Γράφει ο Μιχάλης Μπεκίρης*
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, κατ’ επέκταση η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ευρωζώνη είναι η υγειονομική κρίση της πανδημίας Covid-19 που σχεδόν διανύουμε προς τρίτο χρόνο.
Η κατάσταση αυτή απαιτεί δράσεις πολλαπλών επιπέδων από την πολιτεία, γιατί η κρίση συν της άλλης είναι οικονομική, ηθική και ψυχολογική.
Πρώτα από όλα, τα περισσότερα ομοσπονδιακά κράτη έχουν μια εξουσία ή έναν οργανισμό με τέτοια αρμοδιότητα, όπως τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) στις ΗΠΑ, μια ομοσπονδιακή υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών με αρμοδιότητες για την παγκόσμια υγεία και την επιδημία. Αντίθετα, ενώ υπάρχει μια Ευρώπη Επιτροπή Υγείας, το αντίστοιχο Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) δεν υπάρχει για την ΕΕ.
Οι ευθύνες αποκεντρώνονται στα κράτη μέλη, τα οποία άρχισαν να ανταλλάσσουν πληροφορίες μόνο μετά τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), που δεν έχει τις ίδιες αρμοδιότητες με εκείνη της υπηρεσίας των ΗΠΑ.
Πηγή: https://www.covid-19.no/critical-care-bed-numbers-in-europe
Δεδομένου ότι η διαχείριση των πανδημιών δεν σέβεται τα σύνορα και ότι οι πανδημίες είναι «παγκόσμιο κακό κοινό», απαιτούν μορφή συλλογικής δράσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων. Τέτοια δράση δεν θα συνέβαινε αυθόρμητα, εκτός εάν θεσπιστεί κάποιο θεσμικό σχέδιο για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ χωρών σε όλες τις χώρες της ΕΕ.
Αυτή η συνεργασία θα μπορούσε ενδεχομένως να εμπλέξει χώρες του ΕΟΧ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες γειτονικές χώρες στην ΕΕ. Εάν μια τέτοια ανάπτυξη θεσμών επρόκειτο να πραγματοποιηθεί σύντομα, θα μπορούσε να φτάσει εγκαίρως για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες μιας πιθανής άλλης φάσης της πανδημίας και θα μπορούσε να υποστηρίξει, με άλλους οργανισμούς, την ταχεία διάδοση ενός εμβολίων και σχετικές θεραπείες καθώς καθίστανται διαθέσιμες.
Η ευρωπαϊκή αρχή δημόσιας υγείας πρέπει να είναι τόσο ανεξάρτητη όσο η ΕΚΤ όσον αφορά τη σταθερότητα των τιμών, με σαφή αποστολή και αρμοδιότητα για την παγκόσμια υγεία.
Η αρχή θα προσδώσει πρόσθετη αξία στην ένταξη στην ΕΕ σε μια εποχή αυξανόμενου λαϊκισμού και θα προσθέσει στην τεχνική καθοδήγηση που προσφέρει η ΠΟΥ για να διασφαλίσει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα ενισχύσουν την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται σε πανδημίες και άλλες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία.
Από την άλλη, μία πιθανή μεγάλη συμφωνία μπορεί να επιτευχθεί για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου για την αντικατάσταση των εθνικών κρατικών ομολόγων στο ρόλο τους ως εξασφάλιση για τις τράπεζες σε repos και διατραπεζικά δάνεια. Ειδικότερα αυτή η πρόταση θα έχει τα εξής σημεία:
Θα μπορεί να υποστηρίζεται από μία σταθερή πηγή εσόδων, όπως για παράδειγμα από κεντρική φορολογική βάση. Το ασφαλές περιουσιακό στοιχείο θα λάβει την ανωτερότητα έναντι των εθνικών κρατικών ομολόγων για να διασφαλιστεί ότι θεωρείται ελκυστική επένδυση για τις τράπεζες. Πέρα από την έκδοση του ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου για την αγορά εθνικών κυρίαρχων, ο ρόλος της κεντρικής δημοσιονομικής ικανότητας θα μπορούσε να επεκταθεί ώστε να επιτρέψει το δανεισμό για τους σκοπούς της πολιτικής δημοσιονομικής σταθεροποίησης.
Με τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι με ένα ασφαλές περιουσιακό στοιχείο και μια κεντρική δημοσιονομική ικανότητα, η μακροοικονομική σταθεροποίηση καθίσταται πολύ πιο αποτελεσματική ενόψει της έκρηξης του Covid-19 που πλήττει την οικονομία της ζώνης του ευρώ.
Τα φορολογικά κίνητρα θα παρείχαν σημαντική αντιστάθμιση της ζήτησης, με πολύ πιο ήπια αύξηση του δημόσιου χρέους στην περιφέρεια και μια πιο μέτρια απόκριση της νομισματικής πολιτικής. Τόσο ο «πυρήνας» όσο και η «περιφέρεια» της ζώνης του ευρώ θα κέρδιζαν. Έτσι, η πολιτική απάντηση στο σοκ του Covid-19 είναι μια ευκαιρία να προσφέρει μια σωτηρία για την οικονομία, ενώ ταυτόχρονα να διορθώνει οριστικά ορισμένες από τις ευπάθειες του πλαισίου πολιτικής της ζώνης του ευρώ.
Η έκδοση ευρωομόλογα είναι η καλύτερη λύση για την ευρωζώνη άλλα θέτει δύο σημαντικές πολιτικές επιλογές.
Το πρώτο είναι η προώθηση μιας ευρείας μεταφοράς οικονομικών και κοινωνικών ικανοτήτων από το εθνικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πράγμα που είναι απαραίτητο για να δοθεί στην Ένωση η δυνατότητα χρηματοδότησης ευρωπαϊκών ομολόγων.
Ο δεύτερος είναι να υιοθετήσει τη μεταρρύθμιση του EMS, ίσως ενισχύοντας περαιτέρω τις δυνατότητές της με προϋποθέσεις καλύτερα βαθμονομημένες σε συστημικές κρίσεις, και να διασφαλίσει ότι εφαρμόζεται επαρκής αριθμός χωρών ώστε να αποφευχθεί το στίγμα.
Και οι δύο παραπάνω επιλογές δεν είναι απαραίτητα εναλλακτικές.
Αντίθετα, μπορούν να είναι συμπληρωματικά και να εκτελούνται με διαφορετικό χρονικό πλαίσιο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ΕΕ και ειδικά η ευρωζώνη με το κοινό νόμισμα χρειάζονται περισσότερη σύγκλιση και ένωση. Αυτό το βλέπουμε και άλλωστε ιστορικά με την προηγούμενη οικονομική κρίση του 2010 και τώρα με την κρίση της πανδημίας.
* Μιχάλης Μπεκίρης
Οικονομολόγος
MSc Οργάνωση & Διοίκηση
