Ηράκλειο : Άρθρο του Δρ Γεωργίου Ματαλλιωτάκη – Μεθοδολογία για τη Βέλτιστη Κατανομή των Δαπανών Υγείας

Μια μελέτη για τις δαπάνες υγείας του ΟΟΣΑ σε αρκετές Ευρωπαϊκές Χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, πραγματοποιήθηκε πριν από αρκετά χρόνια (2009) με στόχο την πρόβλεψη δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη. Αν και η οικονομική ύφεση την τελευταία δεκαετία είχε κρίσιμη επίδραση σε πολλές οικονομικές δραστηριότητες και στο κόστος που συνδέεται με την υγεία, τα συστήματα υγείας συνεχίζουν να αναπτύσσονται ακολουθώντας την πρόοδο στην έρευνα στον τομέα της υγείας και στις τεχνολογίες που σχετίζεται με την υγεία. Οι τελευταίες προκάλεσαν νέες προόδους στις υπηρεσίες υγείας με αναπόφευκτο αυξανόμενο κόστος.

Ένα άλλο σημείο σχετίζεται με τη μακροζωία και τη σταθερή αύξηση του προσδόκιμου ζωής μαζί με το προσδόκιμο υγιούς ζωής, τα έτη δηλαδή που αναμένεται να ζήσει ένα άτομο σε καλή κατάσταση υγείας. Μετά από αρκετές μελέτες, το προσδόκιμο υγειούς ζωής μετατράπηκε σε ένα σημαντικό μέτρο των βελτιώσεων της κατάστασης υγείας σε μια χώρα ή έναν πληθυσμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) παρέχει μια τυποποιημένη εκτίμηση του προσδόκιμου ζωής που ορίζεται ως HALE για κάθε χώρα, ενώ τα στατιστικά ινστιτούτα, όπως αυτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Eurostat, παρέχουν και τις δικές τους εκτιμήσεις. Το κύριο συμπέρασμα είναι ότι τα έτη μη-υγιούς ζωής, δηλαδή η διαφορά ανάμεσα στο προσδόκιμο ζωής και το προσδόκιμο υγειούς ζωής, τείνουν να αυξάνονται, καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται με αποτέλεσμα την υπέρβαση των δαπανών για την υγεία καθώς επεκτείνεται η διάρκεια της ζωής. Καθώς ζούμε περισσότερο, χρειαζόμαστε περισσότερα χρόνια θεραπείας και υγειονομικής περίθαλψης κατά τη διάρκεια των ετών μη-υγιούς ζωής που χάνονται από την αναπηρία. Κατά συνέπεια, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, τόσο από το κρατικό όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, θα αντιμετωπίσουν σταδιακά αυξανόμενο κόστος το οποίο θα πρέπει να αντισταθμιστεί με νέα χρηματοδότηση.

Λόγω των περιορισμένων χρηματοδοτικών πόρων, η κατανομή του κόστους υγείας είναι πολύ σημαντική τόσο από δημόσιους όσο και από ιδιωτικούς φορείς. Η τυποποιημένη μεθοδολογία περιλαμβάνει την κατανομή του κόστους ανά ηλικιακή ομάδα που αποτελείται συνήθως από πέντε έτη, όπως παρουσιάζεται στο επόμενο γράφημα για την Ελλάδα το 2009.

Σχήμα 1. Κατά κεφαλήν και κατά ηλικιακή ομάδα δαπάνες υγείας για την Ελλάδα το 2009.

Το ποσοστό της δαπάνης ανά κάτοικο και ηλικιακή ομάδα ξεκινά από το πρώτο έτος της ηλικίας, όπου ένα πρόσθετο κόστος σχετίζεται με τα νεογνά. Ακολουθεί ένα μειωμένο κόστος για τα έτη 5-9 και 10-15 και στη συνέχεια το κόστος αυξάνεται σταθερά με μια απότομη εκθετική ανάπτυξη μετά την ηλικία 55-59 και 60-64 ετών φθάνοντας σε ένα μέγιστο επίπεδο στα 85-85 και 90-94 έτη. Ένα σημαντικό σημείο σχετίζεται με το ελάχιστο επίπεδο κατά κεφαλήν δαπάνης στο 1,46% που αντιστοιχεί στην ηλικιακή ομάδα 10-14 ετών, όπου εμφανίζεται και η ελάχιστη θνησιμότητα.

