Σημαντικά ευρήματα προέκυψαν για την κακοποίηση των γυναικών, με μεγάλη συμμετοχή εκ μέρους του κοινού κατά την 1η Διαδικτυακή Ημερίδα της Περιφέρειας Κρήτης-Περιφερειακής Επιτροπής Ισότητας των Φύλων (ΠΕΠΙΣ Κρήτης), σε συνδιοργάνωση με τη Δημοτική Επιτροπή Ισότητας Ηρακλείου (ΔΕΠΙΣ Ηρακλείου), με θέμα «Εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών:
Εμπειρικά δεδομένα και πρακτικές παρέμβασης». Η μεγάλη ανταπόκριση του κοινού που παρακολούθησε την ημερίδα διαδικτυακά κατέδειξε το μεγάλο ενδιαφέρον των πολιτών για το θέμα καταδεικνύοντας και τη διαχρονική αναγκαιότητα ανάδειξης του φαινομένου.
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο Αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Πολιτικής και Πρόεδρος της ΠΕΠΙΣ Κρήτης Λάμπρος Ν. Βαμβακάς, η ημερίδα ανέδειξε το γεγονός ότι η βία κατά των γυναικών αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που εμφανίζεται σε κάθε κοινωνία, ανεξαρτήτως επιπέδου οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης, ως αποτέλεσμα βαθιά ριζωμένων ιστορικά αντιλήψεων και στάσεων, που συμβάλουν στη διαιώνιση των έμφυλων στερεοτύπων και πρακτικών και της έμφυλης βίας.
Οι φορείς που συμμετείχαν στην εκστρατεία των 16 ημερών της Περιφέρειας Κρήτης, στα πλαίσια της οποίας, πραγματοποιήθηκε η ημερίδα, ευελπιστούν ότι οι δράσεις αυτές θα συμβάλλουν στην καταπολέμηση κάθε μορφής βίας κατά των γυναικών και στην εξάλειψη της «κουλτούρας» της βίας και των διακρίσεων, ως βασική προϋπόθεση για την επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και τη διαμόρφωση μιας κοινωνίας αλληλεγγύης, αλληλοσεβασμού και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Συγκεκριμένα, αναδείχτηκε από τη Γενική Γραμματέα Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Μαρία Συρεγγέλα, η σημασία του έργου που επιτελείται από τις δομές του Δικτύου της Γραμματείας, για την ουσιαστική υποστήριξη και προστασία των γυναικών θυμάτων βίας, αλλά και των παιδιών τους και συγκεκριμένα των Κέντρων Συμβουλευτικής Γυναικών και των Ξενώνων Φιλοξενίας Γυναικών, που έχουν συσταθεί σε όλη τη χώρα, καθώς επίσης και της Πανελλαδικής Τηλεφωνικής Γραμμής SOS 15900, που προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες 24 ώρες, 365 ημέρες το χρόνο.
Επίσης, η κ. Συρεγγέλα τόνισε ότι η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών αποτελεί έναν από τους στρατηγικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ισότητας και του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Τέλος, η κ. Συρεγγέλα εξήρε το έργο της ΠΕΠΙΣ Κρήτης και της Δ.ΕΠ.ΙΣ Ηρακλείου και τόνισε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει στο σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων για την πρόληψη και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών.
Σύμφωνα με τα εμπειρικά δεδομένα που παρουσιάστηκαν από τη Βασιλική Αρτινοπούλου, Καθηγήτρια Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, που αφορούσαν στις επιπτώσεις του πρώτου γενικού απαγορευτικού στην εκδήλωση περιστατικών ενδοοικογενειακής κακοποίησης, η πανδημία του κορωνοϊού συνέβαλε στην αναπαραγωγή της προϋπάρχουσας βίας και των κακοποιητικών συμπεριφορών των ανδρών σε βάρος των γυναικών, αλλά δεν δημιούργησε πρωτογενώς ενδοοικογενειακή βία.
