερους χορευτές, τον Κερκυραίο Σταμούλη, υπασπιστή του Α΄ Τάγματος του Τακτικού Στρατού και έναν ακόμη αγωνιστή. Ο εορτασμός διακόπτεται.

Η Ακρόπολη θα παραδοθεί στις 25 Μαΐου. Και το Πάσχα του 1827 θα «συνεχιστεί» έξι χρόνια αργότερα, όταν το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου του 1833 ο βαυαρός λοχαγός της Φρουράς, Χριστόφορος Νέζερ, υψώνει στο κάστρο την ελληνική σημαία σημαίνοντας την Ανάσταση…

 

1932 – Πτώχευση της Ελλάδας

Ηταν αναμφισβήτητα μία από τις πιο ιστορικές μέρες για την Ελλάδα το Πάσχα του 1932. Ηταν Πρωτομαγιά, γιορτή της Ορθοδοξίας και η επίσημη έναρξη της δεύτερης χρεωκοπίας της χώρας. Την ημέρα εκείνη ετίθετο σε ισχύ η στάση πληρωμών που είχε κηρύξει δύο εβδομάδες νωρίτερα ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Με το εξωτερικό χρέος να φτάνει το 1.022.000 χρυσά φράγκα και με μια παγκόσμια οικονομική κρίση σε εξέλιξη ο ελληνικός λαός άνοιγε μία ακόμη ταραχώδη σελίδα στην ιστορία του. Το Πάσχα του 1932 αποτέλεσε και τη μοναδική απόπειρα εορτασμού της εργατικής Πρωτομαγιάς ανήμερα της Λαμπρής στην Ελλάδα, με τους εργάτες να βλέπουν τον πέλεκυ της χρεωκοπίας να πέφτει βαρύς στις ήδη ταλαιπωρημένες ζωές τους.

Η απόφαση των συνδικάτων, που εμφορούνταν από τις σοσιαλιστικές ιδέες της εποχής, συνάντησε άγρια καταστολή. Οι απεργιακές διαδηλώσεις απαγορεύονται. Από τη Μεγάλη Δευτέρα ξεκινούν μαζικές συλλήψεις – για προληπτικούς λόγους –, φυλακίσεις, ακόμη και εξορίες εργατών. Τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου στην Αθήνα βανδαλίζονται. Εκατοντάδες συλληφθέντες ξεκινούν απεργία πείνας. Και ο αυταρχισμός κλιμακώνεται ανήμερα το Πάσχα: Η Πλατεία Ομονοίας περικυκλώνεται από αστυνομικούς που συλλαμβάνουν όποιον πλησιάζει και πυροβολούν στον αέρα. Συγκέντρωση θα γίνει τελικά μόνο στη Θεσσαλονίκη και σε κάποιες επαρχιακές πόλεις, με τραυματίες και συλληφθέντες που θα καταδικαστούν μέχρι και 50 έτη φυλάκισης.

 

1941 – Συνθηκολόγηση με τη Ναζιστική Γερμανία

Ο Απρίλιος του 1941 ήταν για τους Ελληνες η δική τους Μεγαλοβδομάδα: Γιατί το Πάσχα εκείνο ήταν το Πάσχα της παράδοσης στους Γερμανούς… Ηταν ανήμερα της μεγάλης γιορτής, όταν ο στρατηγός Τσολάκογλου θα συνυπέγραφε με τον διοικητή των SS Ζεπ Ντίντριχ την τρομερή συνθηκολόγηση. Ηταν «Το απόγευμα της 20ης Απριλίου, Κυριακής του Πάσχα – μιας φοβερής ημέρας, που την εφώτιζαν, αντί κεριών της Αναστάσεως και του φωτός της Λαμπρής, οι φωτιές των φονικών βομβών των στούκας», έγραφε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.
Στη χώρα επικρατεί τρόμος, θρήνος, αναβρασμός.

Τόσο που το Πάσχα του ‘41 έμεινε να αναφέρεται ως «Πάσχα χωρίς Ανάσταση». Η Αθήνα και ο Πειραιάς βομβαρδίζονται ανηλεώς από τα ναζιστικά στρατεύματα επί ημέρες, ακόμη και ανήμερα της Λαμπρής ενώ ετοιμάζεται το κείμενο της συνθηκολόγησης, και οι κάτοικοι προσπαθούν να σωθούν κλεισμένοι στα σπίτια τους. Στα Ιωάννινα, το νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού βομβαρδίζεται σκοτώνοντας 60 ασθενείς και νοσοκόμες, ενώ την ώρα της υπογραφής καταβυθίζεται το αντιτορπιλικό «Ψαρά» καταδικάζοντας σε θάνατο 37 ναύτες. Οσοι επιζούν μεταφέρουν τη φρίκη εκείνων των ημέρων, φρίκη που συμπυκνώνεται στη φράση του Τερζάκη: «Μεγάλη Βδομάδα για την Ελλάδα, τα Πάθη της αρχίζουν, ο Εσταυρωμένος παίρνει νόημα εθνικό…». Ο ελληνικός λαός θα βιώσει την Ανάσταση, τέσσερα χρόνια αργότερα, μετά από την ηρωική του αντίσταση που γράφτηκε στην ιστορία.

1967 – Δικτατορία

Η δικτατορία έριχνε ήδη τη βαριά σκιά της στην ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα των ημερών. Το πραξικόπημα είχε λάβει χώρα παραμονή του Λαζάρου και στις 30 Απριλίου, ανήμερα της Λαμπρής, η χούντα έκλεινε εννέα ημέρες ζωής. Το Πάσχα εκείνο θα «γιορταζόταν» με απαγόρευση κυκλοφορίας, συλλήψεις αριστερών πολιτών μέσα στα σπίτια τους, καταπάτηση ελευθεριών, λογοκρισία. Μια γενική γκριζάδα σκέπαζε την ατμόσφαιρα. Οι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια τους καθώς οι εορτασμοί μοιάζουν εκτός κλίματος.

Η εικόνα του δικτάτορα Παπαδόπουλου να χορεύει καλαματιανό σε εκείνο το «Πάσχα της Επαναστάσεως» θα μείνει στην Ιστορία προκαλώντας ανατριχίλα ακόμη και σήμερα σε όσους βίωσαν τα πέτρινα χρόνια της χούντας. Το καθεστώς τις ημέρες εκείνες επιδίδεται σε ένα επικοινωνιακό κρεσέντο, με χαρακτηριστικά ορισμένα στημένα δημοσιεύματα: Το Μέγαλο Σάββατο με πρωτοσέλιδους τίτλους οι συνταγματάρχες ενημερώνουν πως… «Ολοι οι οι κρατούμενοι πολιτικοί είναι καλά στην υγεία τους και τυγχάνουν ειδικής περιποιήσεως»… Μοναδική αχτίδα αισιοδοξίας ο εορτασμός του Πάσχα από Ελληνες του εξωτερικού.

Μαζικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας λαμβάνουν χώρα σε αρκετές πόλεις ενώ την Κυριακή διοργανώνεται στο Hyde Park μεγάλη συγκέντρωση με πανό, πλακάτ αντιστασιακά τραγούδια και μια αλυσοδεμένη κοπέλα ντυμένη με παραδοσιακή στολή να συμβολίζει την αλυσοδεμένη Ελλάδα.