Η ματωμένη “42η Οδός” – Μια θρυλική έφοδος με ξιφολόγχες στη Μάχη της Κρήτης

Η “42η οδός” είναι η κεντρική οδική αρτηρία του Μανχάταν. Ένας πολύβουος, πολύχρωμος μεσοαστικός δρόμος, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, είχε εμπνεύσει και την αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία τόσο ώστε το πιο κλασσικό μιούζικαλ του Χόλυγουντ ως σήμερα, γυρισμένο το 1932, να έχει ως τίτλο ακριβώς την αρίθμηση της Λεωφόρου”: “42 οδός”.

Είναι, ή μάλλον ήταν και το όνομα ενός καρόδρομου που ένωνε τα Χανιά με το χωριό Τσικαλαριά μέσω του παραλιακού δρόμου της Σούδας, το 1941.

Για να είμαστε ακριβείς, ουδέποτε αυτός ο ταπεινός δρόμος της Κρήτης είχε λάβει επίσημα αυτό το διάσημο και σαφώς υπερβολικό για την εικόνα του όνομα.

Απλά έτυχε τον Απρίλιο του 41, ένα μήνα πριν την γερμανική αεραπόβαση, να σταθμεύσει εκεί το 42ο Τάγμα Μηχανικού Μάχης του Βρετανικού Στρατού. Κάποιος κινηματογραφόφιλος αξιωματικός είχε την έμπνευση να τοποθετηθεί πάνω στην διασταύρωση μια πινακίδα για να διευκολύνονται οι επικοινωνίες μεταξύ των συμμαχικών μονάδων, η οποία θρασύτατα ανακοίνωνε στον διερχόμενο πως έμπαινε στη… ”42nd Street”.

Αυστριακοί στρατιώτες του 1ου Τάγματος κείτονται νεκροί, στον Ξεροπόταμο, κοντά στα Τσικαλαριά.
Ήταν ένα “στιγμιότυπο” που θα είχε μείνει αμυδρά στην μνήμη κάποιων βετεράνων, αν το πρωί της 27ης Μαΐου του 41, ο άνεμος του πολέμου δεν έσπρωχνε την Iστορία να γραφτεί πάνω σ αυτόν τον άσημο χωματόδρομο.

Κόντευε 11 το πρωί. Οι στρατιώτες του 1ου Τάγματος του 141 Συντάγματος των “Ορεινών Κυνηγών” προχωρούσαν με προσοχή ανάμεσα στα λιόδεντρα, έσπευδαν να αποκόψουν την υποχώρηση των στρατευμάτων της Κοινοπολιτείας, για να μεταβάλλουν την πύρρειο νίκη σε θρίαμβο.

Όπως και οι προηγούμενες και αυτή η ημέρα ήταν υπερβολικά ζεστή. Τα τζιτζίκια σκέπαζαν με την πρόωρη φασαρία τους ακόμη και τους ήχους κάποιας μακρινής μάχης.

Οι ανιχνευτές ανέφεραν διαρκώς πως δεν είχαν επαφή με τον εχθρό.

Πλησίαζαν τώρα κινούμενοι παράλληλα με τον παραλιακό δρόμο, σε ένα χωματόδρομο που οδηγούσε στις υπώρειες των Λευκών Ορέων. Έφταναν στην “42η οδό”. Οι προφυλακές εξακολουθούσαν να αναφέρουν απώλεια επαφής με τον εχθρό.

Το προπορευόμενο τμήμα απείχε λιγότερο από 100 μέτρα από τον χωματόδρομο. Όμως ο δρόμος δεν ήταν ορατός. Ήταν σκαμμένος, “βυθισμένος” δηλαδή ανάμεσα στα χωράφια, σε μια προσπάθεια να γίνει βατός μέσα στους διαρκείς κυματισμούς του εδάφους. Για να τον δει κάποιος έπρεπε κυριολεκτικά να πέσει πάνω του.

Οι “Κυνηγοί” δεν τον έβλεπαν λοιπόν. Έβλεπαν μόνο μια απέραντη θάλασσα από ελαιόδενδρα και τις αδύναμες σκιές τους πάνω στην πυρακτωμένη γη.

Κυρίως όμως δεν έβλεπαν τους περίπου 1000 Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς, αλλά και μερικές δεκάδες Ελλήνων (1) που περίμεναν κρυμμένοι πίσω από το θεόσταλτο γι’ αυτούς “οχύρωμα” που σχημάτιζε, ειδικά, το δυτικό πρανές δρόμου.