Μάλιστα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ίδιων των γυναικών, από αυτές που δήλωσαν ότι υφίστανται ενδοοικογενειακή βία, το 98.8% είχε υποστεί κακοποίηση πριν την πανδημία. Από αυτές τις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης το 63% δήλωσε ότι δεν είχε ζητήσει ποτέ βοήθεια, ούτε από την Αστυνομία, ούτε από οποιοδήποτε άλλο φορέα. Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών θυμάτων βίας εξακολουθεί να διαχειρίζεται μόνο του «το τραύμα της θυματοποίησης», «εντός της οικίας του και με την παρουσία των παιδιών μαρτύρων».
Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι υπάρχει μια μεγάλη κατηγορία «αόρατων θυμάτων» που είναι δίπλα μας, αλλά δεν τα γνωρίζουμε και σε αυτές ακριβώς τις γυναίκες θα πρέπει να εστιάσουμε τις προσπάθειές μας για να τις ευαισθητοποιήσουμε, ώστε να αναζητήσουν στήριξη και βοήθεια.
Από την πλευρά της η Βασιλική Πετούση, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Φύλου και τακτικό μέλος της ΠΕΠΙΣ Κρήτης, ως εκπρόσωπος των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων του νησιού, ανέδειξε τις δομικές διαστάσεις του φαινομένου και τους παράγοντες που έχουν συμβάλει ιστορικά στην παραγωγή και αναπαραγωγή του.
Η κ. Πετούση τόνισε το γεγονός ότι «η έμφυλη ανισότητα αποτελεί αίτιο, αλλά και αιτιατό της έμφυλης βίας», που έχει δομηθεί ιστορικά σε άνισες σχέσεις δύναμης και στην πατριαρχική ιεραρχική οργάνωση της κοινωνίας.
Όσον αφορά στην Ελλάδα, όπως επεσήμανε η κ. Πετούση, η επίτευξη του στόχου της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών «αργεί δυστυχώς! Πολύ ακόμη!».
Η χώρα μας, σύμφωνα με το Δείκτη Ισότητας των Φύλων για το 2020, παραμένει στην τελευταία θέση, μεταξύ των 28 χωρών της Ευρώπης, ενώ υπολείπεται κατά 15,7 μονάδες του Ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Όπως επεσήμανε η Κοινωνιολόγος, Αν. Προϊσταμένη του Αυτοτελούς Τμήματος του Περιφερειακού Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ένταξης Περιφέρειας Κρήτης Κατερίνα Βλασάκη, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στο νησί, σύμφωνα με τις καταγγελίες στη Γραμμή SOS 15900, σχεδόν τετραπλασιάστηκαν το μήνα Απρίλιο, σε σχέση με το μήνα Μάρτιο. Επίσης, ένα στα δυο περιστατικά βίας κατά των γυναικών που καταγγέλθηκαν στη Γραμμή SOS κατά το χρονικό διάστημα 2011-2020 αφορούσαν στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου.
Από το 2011 έως το 2020 η Κρήτη αριθμεί 1.447 περιστατικά βίας, σύμφωνα με τις καταγγελίες των γυναικών στη Γραμμή SOS, ενώ από το 2018 έως και σήμερα σημειώθηκαν κατά έτος –κατά μέσο όρο-περίπου 200 με 218 περιστατικά.
Ωστόσο, τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν μόνο ένα μέρος των περιστατικών βίας που έχουν εκδηλωθεί κατά των γυναικών στην Κρήτη, καθώς υπάρχει ένα πολύ μεγάλο «αθέατο κομμάτι βίας κατά των γυναικών» το οποίο δεν καταγράφεται.
Επίσης, η νομικός του Συμβουλευτικού Κέντρου Γυναικών Ηρακλείου, Έλενα Κονιδάκη, τόνισε ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα έχει αυξηθεί το ποσοστό των γυναικών που ζητούν βοήθεια, γεγονός το οποίο, παρότι ακούγεται οξύμωρο, ωστόσο στην πραγματικότητα είναι πολύ σημαντικό και ελπιδοφόρο, διότι υποδηλώνει ότι έχει καταστεί πλέον αντιληπτό ότι «η βία δεν πρέπει να καλύπτεται από τη σιωπή, δεν πρέπει να μένει πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά να αντιμετωπίζεται».