Σχήμα 2. Πληθυσμός ανά ηλικιακή ομάδα στην Ελλάδα το 2009.

Η κατά κεφαλήν και ηλικιακή ομάδα εκτίμηση θα πρέπει να πολλαπλασιάζεται με τον πληθυσμό ανά ηλικιακή ομάδα για να παρέχει τις δαπάνες για την υγεία ανά ηλικιακή ομάδα το ίδιο έτος. Το γράφημα του πληθυσμού το 2009 έχει μέγιστο όριο ηλικίας 30-34 έτη με παραπλήσια μεγέθη για τις ηλικιακές ομάδες 35-39 και 40-44, ενώ στη συνέχεια, ακολουθεί μια σταδιακή μείωση. Ο πληθυσμός της ηλικιακής ομάδας 65-69 ετών παρουσιάζει μια ακανόνιστη πτώση.

Σχήμα 3. Ποσοστό δαπανών υγείας ανά ηλικιακή ομάδα για την Ελλάδα το 2009.

Το ποσοστό της συνολικής δαπάνης ανά ηλικιακή ομάδα αρχίζει από το πρώτο έτος της ηλικίας, όπου ένα πρόσθετο κόστος σχετίζεται με τα νεογέννητα. Ακολουθεί μειωμένο κόστος για τα επόμενα χρόνια με ελάχιστο όριο ηλικίας 10-14 ετών και στη συνέχεια το κόστος αυξάνεται σταθερά με μια απότομη εκθετική ανάπτυξη μετά την ηλικία 45-49 ετών φθάνοντας σε ένα μέγιστο επίπεδο στα 75-79 έτη. Στη συνέχεια, παρατηρείται μείωση του κόστους λόγω του μειούμενου αριθμού ατόμων για τις ακόλουθες ηλικιακές ομάδες. Σημαντικό σημείο αφορά το ελάχιστο επίπεδο δαπάνης ανά ομάδα ηλικιών στο 1,95% που αντιστοιχεί στην ηλικιακή ομάδα 10-14 ετών όπου εμφανίζεται η ελάχιστη θνησιμότητα. Αυτή είναι και η εκτίμηση του ελάχιστου επιχειρησιακού κόστους του συστήματος υγείας της Ελλάδας.

Σχήμα 4. Γεννήσεις ανά 1000 γυναίκες στην Ελλάδα.

Στους υπολογισμούς ελήφθησαν υπόψη τα κόστη για τις γεννήσεις και την αντίστοιχη περίθαλψη. Τα στοιχεία παρέχονται από τη Δημογραφική Στατιστική Υπηρεσία της Eurostat και παρουσιάζονται στο Σχήμα 4. Σημειώστε ότι το 2009 η μέση ηλικία της γυναίκας κατά τον τοκετό ήταν 30,4 έτη και η μέση ηλικία της μητέρας κατά την πρώτης γέννα ήταν 29,0 έτη. Μικρές αλλαγές εμφανίζονται από το 2009 έως το 2016 από τη μείωση της γονιμότητας από 301,4 το 2009 σε 275,6 το 2016. Αντ’ αυτού, η γονιμότητα το 1960 ήταν 446,2 γεννήσεις ανά 1000 γυναίκες. Όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 4 η κατανομή των γεννήσεων το 1960 ήταν μετατοπισμένη προς τις νεότερες ηλικίες.

Σχήμα 5. Πίνακας υπολογισμού δαπανών υγείας για την Ελλάδα το 2009.

