Με το χέρι στη σκανδάλη» ο Ερντογάν – Η χωρίς όρια προκλητικότητα και ο ρόλος του Τραμπ

Μπορεί η ΕΕ να απειλεί και επίσημα την Τουρκία με κυρώσεις, μπορεί ο Εμανουέλ Μακρόν να εμφανίζεται πρόθυμος να στείλει γαλλικές φρεγάτες να περιπολούν στην κυπριακή ΑΟΖ, αλλά η Άγκυρα όχι μόνο δεν φαίνεται να επηρεάζεται αλλά επιμένει στις προκλήσεις της, επιχειρώντας να δυναμιτίσει το κλίμα με Αθήνα και Λευκωσία.

Ο Ερντογάν συντηρεί το σκηνικό έντασης στην πειοχή στον απόηχο της ήττας του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στις επαναληπτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης, δίνοντας με αυτό τον τρόπο απαντήσεις σε πολιτικούς αναλυτές που ανέμεναν να δουν πώς θα αντιδράσει ο τούρκος πρόεδρος μετά τη συντριβή του.

Η Αγκυρα μάλιστα εμφανίζεται αποφασισμένη να διατηρήσει αυτή τη στρατηγική και το επόμενο διάστημα, όπως αποδεικνύεται από τις χθεσινές δηλώσεις κορυφαίων τούρκων αξιωματούχων, ακόμη και του Ταγίπ Ερντογάν, επιχειρώντας να αποδοµήσει εν τη γενέσει τους τις υπό διαµόρφωση επιλογές καλά στοχευµένων ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Τουρκίας από την ΕΕ.

Το πλωτό γεωτρύπανο «Yavuz» κινείται προς τον κόλπο της κατεχόµενης Καρπασίας µε την προοπτική να πραγµατοποιήσει εκεί γεώτρηση, πιθανώς ξεκινώντας στις αρχές του Ιουλίου. Περίπου την ίδια ώρα, όµως, στο φως της δηµοσιότητας έρχονταν και νέες αποκαλύψεις αναφορικά µε τις επιθετικές διαθέσεις της Τουρκίας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, μέσω «non paper» το οποίο απέστειλε η Αγκυρα στα 27 από τα 28 κράτη-µέλη της ΕΕ. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, η Τουρκία στέλνει το µήνυµα ότι η στήριξη της ΕΕ προς την Κυπριακή ∆ηµοκρατία είναι ένα «λάθος», το οποίο υπάρχει κίνδυνος µάλιστα «να αποθαρρύνει τις προσπάθειες επίλυσης του
Κυπριακού» αλλά και «να φέρει νέα επιδείνωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις».

Το «κερασάκι στην τούρτα» όμως ήρθε με την παρέμβαση του τούρκου προέδρου κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός του. Σε αυτή ο Ταγίπ Ερντογάν θέλησε να απαντήσει στον Αλέξη Τσίπρα ο οποίος προ ημερών υπογράμμισε πως η Ελλάδα έχει σχέδιο και θα αποτρέψει οποιαδήποτε γεώτρηση στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, προειδοποιώντας τη γειτονική χώρα «να μην τολμήσει να κάνει γεώτρηση στο Καστελόριζο».

Πόλεμος δηλώσεων

Η προειδοποίηση αυτή του έλληνα πρωθυπουργού προκάλεσε την αντίδραση του τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σημειώνοντας πως «οτιδήποτε και να πει εμείς θα κάνουμε γεωτρήσεις και θα λάβουμε μέτρα με τις ένοπλες δυνάμεις».

Όπως είπε «μέχρι να πετύχουμε τη δίκαιη διανομή του φυσικού πλούτου στην ανατολική Μεσόγειο θα συνεχίσουμε τα αποφασιστικά μας βήματα στην περιοχή. Δεν θα επιτρέψουμε σε καμία προσπάθεια έρευνας και γεώτρησης τα οποία αγνοούν τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της Τουρκίας και της ‘Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου’».