Από τον Ιούνιο του 2020, έως το τέλος Οκτωβρίου, πραγματοποιήθηκαν 66 υποδοχές γυναικών στο Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών στο Ηράκλειο, ενώ από τον Απρίλιο του 2012, οπότε και ξεκίνησε τη λειτουργία του το Κέντρο, έως και σήμερα, έχουν εξυπηρετηθεί 1.478 γυναίκες.
Κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων, λόγω του πρώτου κύματος της πανδημίας, η πλειοψηφία των γυναικών που αναζήτησαν βοήθεια στο Συμβουλευτικό Κέντρο Ηρακλείου ήταν γυναίκες, έγγαμες με παιδιά, ηλικίας 40-54, με βασικό αίτημα τη λήψη ψυχο-κοινωνικής στήριξης και νομικής συμβουλευτικής.
Τέλος, η κ. Κονιδάκη τόνισε ότι η πολύπλευρη στήριξη των γυναικών είναι ζωτικής σημασίας, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων και έστειλε το μήνυμα «Μένουμε σπίτι, αλλά δεν μένουμε σιωπηλές. Μένουμε σπίτι, αλλά ασφαλείς και προστατευμένες».
Μέχρι σήμερα, στα 6,5 χρόνια λειτουργίας του Ξενώνα Φιλοξενίας Γυναικών του Δήμου Ηρακλείου, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν από την Ερασμία Δασκαλάκη, παιδοψυχολόγο του Ξενώνα, έχουν φιλοξενηθεί συνολικά 120 γυναίκες και παιδιά, θύματα οποιασδήποτε μορφής βίας, καθώς και γυναίκες που έχουν υποστεί πολλαπλές διακρίσεις. Στον Ξενώνα φιλοξενούνται γυναίκες και παιδιά για χρονικό διάστημα διάρκειας έως 3 μηνών με δυνατότητα παράτασης.
Οι γυναίκες αυτές είναι κυρίως άνεργες, σε ποσοστό που φτάνει στο 80%, δεν διαθέτουν το απαραίτητο υποστηρικτικό οικογενειακό ή κοινωνικό δίκτυο, είναι μονογονείς, μετανάστριες και πρόσφυγες, αλλά και άτομα με αναπηρίες, αυτοεξυπηρετούμενα.
Βασικός στόχος του Ξενώνα, εκτός από την προστασία και την προάσπιση της ασφάλειας των γυναικών και των παιδιών τους, είναι η ενδυνάμωσή τους, μέσω της παροχής εργασιακής και νομικής συμβουλευτικής και ψυχο-κοινωνικής στήριξης, ώστε να μπορέσουν να αναγνωρίσουν τις ανάγκες τους, να θέσουν στόχους και προτεραιότητες και να κινητοποιηθούν για την επίτευξη της αυτονόμησής τους.
Ένα σημαντικό στοιχείο που αναδείχθηκε από την κ. Δασκαλάκη είναι ότι υπάρχει ένα σταθερό, στο χρόνο, ποσοστό γυναικών, που φτάνει στο 25% έως 27%, που επιστρέφει στο θύτη, με σκοπό να διεκδικήσει καλύτερες συνθήκες και όρους συμβίωσης.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Μαρία Παπαδακάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια, στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, παρουσιάζοντας τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων, τόνισε ότι δεν είναι «τόσο ευχάριστο και ελκυστικό για μια γυναίκα να ζει στην Ελλάδα».
Παρόλο που οι Ελληνίδες φαίνεται ότι ζουν περισσότερα χρόνια σε σχέση με τους άντρες, ωστόσο λαμβάνουν χαμηλότερους μισθούς, συμμετέχουν λιγότερο στη λήψη αποφάσεων και στα κέντρα εξουσίας και επιτελούν σε μεγάλο βαθμό άτυπες μορφές εργασίας στο οικογενειακό τους περιβάλλον.
Επίσης, σύμφωνα με τα ευρήματα μελετών στις οποίες έχει συμμετάσχει το Εργαστήριο Μελέτης Συμπεριφορών Υγείας και Οδικής Ασφάλειας, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν πολλαπλά εμπόδια εξισορρόπησης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, σε ποσοστό 17% και βιώνουν απουσία στήριξης εκ μέρους των συζύγων τους, σε ποσοστό 12%.