Οι υπολογισμοί για τις δαπάνες Υγείας στην Ελλάδα για το έτος 2009 βασίζονται στον παραπάνω βασικό Πίνακα, όπου η πιθανότητα θανάτου περιλαμβάνεται στην τρίτη στήλη, ενώ στην τέταρτη στήλη προστίθενται τα στοιχεία για το ποσοστό γονιμότητας μετά την κατάλληλη μετατροπή. Οι κύριοι υπολογισμοί γίνονται στην έκτη στήλη, όπου η παράμετρος Correction k εκτιμάται μέσω ανάλυσης παλινδρόμησης. Στη στήλη επτά ορίζεται το ελάχιστο επίπεδο δαπανών και η στήλη οκτώ περιλαμβάνει τις εκτιμώμενες τιμές ενώ η στήλη εννέα περιλαμβάνει τα σύνολα δεδομένων που παρέχει ο ΟΟΣΑ. Η δέκατη στήλη έχει οριστεί για την εκτίμηση του αθροίσματος των τετραγώνων σφαλμάτων και του υπολογισμού του R2 και του τυπικού σφάλματος se.

Ο κύριος στόχος της μελέτης είναι η δημιουργία ενός τυποποιημένου συστήματος για τον υπολογισμό της κατανομής των δαπανών για την υγεία ανά ηλικιακή ομάδα για ένα συγκεκριμένο έτος σε μια χώρα. Αν και οι κύριες δαπάνες για την υγεία είναι προσαρμοσμένες στις μεγάλες ηλικιακές ομάδες, είναι πρόσφορο να έχουμε μια σωστή ιδέα της κατανομής ανά ηλικιακή ομάδα, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για τις πολύ ευαίσθητες νεανικές ηλικίες και τα νεογέννητα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, το 6,9% των δαπανών για την υγεία στην Ελλάδα για το 2009 διατίθεται στον πληθυσμό ηλικίας 1-14 ετών, το 28,6% κατανέμεται στον πληθυσμό ηλικίας 15-49 ετών συμπεριλαμβανομένου του κόστους για τη γυναικεία αναπαραγωγική ηλικία και άλλα 21,1% δαπανώνται για τα άτομα ηλικίας 50-64 ετών. Σημαντικό κόστος 28,1% δαπανώνται για άτομα ηλικίας 65-79 ετών και το υπόλοιπο 15,3% αφιερώνεται σε άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών. Ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι οι δαπάνες για την υγεία για τα 35 έτη από 15 έως 49 είναι σχεδόν ίσες για τις δαπάνες για τα 15 χρόνια που κυμαίνονται από 65 έως 79 ετών. Οι υπόλοιπες δαπάνες για τις πολύ μεγάλες ηλικίες 80+ είναι ελαφρώς υψηλότερες από το διπλάσιο από τις δαπάνες που δαπανώνται για τα έτη 1-14. Ωστόσο, οι πραγματικές δαπάνες για την υγεία για τις πολύ μεγάλες ηλικίες που περιλαμβάνουν τις προσωπικές και οικογενειακές δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη δεν περιλαμβάνονται στις κύριες στατιστικές για την υγεία.

Η μεθοδολογία βασίζεται στην εκτίμηση της κατανομής των δαπανών για την υγεία σε μια χώρα μέσω της εκτίμησης των ετών απώλειας υγιούς ζωής, μια παράμετρος που παρέχεται από την Eurostat για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για όλες τις χώρες του κόσμου. Και οι δύο εκτιμήσεις διαφέρουν λόγω της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε. Οι εκτιμήσεις της ΠΟΥ παρέχουν μια εκτίμηση για τα έτη υγιούς ζωής που χάθηκαν λόγω σοβαρών αιτιών αναπηρίας, ενώ οι εκτιμήσεις της Eurostat είναι υψηλότερες, συμπεριλαμβανομένων των σοβαρών και μέσου επιπέδου αιτιών αναπηρίας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ και της Eurostat, η Ελλάδα κατατάσσεται σε διαφορετικές θέσεις. Σύμφωνα με την Eurostat το 2015 η Ελλάδα κατατάσσεται κάτω από τις χώρες του ΟΟΣΑ25 για τα έτη υγιούς ζωής που χάθηκαν στην ηλικία των 65 ετών με 7,9 έτη υγιούς ηλικίας για τους άνδρες και 7,7 ετών για τις γυναίκες το 2015 (Σχήμα 6). Αντ’ αυτού, οι εκτιμήσεις του ΠΟΥ παρέχουν 17,28 έτη υγιούς ζωής για τους άνδρες και 19,89 υγιή έτη για τις γυναίκες ηλικίας 60 ετών κατά το 2015.

