Γιάννης Κεφαλογιάννης | Η πορεία του ζητήματος των δασικών χαρτών και η έμπρακτη εφαρμογή της δέσμευσης της κυβέρνησης ότι δεν θα αδικηθεί κανείς.

Με αφορμή το κρίσιμο υπό εξέλιξη ζήτημα των δασικών χαρτών και την ψήφιση τροπολογίας που περιλαμβάνει νέες ρυθμίσεις για δασωμένες γαίες και καλλιεργήσιμες εκτάσεις είναι σημαντικό να αναλογιστούμε πως ξεκίνησε τη διαχείριση αυτού του προβλήματος. Η εν λόγω διαδικασία ενεργοποιήθηκε με τις διατάξεις της παρ. Γ΄ του άρθρου 153 του ν. 4389/2016. Ήδη από το 2017 ζήτησα με παρέμβαση μου προς τον πρώην Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Γ. Σταθάκη, να ληφθεί μέριμνα προκειμένου να διορθωθούν οι στρεβλώσεις που παρατηρηθήκαν κατά την εφαρμογή του νόμου και να τροποποιηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία έκδοσης προστίμων.

Εκφράσαμε το φόβο ότι η προχειρότητα και η έλλειψη επαρκούς σχεδιασμού θα οδηγούσε σε πολλαπλά προβλήματα. Αξίζει να αναφερθεί ότι η Νέα Δημοκρατία είχε ήδη καταθέσει τροπολογία και σειρά ερωτήσεων στη Βουλή, διεκδικώντας την αναστολή της επιβολής και είσπραξης προστίμων που πηγάζουν από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας μέχρι την ολοκλήρωση και κύρωση των δασικών χαρτών. Σε όλες τις διαδοχικές παρεμβάσεις για το ζήτημα, αναφορικά με την Κρήτη και το Ρέθυμνο, αναπτύξαμε ένα τεκμηριωμένο πλαίσιο διεκδίκησης που αναδείκνυε το γεγονός ότι το ιδιοκτησιακό μας καθεστώς παρουσιάζει σημαντικές ιδιαιτερότητες, την ίδια στιγμή που πολλές εκτάσεις μένουν ακαλλιέργητες, οπότε φυσιολογικά δασώνουν, λόγω αστικοποίησης και εγκατάλειψης παλαιών μορφών γεωργίας.

Δεν έγινε απολύτως τίποτα.
Παράλληλα, το Συμβούλιο της Επικρατείας με την απόφαση 685/2019 ακύρωσε τις σχετικές αποφάσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ γεγονός που αναδεικνύει την προχειρότητα με την οποία διαχειριστήκαν ένα πρόβλημα που οι ίδιοι δημιούργησαν.

Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας παρέλαβε κυριολεκτικά χάος στο ζήτημα των δασικών χαρτών. Σε εθνικό επίπεδο από το 2017 είχαν συσσωρευθεί πάνω από 174.000 αντιρρήσεις μόνο επί του 52% των αναρτημένων δασικών χαρτών, γεγονός που σε συνδυασμό με τον ρυθμό εξέτασης τους απαιτούσε χρόνο άνω των 25 ετών μέχρι την οριστική διευθέτηση. Στην ανάρτηση του δασικού χάρτη το 2021 το 65% περίπου των εκτάσεων της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης χαρακτηρίστηκαν δασικές. Γίνεται αντιληπτό ότι αυτό από μόνο του αποτελεί ένα τεράστιο ζήτημα. Μάλιστα την ίδια στιγμή που δεν είχε ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση στο σύνολο της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης.

Αυτό δημιούργησε ένα ουσιαστικό αδιέξοδο, εν μέσω πανδημίας και σε μια περίοδο που ο πρωτογενής τομέας αποτελεί βαρόμετρο της οικονομίας και της αναπτυξιακής πορείας του νησιού αλλά και ειδικά του Ρεθύμνου που είναι ο μεγαλύτερος αγροτο- κτηνοτροφικός νομός της Κρήτης και ένας από τους μεγαλύτερους της χώρας σε παραγωγή λαδιού, γάλακτος και κρέατος. Και ενώ η Κρήτη (μαζί με Κυκλάδες Δωδεκάνησα και Ιόνια νησιά) έχει αρκετές ιδιαιτερότητες ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς και τα δικαιώματα που εγείρει το ελληνικό δημόσιο.