«Διαθέτουμε τέσσερα πλοία στην περιοχή και έχουμε λάβει τα μέτρα μας με τις Ένοπλες Δυνάμεις. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας λέει μόνος του κάποια πράγματα. Οτιδήποτε και να πει ο ίδιος, εμείς έχουμε δικαιώματα εκεί και στο όνομα της υπεράσπισης των δικαιωμάτων μας, τα πλοία ερευνών και γεωτρήσεων μας, θα συνεχίσουν τις έρευνες και γεωτρήσεις τους και οι Ένοπλες Δυνάμεις μας έχουν πάρει, παίρνουν και θα πάρουν τα απαραίτητα μέτρα» υπογράμμισε ο Ερντογάν.

«Παίρνοντας τη σκυτάλη», o Αλέξης Τσίπρας έστειλε αυστηρό μήνυμα προς τον Ερντογάν, διαμηνύοντας πως όποιος παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα έχει σοβαρό τίμημα. Παράλληλα, υπογράμμισε την απόφαση της Αθήνας να στηρίξει την Κύπρο στην άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.

Ο έλληνας πρωθυπουργός απάντησε και στα όσα είπε ο τούρκος πρόεδρος για εκείνον, τονίζοντας ότι ο ίδιος «δεν λέει κάποια  πράγματα», αλλά μιλά τη γλώσσα του διεθνούς δικαίου, της αλήθειας και της αποφασιστικότητας. Επίσης, «δεν μιλά μόνος του» -όπως υποστηρίξε ο Ερντογάν- αλλά μιλά έχοντας στο πλευρό του όλα τα κράτη της ΕΕ και τη μεγάλη πλειοψηφία της διεθνούς κοινότητας. Δεν έχει κανένα νόημα η αδιέξοδη, ατελέσφορη κλιμάκωση. Είναι ένδειξη αδυναμίας, τόνισε, και κάλεσε «αυτές οι παραβιάσεις να σταματήσουν εδώ».

Ανταπάντηση

Το άμεσο και ηχηρό μήνυμα του Αλέξη Τσίπρα δεν άφησε αναπάντητο η τουρκική πλευρά, η οποία μέσω του εκπρόσωπου του κυβερνώντος κόμματος, Ομέρ Τσελίκ, προειδοποίησε τον Αλέξη Τσίπρα να σταματήσει τις απειλές του προς την Τουρκία.

«Η στάση του πρωθυπουργού της Ελλάδας δυστυχώς είναι λάθος. Στη απάντησή του σήμερα είπε ότι ‘μιλάμε με βάση το διεθνές δίκαιο’. Από άποψη διεθνούς δικαίου είναι σαφές ότι η Τουρκία έχει δίκιο και ότι η Ελλάδα και ο ε/κ τομέας έχουν άδικο. Χωρίς να θέλουν να μοιραστούν τίποτα, επιθυμούν μονομερώς μαζί με τους Ε/κ να βάλουν χέρι στους υδρογονάνθρακες» είπε ο Ομέρ Τσελίκ, ο οποίος στη συνέχεια πέρασε σε συστάσεις και προειδοποιήσεις προς τον Αλέξη Τσίπρα.

«Προειδοποιούμε τον Έλληνα πρωθυπουργό: Να αφήσει τις κούφιες δηλώσεις του τύπου ‘από τη στιγμή που ξεκίνησε γεώτρηση η Τουρκία θα πληρώσει βαρύ τίμημα’. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται πρέπει να δείχνει σεβασμό απέναντι στον πρόεδρό μας. Σε αυτές τις τελευταίες δηλώσεις η Ελλάδα δεν είναι μόνη, δίπλα της είναι η ΕΕ. Γίνεται προσπάθεια να φέρουν την Τουρκία και την ΕΕ απέναντι. Η ΕΕ έκανε πολύ μεγάλο λάθος να αναγνωρίσει την ε/κ πλευρά και να την εντάξει χωρίς να έχει λυθεί το Κυπριακό. Σε αυτή τη διαδικασία έχει μερίδιο ευθύνης και η ΕΕ στην αρνητική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί σήμερα».