Σχήμα 6. Προσδόκιμο υγειούς ζωής στα 65 έτη 20 2015. (Πηγή: Eurostat Database 2017)

Σημαντική τμήμα των πόρων της υγείας δαπανάται στα Νοσοκομεία, κρατικά και ιδιωτικά. Η κατανομή των δαπανών υγείας στα Νοσοκομεία ανά ομάδα ηλικιών έγινε με συγκριτική μελέτη με το σχετικό σύστημα της Ολλανδίας για το οποίο υπάρχουν σημαντικά στοιχεία για τα έτη 1995 έως 2009. Από τη δική μου πλευρά υπήρξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω και της θητείας μου ως Διευθυντής Νοσοκομείου πριν μερικά έτη. Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η επί τις εκατό δαπάνη ανά ομάδα ηλικιών για το Νοσοκομειακό σύστημα της Ολλανδίας κατά τα έτη 1995 και 2009 και η εκτίμησή μας για το Ελληνικό σύστημα το 2009. Το Ελληνικό σύστημα το 2009 προσομοιάζει περισσότερο με εκείνο της Ολλανδίας το 1995. Οι εκτιμήσεις για την Ελλάδα προέρχονται από κατάλληλο λογισμικό που λαμβάνει υπόψη τα δημογραφικά στοιχεία από τους πίνακες επιβίωσης. Το επίπεδο του ελαχίστου επιχειρησιακού κόστους κυμαίνεται στο 2%.

Σχήμα 7. Κατανομή των Νοσοκομειακών δαπανών ανά ηλικιακή ομάδα.

Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε με την υποστήριξη των ευρημάτων οργανισμών όπως ο ΠΟΥ, ο ΟΟΣΑ και η Eurostat παρέχουν ένα προηγμένο πλαίσιο για την εκτίμηση των καλύτερων πολιτικών κατανομής των δαπανών υγείας από τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων. Η συλλογή δεδομένων και η οικοδόμηση μοντέλων αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την κυβερνητική στρατηγική για μια αναβαθμισμένη πολιτική για την υγεία. Καθώς τα συστήματα υγείας γίνονται ολοένα και πιο πολύπλοκα, η ανάγκη για ανάλυση και αξιοποίηση των δεδομένων τείνει να είναι ζωτικής σημασίας για την ικανοποίηση των ανθρώπων από τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας. Η απλή κατανομή των πόρων που ακολουθήθηκε στα προηγούμενα συστήματα υγείας δεν είναι ικανοποιητική στη νέα εποχή. Δεδομένου ότι οι οικονομικές δυνατότητες περιορίζονται, η αναζήτηση της βέλτιστης κατανομής των πόρων είναι εξαιρετικά σημαντική. Η μεθοδολογία που περιγράφουμε έρχεται να υποστηρίξει αυτό το ζήτημα και να παράσχει ζωτικής σημασίας πληροφορίες για την ανάπτυξη της καλύτερης στρατηγικής για το Εθνικό Σύστημα Υγείας.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Δρ. Γεώργιος Ματαλλιωτάκης
Περιφερειακός Σύμβουλος Κρήτης
Διδάσκοντας Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
τ.Διοικητής Νοσοκομείου Ιεράπετρας

Σας επισυνάπτω σε συντομία πληροφορίες για την εκπαιδευτική και την επαγγελματική μου εμπειρία.

Εκπαίδευση
• Δίπλωμα Μηχανικού Παραγωγής και Διοίκησης από το Πολυτεχνείο Κρήτης, έχοντας σπουδάσει (Διοίκηση, Χρηματοοικονομική Διοίκηση, Διοίκηση Ποιότητας, Logistics, Επιχειρησιακή Έρευνα, Μάρκετινγκ, Συστήματα παραγωγής κλπ.)
•Διδακτορική Διατριβή στο Πολυτεχνείο Κρήτης με αντικείμενο την Πρόβλεψη και Μελέτη της κατάστασης της Υγείας του Ανθρώπινου πληθυσμού.

•Μεταπτυχιακές σπουδές στο Πολυτεχνείο Κρήτης στην «Επιχειρησιακή Έρευνα» με κύριο αντικείμενο την Μελέτη Εξέλιξης της Υγείας του Ελληνικού Πληθυσμού και την Ανάλυση Δεδομένων Επιβίωσης του Ελληνικού πληθυσμού.
-Διδάσκω στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στον τομέα Διοίκηση Μονάδων Υγείας.
•Δίδαξα στο Πολυτεχνείου Κρήτης από το 2005-2013 με σύμβαση εργασίας Π.Δ.407/80 ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου μαθήματα Διοίκησης, Στρατηγικό Προγραμματισμό και Ανάλυση Δεδομένων (Υγείας, Οικονομίας κα).
• Δίδαξα επίσης στο ΑΤΕΙ Κρήτης από το 2008-2012 μαθήματα σχετικά με τη διδακτορική μου διατριβή αναφορικά με τη Διοίκηση Ασφαλιστικών Ταμείων και Επιχειρήσεων, την Ασφάλιση Ζωής και Υγείας και τα Logistics (Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας).
Επαγγελματική Εμπειρία
Διετέλεσα Διοικητής στο Νοσοκομείο Ιεράπετρας με 150 εργαζόμενους.

•Εργάστηκα στην Περιφέρεια Κρήτης ως Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης στα Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας της Περιφέρειας.

• Από το 2008 έως το 2011 διετέλεσα Ειδικός Συνεργάτης Δημάρχου Δήμου Νέας Κυδωνίας, Χανίων.
-Είμαι υπεύθυνος Δημοσκοπήσεων του Εργαστηρίου Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης του Πολυτεχνείου Κρήτης διεξάγοντας 24 Παγκρήτιες έρευνες καταγραφής και ανάλυσης της κοινής γνώμης από το 2005 έως σήμερα.
•Έχω συμμετάσχει σε 31 Διεθνή Επιστημονικά Συνέδρια, στα οποία έχω υποβάλει 46 επιστημονικές εργασίες σχετικές με την ανάλυση δεδομένων, και σε 8 Πανελλήνια Επιστημονικά Συνέδρια με 15 επιστημονικές εργασίες.

Πολιτευτής Ηρακλείου, στις πρόσφατες Εθνικές Εκλογές, οι Ηρακλειώτες με τίμησαν με την ψήφο τους φέρνοντας με στην τέταρτη θέση των τελικών αποτελεσμάτων για το νομό και το κόμμα μας, λαμβάνοντας την προτίμηση από 14.659 συμπολίτες μου, τις διπλάσιες δηλαδή ψήφους από τις προηγούμενες Εθνικές Εκλογές του 2015.
Παράλληλα επανεκλέχτηκα Περιφερειακός Σύμβουλος Νομού Ηρακλείου στις πρόσφατες Αυτοδιοικητικές εκλογές και οι Ηρακλειώτες με έφεραν πρώτο στις προτιμήσεις τους στον συνδυασμό του κόμματος μας «Η Κρήτη Μπροστά» με 10.500 ψήφους .
Και στις δυο εκλογικές διαδικασίες οι Κρητικοί επιβράβευσαν τον αγώνα μου, τις προτάσεις μας για την Κρήτη και την Ελλάδα της Ανάπτυξης και την τακτική εδώ και χρόνια επαφή μου με τους πολίτες σε κάθε γωνιά του νομού Ηρακλείου.

Με τιμή
Γιώργος Ματαλλιωτάκης
τηλ 6973662162