Επίσης, νέες γυναίκες στην Ελλάδα, σε ποσοστό 23% φαίνεται να έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, 17% λεκτική βία και 18% σεξουαλική βία από πρόσωπα σε θέσεις εξουσίας, ποσοστά σημαντικά υψηλότερα, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες
. Στην Κρήτη, γυναίκες με αναπηρίες βρέθηκε ότι έχουν υποστεί βία σε ποσοστό που φτάνει στο 82%.
Σε άλλη μελέτη, το 32% των συμμετεχόντων ηλικιωμένων γυναικών δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι υφίσταται σωματική βία και το 64% ότι είναι θύμα λεκτικής βίας εκ μέρους του συζύγου τους.
Η Ελένη Παπαθανασίου Αστυνόμος Α’, Εκπρόσωπος Τύπου της Γενικής Περιφερειακής Αστυνομικής Διεύθυνσης Κρήτης και Προϊσταμένη του Γραφείου Δημοσίων Σχέσεων και Ενημέρωσης Δημοσιογράφων, παρουσίασε το ρόλο της Ελληνικής Αστυνομίας στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Στις έδρες των Γενικών Περιφερειακών Αστυνομικών Διευθύνσεων σε όλη την Ελλάδα έχουν ιδρυθεί γραφεία αρμόδια για την ενδοοικογενειακή βία, ενώ, στις Υποδιευθύνσεις Ασφαλείας των Περιφερειακών Ενοτήτων της Κρήτης λειτουργούν Γραφεία Αντιμετώπισης της Ενδοοικογενειακής Βίας, όπως επίσης και Γραφεία Προστασίας Ανηλίκων, στελεχωμένα με εκπαιδευμένους και έμπειρους αστυνομικούς.
Η κ. Παπαθανασίου, κάλεσε κάθε γυναίκα θύμα βίας να μην διστάσει να ζητήσει βοήθεια από την Αστυνομία, τονίζοντας ότι οι Αστυνομικές Αρχές είναι πάντα δίπλα σε όλες τις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης, αλλά και οποιασδήποτε άλλης μορφής βίας και διαθέτουν το πλαίσιο, τη γνώση, αλλά και τα μέτρα για να παρέχουν, ασφάλεια και προστασία, τόσο στις γυναίκες θύματα βίας, όσο και στα παιδιά τους.
Τέλος, ο Κωνσταντίνος Κουτρουμπής, δικηγόρος και τακτικό μέλος της ΠΕΠΙΣ Κρήτης, ως εκπρόσωπος των Δικηγορικών Συλλόγων Κρήτης, παρουσίασε το υπάρχον νομικό πλαίσιο, για την υποστήριξη των γυναικών θυμάτων βίας και των παιδιών τους.
Η ενδοοικογενειακή βία έχει αναγνωριστεί ως αυτοτελές έγκλημα από το 2006, με το νόμο 3500 που αποτελεί και το βασικό νομικό «εργαλείο» για την αντιμετώπισή της και την προστασία της συζύγου και των ευάλωτων μελών της οικογένειας.
Με τον ίδιο νόμο εισήχθη ένας νέος και ιδιαίτερα σημαντικός θεσμός, αυτός της Διαμεσολάβησης, ο οποίος προβλέπει ότι στα πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας, ο εισαγγελέας διερευνά τη δυνατότητα διαμεσολάβησης, με προϋπόθεση το άτομο που έχει τελέσει ενδοοικογενειακή βία να υποσχεθεί ότι δεν θα το πράξει ξανά στο μέλλον, ότι θα μείνει εκτός οικογενειακής εστίας και θα παρακολουθήσει ειδικό πρόγραμμα σε δημόσιο φορέα για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Επίσης, με το νόμο 4531 του 2018, με τον οποίο κυρώθηκε η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, μεταξύ άλλων, η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων ορίστηκε ως Αρχή Παρακολούθησης για την εφαρμογή της Σύμβασης.