Μάλιστα, Ο Ομέρ Τσελίκ επαναλάμβανε συνεχώς ότι ο Αλέξης Τσίπρας απειλεί την Τουρκία και ότι αυτό δεν θα μείνει αναπάντητο. «Ο έλληνας πρωθυπουργός πρέπει να εγκαταλείψει τη γλώσσα των απειλών απέναντι στην Τουρκία με επιχειρήματα περί διεθνούς δικαίου που δεν μπορεί να στηρίξει. Για την Τουρκία η γειτονία και η φιλία είναι σημαντική, αλλά στην περίπτωση που αυτές δεν γίνονται σεβαστές, δεν θα επιτρέψει καμία απειλή. Είναι μια χώρα που σε καμιά περίπτωση δεν θα το αφήσει αυτό αναπάντητο. Εάν θέλουν να επικρατεί το δίκαιο, πρέπει η Ελλάδα να εγκαταλείψει αυτή την γλώσσα των απειλών και τη δημιουργία ντε φάκτο
καταστάσεων».

Ο ρόλος που επιθυμεί η Αγκυρα και ο παράγοντας «Τραμπ»

Η Τουρκία έχει καταστήσει σαφές σε όλους τους τόνους ότι διεκδικεί ενισχυµένο ρόλο, αποφασιστικό λόγο και µαξιµαλιστικό µερίδιο στην ενεργειακή πίτα της Ανατολικής Μεσογείου και γι’ αυτό βγαίνει μπροστά με αναπτερωµένες διεκδικήσεις, σε µια περίοδο κατά την οποία φαίνεται να δροµολογούνται ευρύτερες αλλαγές στις ισορροπίες των δυνάµεων στην ευρύτερη περιοχή.

Με τις γεωτρήσεις που έχει εξαγγείλει στην Κυπριακή ΑΟΖ επιδιώκει είτε να συμμετάσχει στη συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων είτε, αν δεν της βγει αυτό, να προχωρήσει σε μια περίεργη λύση του Κυπριακού, με πολιτικούς αναλυτές να εκτιμούν πως τα μέτρα πίεσης της Αγκυρας θα εντείνονται.

Στην εξέλιξη της υπόθεσης αυτής πάντως καθοριστικό ρόλο αναμένεται να παίξει η συνάντηση του τούρκου προέδρου με τον αμερικανό ομόλογό του, Ντόναλντ Τραμπ, στο περιθώριο της συνόδου της G20 που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή και το Σάββατο στην Ιαπωνία.

Εκεί, πέρα από το ζήτημα της παραλαβής του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 από την Τουρκία που θα τεθεί, με τον ίδιο τον Ερντογάν να φαίνεται να επαναλαμβάνει πως η χώρα του «δεν θα κάνει βήμα πίσω», την ώρα που η Ουάσιγκτον προειδοποιεί πως η Άγκυρα θα χάσει τα F-35 και να εξετάζει ενδεχόμενο κυρώσεων, θα συζητηθεί -έστω και έμμεσα ακόμη- και το θέμα της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου.

Πληροφορίες και διεθνείς αναλύσεις θέλουν στην Ιαπωνία να παίζεται το τέλος του τουρκο-αμερικανικού δράματος -όπως αποτυπώνεται και με βάση δημόσιες θέσεις των δύο πλευρών- εφόσον δεν αλλάξουν στο μεταξύ.

Στην περίπτωση που ο Ερντογάν εμφανιστεί ανυποχώρητος επιμένοντας στην αγορά του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος, τότε οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας θα οδηγηθούν στα άκρα, με τον τούρκο πρόεδρο να κάνει δεύτερες σκέψεις πριν προχωρήσει σε οποιαδήποτε κίνηση στην περιοχή, χωρίς πάντως να αποκλείεται το σενάριο μιας ακραίας αντίδρασης. Εάν τελικώς, όμως, η Τουρκία υποχωρήσει στην ιστορία των S-400, πιθανολογείται ότι θα ζητήσει ανταλλάγματα, κάποια εκ των οποίων θα έχουν άμεση σχέση με τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Υπό αυτό το πρίσμα, η συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν θα είναι καθοριστικής σημασίας όχι μόνο για τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις αλλά και τις ευρύτερες ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο.