Ίσως έχεις ακούσει τον όρο κάποια στιγμή, χωρίς όμως να καταλάβεις ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Η παράξενη ονομασία του, άλλωστε, δεν βοηθάει και πολύ.
«Gaslighting» είναι η απόπειρα χειραγώγησης κάποιας/-ου με στόχο να αμφισβητηθεί η ορθότητα της σκέψης της/του. Ο όρος προέρχεται από το βρετανικό θεατρικό έργο «Gas Light» του Patrick Hamilton το 1938, όπου ένας σύζυγος προσπαθεί να τρελάνει τη σύζυγό του μέσα από διάφορες τεχνικές, για να αμφισβητήσει η ίδια τη λογική της. Πρόκειται για μια ύπουλη μορφή ψυχολογικής κακοποίησης, η οποία κάνει το θύμα να αμφιβάλλει για τα συναισθήματα και τη λογική του.
Αν και μπορεί να έχει ως θύμα τον οποιονδήποτε, πλήττει συχνότερα τις γυναίκες λόγω των έμφυλων ανισοτήτων και των στερεοτύπων που προκύπτουν από αυτά – για παράδειγμα, ότι οι γυναίκες είναι πιο συναισθηματικές ή γενικώς… «τρελές».
Πώς μοιάζει;
Το gaslighting είναι μια εξαιρετικά ύπουλη μέθοδος κακοποίησης που συχνά περνά απαρατήρητη από το θύμα. Είναι έτσι κι αλλιώς διακριτική και συνήθως ξεκινά αργά και σταδιακά εξελίσσεται. Για να μπορέσεις να το αναγνωρίσεις, έχε στο νου σου πρώτα από όλα μερικές από τις πιο συνηθισμένες τακτικές χειραγώγησης:
Άρνηση της πραγματικότητας
Ο δράστης κάνει ότι δεν θυμάται κάτι που έκανε ή είπε και σε κατηγορεί ότι όλα είναι στο μυαλό σου.
Υποβάθμιση του προβλήματος
Αν σε βγάζει διαρκώς υπερβολική, δεν αποκλείεται να είσαι θύμα gaslighting. Σε αυτή την περίπτωση, ουσιαστικά στόχος του είναι να σε κάνει να πιστέψεις πως τα δικά σου όρια, σκέψεις και απόψεις έχουν μικρότερη σημασία από τα δικά του. Εκείνος αξιολογεί αν υπάρχει πρόβλημα όχι εσύ.
Έλλειψη κατανόησης
Δεν έχει κανένα στόχο να συμβιβαστείτε σε μια μέση λύση. Αρνείται να ακούσει τα δικά σου συναισθήματα και σκέψεις, ενώ δεν μοιράζεται ούτε τα δικά του.
Υπεκφυγές
Αντί να συζητήσει το θέμα που θέτεις προσπαθεί να το αποφύγει και να ξαναπάρει τον έλεγχο της κατάστασης. Για παράδειγμα σε εγκαλεί για ένα άλλο ζήτημα ή ακόμη και για την ίδια την επιμονή σου σε μια συζήτηση που δεν έχει τελείωσει.
Φυσικά, τίποτα από τα παραπάνω δεν συνιστά από μόνο του gaslighting. Όμως αν όλα ή κάποια από αυτά τα στοιχεία εμφανίζονται διαρκώς είναι πολύ πιθανό να σου συμβαίνει στ’ αλήθεια.
Άλλο ένα πράγμα που μπορεί να σε βοηθήσει να καταλάβεις, είναι οι τυχόν αλλαγές στη δική σου ψυχολογία.
Για παράδειγμα, αν είσαι θύμα gaslighting ενδέχεται να:
- Νιώθεις συνέχεια μπερδεμένη κι αμφισβητείς τον εαυτό σου
- Θυμάσαι ότι κάτι συνέβη με έναν συγκεκριμένο τρόπο, όμως ο σύντροφός σου επιμένει ότι τα πράγματα έγιναν αλλιώς
- Αισθάνεσαι άγχος και αβεβαιότητα για τις αναμνήσεις σου και δυσκολεύεσαι να προγραμματίσεις πράγματα για το μέλλον
- Έχεις ενοχλητικά συναισθήματα, όμως ο σύντροφός σου δεν σου επιτρέπει να ασχοληθείς μαζί τους
- Βρίσκεις δικαιολογίες για τη συμπεριφορά του, ενίοτε κατηγορώντας τον εαυτό σου.
- Ο σύντροφός σου σε κατηγορεί για κάθε πρόβλημα που προκύπτει
- Νιώθεις τακτικά την ανάγκη να απολογηθείς, ακόμη και σε ανθρώπους εκτός της σχέσης, για πράγματα που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν πρόβλημα
Πώς θα το αντιμετωπίσεις:
Πρώτα από όλα πάρε τις αποστάσεις σου και «άκου» τα συνασθήματά σου. Υπάρχει λόγος που αισθάνεσαι θλίψη ή θυμό. Ο εαυτός σου κάτι προσπαθεί να σου πει.
Όταν σιγουρευτείς ότι υφίστασαι gaslighting, μίλα σε κοντινούς σου ανθρώπους για την κατάσταση – αλλά και στον ίδιο τον θύτη. Και ιδανικά, φύγε. Οι άνθρωποι μπορεί και να αλλάζουν ενίοτε, όταν όμως κάποιος μας κακοποιεί με οποιονδήποτε τρόπο, το καλύτερο για εμάς είναι να μην του δώσουμε καν την ευκαιρία να το αποδείξει.