Κινηθήκαμε άμεσα και αποφασιστικά, απορρίπτοντας προσεγγίσεις απόσυρσης που όχι μόνο δεν θα έλυναν το πρόβλημα αλλά θα ανέτρεπαν στην πράξη και το 35% του χάρτη το οποίο δεν είχε πρόβλημα. Προγραμματίσαμε επαφές με την Αντιπεριφερειάρχη Ρεθύμνου και τους δημάρχους Ανωγείων, Ρεθύμνου, Μυλοποτάμου, Αμαρίου και Αγίου Βασίλειου. Πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη με τον Υφυπουργό Περιβάλλοντος κ. Γιώργο Αμυρά και διευρυμένη σύσκεψη με τον Υπουργό Περιβάλλοντος κ. Κώστα Σκρέκα. Σε κάθε στάδιο συμμετείχαμε σε θεσμικές συναντήσεις ενώ πραγματοποιήθηκαν και ενημερωτικές συναντήσεις του Υπουργού με αντιπροσωπείες παράγωγων και με αφορμή αυτό θέλω να τον ευχαριστήσω δημόσια για την έως τώρα πραγματικά άμεση ανταπόκριση σε κάθε πτυχή του ζητήματος.

Σε πρώτη φάση προχώρησε ο σχεδιασμός που είχε ήδη δρομολογηθεί έχοντας ως πρώτη προτεραιότητα την αντιμετώπιση των υπερβολικών καθυστερήσεων στην εξέταση των αντιρρήσεων επί των δασικών χαρτών με σχετική νομοθετική ρύθμιση στη Βουλή. Ακολούθησαν αποφάσεις τροποποίησης ρυθμίσεων προκειμένου να μειωθούν οι αντιρρήσεις, να μην ταλαιπωρούνται οι πολίτες στις επιτροπές και τέλος να επιταχυνθεί ακόμα περισσότερο ο ρυθμός εξέτασης των υπόλοιπων αντιρρήσεων.

Ακολούθησε η ψήφιση του περιβαλλοντικού νόμου 4685/2020 η οποία προχώρησε σε φάση εφαρμογής με την εκ νέου θεσμοθέτηση συμμόρφωσης της διοίκησης με την απόφαση του ΣτΕ για το συγκεκριμένο νόμο. Αναφέρω ενδεικτικά κάποιες από τις διοικητικές πράξεις που ενσωματωθήκαν:

• Αποφάσεις κύρωσης διανομών και αναδασμών
• Αποφάσεις Υπουργού Γεωργίας ή Νομάρχη, δια των οποίων δόθηκαν άδειες για κατάτμηση – αγοραπωλησία αγροτικών εκτάσεων με γεωργική ή κτηνοτροφική ή μικτή (γεωργοκτηνοτροφική) χρήση.
• Αποφάσεις Υπουργού Γεωργίας περί παραχώρησης γαιών σύμφωνα με τις διατάξεις του Αγροτικού Κώδικα.
• Άδειες Υπουργού Γεωργίας προς σύναψη συμφωνιών εκούσιας μεταβίβασης καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
• Αποφάσεις Επιτροπών Απαλλοτριώσεων περί παραχώρησης αγροτικών δημοσίων κτημάτων (Ιμλιακίων), μπασταινουχικών κτημάτων, εξαγορασθεισών εμφυτεύσεων και εμφυτευτικών γαιών Κρήτης.
• Αποφάσεις διάθεσης εξαγορασθέντων από το Δημόσιο κτημάτων, δυνάμει ειδικών νόμων.
• Ειδικά Αγροτικά Μητρώα (Αμπελουργικό και Ελαιουργικό μητρώο), στα οποία περιλαμβάνονται εκτάσεις οι οποίες καταλαμβάνονται από νόμιμες πράξεις της Διοίκησης.

Είναι χαρακτηριστικό το συνοπτικό απόσπασμα της απόφασης του ΣτΕ που τονίζει πως: «Η εμφάνιση αυτών των εκτάσεων, ως δασικών θα ναρκοθετούσε και την ανάπτυξη των γεωργικών δραστηριοτήτων, οι οποίες, ιστορικά, συνέβαλαν στη μεταπολεμική ανόρθωση της χώρας και στον επισιτισμό του πληθυσμού της, τα οποία είχε υπόψη του το Σύνταγμα και γι’ αυτό, άλλωστε, επιτρέπει την κατ’ εξαίρεση μεταβολή του προορισμού των δασών για γεωργικές χρήσεις».

Η προσπάθεια συνεχίστηκε με σειρά διοικητικών και νομοθετικών πρωτοβουλιών:
 Θεσπίστηκε και ξεκίνησε η εφαρμογή διαφορετικής αντιμετώπισης για τα πρόδηλα σφάλματα, τα οποία αντιμετωπίζονται με οριζόντιο τρόπο, με εσωτερικές διαδικασίες της Διοίκησης, χωρίς κόστος για τους πολίτες.
 Ολοκληρώθηκε η διαδικασία επίλυσης σε ότι αφορά τις εκτάσεις με φρυγανώδη βλάστηση και ασπάλαθους μετά και τη σχετική έγκριση από το Τεχνικό Συμβούλιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος

 Δόθηκε δυνατότητα αναγνώρισης ιδιοκτησίας σε εκτάσεις, αγροτών και κτηνοτρόφων με τίτλους ιδιοκτησίας που έχουν συνταχθεί έως και την 1 Ιουλίου 2001, ακόμα κι αν έχουν μετεγγραφεί σε μεταγενέστερο χρόνο.
 Διασφαλίστηκε η ομαλή καταβολή των ενισχύσεων και η αποσύνδεση τους από το υπό συζήτηση πλαίσιο.

 Προχώρησε η διαδικασία εσωτερικών διορθώσεων από τις αποκεντρωμένες διοικήσεις και τα κατά τόπους δασαρχεία με την βοήθεια τεχνικών συμβούλων (αφορούν συνολικά 60 εκατ. στρέμματα και το 50% της έκτασης της χώρας).
 Υπογράφηκε η ΥΑ (ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/64663/3.7.2020 (ΦΕΚ 2773/τ. Β`/8-7-2020) για τον «Καθορισμό των διοικητικών πράξεων, των λοιπών πρόσφορων στοιχείων, των τεχνικών προδιαγραφών και της διαδικασίας για την αυτεπάγγελτη αναμόρφωση και κατάρτιση των δασικών χαρτών κατά το άρθρο 48 του ν. 4685/2020 (ΦΕΚ 92/ τ. Α’ /7-5-2020) ως βάση υλοποίησης της επικυρωθείσας απόφασης του ΣτΕ.

 Εντάσσονται στην διαδικασία κατάρτισης των δασικών χαρτών και άλλοι θεματικοί χάρτες όπως το χαρτογραφικό υπόβαθρο του ΟΠΕΚΕΠΕ που ουσιαστικά είναι ο σύγχρονος θεματικός χάρτης αποτύπωσης και καταγραφής των αγροτικών γαιών.
 Την επόμενη εβδομάδα ψηφίζουμε στη Βουλή νομοθετική ρύθμιση για την εξαίρεση των δασωμένων αγρών με τη σχετική διάταξη να προβλέπει ότι το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε εκτάσεις που εμφανίζονται στις αεροφωτογραφίες του 1945 ή του 1960, με αγροτική μορφή που δασώθηκαν μεταγενέστερα, ανεξάρτητα από τη μορφή που απέκτησαν αργότερα, επί των οποίων το Δημόσιο δεν θεμελιώνει δικαιώματα κυριότητας βάσει τίτλου.

Παραμένει το πρόβλημα με τις κτηνοτροφικές εκτάσεις της αντίστοιχης περιόδου. Άλλωστε, η καλλιέργεια και η χρήση γεωργικών και κτηνοτροφικών γαιών προϋποθέτει την ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος μέσα από καλές πρακτικές και ως εκ τούτου αυτό που ζητούν οι παραγωγοί είναι η διασφάλιση της συνέχισης της κτηνοτροφικής παραγωγικής διαδικασίας που περνάει από γενιά σε γενιά ανεξάρτητα από το χαρακτήρα της υπό βόσκηση έκτασης. Δεν μπορεί το κράτος από τη μια να επιτρέπει μια δραστηριότητα και μετά από μετά από 30-50 χρόνια να λέμε στους ανθρώπους που πληρώνουν ΕΝΦΙΑ, λαμβάνουν επιδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έχουν πληρώσει γι’ αυτά τα βοσκοτόπια ότι δεν μπορούν να ασκήσουν τη δραστηριότητα από την οποία ζουν αυτοί και οι οικογένειες τους.

Συνοψίζοντας, αν λοιπόν προβούμε σε μια βασική σύγκριση θα δούμε ότι:
 Με βάση την αβελτηρία και τη δημιουργική ασάφεια του ΣΥΡΙΖΑ ξεκινήσαμε με την ακύρωση από το Συμβούλιο της Επικρατείας των σχετικών πρόχειρων αποφάσεων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στο 65% της Π.Ε Ρεθύμνου χαρακτηρισμένο δασικό και όλους εμάς να νιώθουμε ως avatar στην ομώνυμη ταινία με δεδομένη την φαντασιακή κατάσταση που αποτύπωναν οι αναρτηθέντες χάρτες.

 Μέσα σε δυο χρόνια πετύχαμε ήδη πολλά και σήμερα οι δασικοί χάρτες διορθώνονται σημαντικά, με τις απαραίτητες νομοθετικές βελτιώσεις και καταρτίζονται όχι με βάσει αποκλειστικώς των αεροφωτογραφιών αλλά ως θεματικοί χάρτες που αποτυπώνουν την πραγματική κατάσταση των δασικών εκτάσεων. Την ίδια στιγμή που έχουν επανειλημμένα δοθεί παρατάσεις για να διορθωθούν λάθη και στρεβλώσεις.

Σε επίπεδο Ρεθύμνου, με νέα καταληκτική ημερομηνία υποβολής αντιρρήσεων την Πέμπτη 26 Μαΐου 2022, βρισκόμαστε στο 70% της διαδικασίας διόρθωσης και παρακολουθούμε στενά την προσπάθεια να τηρηθεί η δέσμευση ολοκλήρωσης μέχρι το τέλος του 2022 να έχουμε για πρώτη φορά Κτηματολόγιο και σωστούς Δασικούς Χάρτες. Συνεχίζουμε με θεσμική προσήλωση και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ενεργειών στην κατεύθυνση της προστασίας του εθνικού φυσικού μας πλούτου θωρακίζοντας ταυτόχρονα τα κεκτημένα δικαιώματα των πολιτών στην ιδιοκτησία και στην παραγωγική διαδικασία.

Είναι κοινά αποδεκτό ότι το τελευταίο διάστημα έγιναν συστηματικά και ουσιαστικά βήματα. Ωστόσο, όπως ακριβώς έπραξα σταθερά από το 2016, δεσμεύομαι να συνεχίσω την προσπάθεια ολοκλήρωσης μιας συνταγματικά αποδεκτής και νομοτεχνικά κατοχυρωμένης ισορροπίας ανάμεσα στην υποχρέωση της χώρας για την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών σε συνάρτηση με την εξασφάλιση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιστορική εξέλιξη του νησιού μας. Με δεδομένη τη σημασία που έχει η κατοχή και η αξιοποίηση των γαιών στον πυρήνα της κρητικής κοινωνίας, με καθαρή ματιά για το τι έχει γίνει και σε ποια κατεύθυνση μπορούμε να συντονιστούμε για τα επόμενα βήματα. Παρακολουθώντας κάθε βήμα της έμπρακτης πλέον εφαρμογής της κυβερνητικής δέσμευσης ότι δεν θα αδικηθεί κανείς.