“Μπορεί να πεθάνω”

Τότε συνέβη κάτι απολύτως εξωπραγματικό. Η φιγούρα ενός μελαμψού στρατιώτη με στραπατσαρισμένη στολή και το χαρακτηριστικό εγγλέζικο κράνος, τινάχτηκε πάνω από το “ανάχωμα” κραδαίνοντας σαν ρόπαλο μια γεμιστήρα οπλοπολυβόλου. (2)

Ο στρατιώτης άφησε μια άγρια κραυγή και συνέχισε να κραυγάζει… τραγουδώντας σε μια απολύτως άγνωστη για τους Γερμανούς γλώσσα:

“Ka mate-ka mate” (Μπορεί να πεθάνω-Μπορεί να πεθάνω)

Οι προπορευόμενοι “Κυνηγοί” κοντοστάθηκαν αναποφάσιστοι μ αυτό που έβλεπαν, αλλά πριν προλάβουν καν σκεφτούν τι έβλεπαν, εκατοντάδες στόματα επανέλαβαν εν χορώ, στο ίδιο μουσικό “μοτίβο”:

“Ka ora -ka ora” (Μπορεί και να ζήσω -μπορεί και να ζήσω)

Οι άριστα εκπαιδευμένοι “ορεινοί κυνηγοί” φυσικά δεν είχαν ιδέα για την “Χάκα” (3). Ούτε πρόλαβαν να συνειδητοποιήσουν πως μπροστά τους βρισκόταν ακριβώς ένα Νεοζηλανδικό Τάγμα “Μαορί”.

Μια ομοβροντία ακολούθησε το ίδιο ξαφνικά τους πρώτους στίχους της “Χάκα” ταυτόχρονα με τις πολεμικές ιαχές Νεοζηλανδών, Αυστραλών και Ελλήνων, που ορμούσαν εμπρός με γυμνές ξιφολόγχες.

«Ένας Γερμανός ξεπρόβαλε μπροστά μου περίπου στα 50 μέτρα. Σημάδεψα. Ήταν η πρώτη φορά που ήμουν απολύτως βέβαιος πως είχα σκοτώσει άνθρωπο. Αλλά εκείνη την ώρα δεν ένοιωθα κάποιο συναίσθημα. Μόνο κάτι πολύ απόμακρο, σα να είχα σκοτώσει ένα καγκουρώ»*

Παρά την άριστη εκπαίδευση τους, οι μέχρι εκείνη την ώρα νικητές “Κυνηγοί” έκαναν το χειρότερο. Πέταξαν τον “φόρτο μάχης” και “γύρισαν πλάτη” στον εχθρό αναζητώντας σημείο κάλυψης.

Η αλήθεια είναι πως οι λίγοι που στάθηκαν, ελάχιστους πυροβολισμούς μπόρεσαν να ρίξουν. Οι ξιφολόγχες τους πρόλαβαν.

Κάποιοι πίστεψαν πως μπορούσαν να αντιτάξουν άμυνα στις όχθες του κοντινού ξεροπόταμου που μόλις πριν λίγο είχαν διαβεί. Μάταια.

Η πινακίδα του 1941 που ενημέρωνε για την είσοδο στην “42η οδό”
Οι επιτιθέμενοι έπεσαν πάνω τους πάλι με τις ξιφολόγχες:

«Ήταν τρελό, τρελό. Οι πιο ανατριχιαστικές στιγμές της ζωής μου. Είχαμε όλοι κυριευθεί από την μανία της εφόδου και της σφαγής με τις ξιφολόγχες-δεν ήταν σα να σκοτώνεις Καγκουρό πιά. Όταν τους φτάσαμε διαπιστώσαμε πως ήταν αληθινοί άνθρωποι σε πλήρη σύγχυση όπως και εμείς και κάποιοι από αυτούς πολύ τρομαγμένοι. Ήταν όντως εξαιρετικά εκπαιδευμένοι Γερμανοί στρατιώτες ,αλλά σε κατάσταση πλήρους σοκ».**

Ηττημένοι νικητές…

Η απόσταση από την “42η οδό” ως την κοίτη του μικρού ποταμού δεν είναι πάνω από 200 μέτρα. Μέσα στα 12 λεπτά που χρειάστηκαν οι επιτιθέμενοι σύμμαχοι να την διανύσουν τα πάντα είχαν κριθεί. Πάνω από 100 “ορεινοί κυνηγοί”, κείτονταν νεκροί. Δηλαδή κάθε λεπτό εκείνου του φοβερού δωδεκάλεπτου, περίπου δέκα Γερμανοί (4) έχαναν τη ζωή τους.

Η μάχη συνεχίστηκε με τον ίδιο άγριο τρόπο, συμπλοκές σώμα με σώμα, με τους “Ορεινούς Κυνηγούς” να υποχωρούν για ακόμη 1500 μέτρα. Ολόκληρο το 141ο “Ορεινό “ Σύνταγμα διαλύθηκε, η γερμανική προώθηση σταμάτησε.

Χωρίς να το αντιληφθούν, αφού ακριβώς δεν έβλεπαν τον δρόμο, οι προφυλακές των Ορεινών Κυνηγών οδηγούσαν το Τάγμα όχι κάθετα πάνω στην “42η οδό”, αλλά είχαν κατεύθυνση νοτιοανατολική -σπεύδοντας να κλείσουν τις προσβάσεις προς τα Λευκά Όρη-πράγμα που τους έφερε με λοξή κατεύθυνση στην γραμμή άμυνας των συμμάχων. Έτσι την στιγμή που η Νεοζηλανδοί χτύπησαν την κεφαλή της προώθησης τους, οι Αυστραλοί και οι προσκολλημένοι στους Αυστραλούς Έλληνες, τους χτύπησαν στην πράξη στα πλευρά, διαλύοντας κάθε δυνατότητα αντίστασης.

Μετά το “κυνηγητό” των 1500 μέτρων και με τον κίνδυνο πιά να δεχτούν επιθέσεις από την Γερμανική αεροπορία οι νικητές επέστρεψαν στην αρχική τους θέση.

Στο πεδίο της μάχης κείτονταν πάνω από 200 Γερμανοί νεκροί (το Γερμανικό επιτελείο παραδέχτηκε περίπου 130 νεκρούς) ενώ οι σύμμαχοι είχαν χάσει 35 στρατιώτες.

Η “42η οδός” σε φωτογραφία του 1945
Κατά τις απογευματινές ώρες αυτοί «οι νικητές στρατιώτες ενός ηττημένου στρατού», υποχρεώθηκαν και πάλι να αφήσουν τις θέσεις τους που κινδύνευαν με υπερφαλάγγιση, καθώς ένα μεγάλο γερμανικό τμήμα εντοπίστηκε να κινείται νοτιότερα.

Είχαν κερδίσει ωστόσο πάνω από οκτώ πολύτιμές ώρες για 28.000 (5) εξαντλημένους συμμαχητές τους που έσπευδαν μέσα από τα δύσβατα Λευκά Όρη προς τη θάλασσα των Σφακίων και τη σωτηρία.

Το μνημείο της “42ης οδού” σήμερα.
Σημειώσεις:

1.Στην «42η οδό» είχαν παραταχτεί οι εξουθενωμένοι στρατιώτες δύο Νεοζηλανδικών και τριών Αυστραλιανών Ταγμάτων ,τα οποία είχαν εμπλακεί σε σφοδρές συγκρούσεις ήδη από την 20η Μαΐου και στις 27 είχαν χάσει όλα πάνω από το 50% της αρχικής τους δύναμης. Την παρουσία των Ελλήνων στρατιωτών ,επιβεβαιώνει η επίσημη ιστορία του 21ου Νεοζηλανδικού Τάγματος. Πιθανότατα επρόκειτο για νεοσύλλεκτους του 6ου Ελληνικού Συντάγματος που στάθμευε στην περιοχή της Σούδας και το οποίο διαλύθηκε τις πρώτες ημέρες της Μάχης λόγω έλλειψης πυρομαχικών. Οι Έλληνες προσκολλήθηκαν στους Νεοζηλανδούς και στους Αυστραλούς προσπαθώντας να διαφύγουν προς νότο για να μην πιαστούν αιχμάλωτοι.

2.Ο στρατιώτης ήταν ο Χέμι Χεμάρα , του 28ου Νεοζηλανδικού Τάγματος(Μαορί).Επιβίωσε της μάχης και κατάφερε να διαφύγει στην Αίγυπτο. Σκοτώθηκε στην δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν.

3. «Χάκα», ο παραδοσιακός πολεμικός χορός των αυτοχθόνων Μαορί της Νέας Ζηλανδίας.

4.Τον 1ο Λόχο του 141ου Συντάγματος των «Κυνηγών» τον αποτελούσαν κατεξοχήν Αυστριακοί στρατιώτες.

5.Απο τους 28.000 στρατιώτες που έφτασαν στην «ακτή εκκένωσης» στη Χώρα Σφακίων, μόνο οι 16.000 έγινε δυνατό να επιβιβαστούν στα πλοία. Οι υπόλοιποι 12.000 αιχμαλωτίστηκαν .Μεταξύ αυτών που έμειναν πίσω ήταν και 70 Μαορί του του 28ου ΝΖ Τάγματος και ολόκληρο το 2/7 Αυστραλιανό Τάγμα ,των νικητών της «42ης οδού». Επίσης ελάχιστοι Έλληνες κατάφεραν να επιβιβαστούν.

*Μαρτυρία του Αβορίγηνα (αυτόχθονα) λοχία του 2/7 Αυστραλιανού Τάγματος Ρεγκ Σώντερς.

** Συνέχεια μαρτυρίας του ιδίου.

Βιβλιογραφία:

.AYSTRALIAN WAR MEMORIAL-The Battle for Crete

.Official History of Nerw Zealand in WW2 1939-1945-Howard Kippenberger

.”Battle on 42nd Street” ,PeterMonteath

.”Crete 1941” ,Antony Beevor

.”Fix bayonets!” article by Pierre Kosmidis,at WW2 Wrecks in Greece.https://www.ertnews.gr/