«Νέα στοιχεία για τον χαμένο τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο». Ο τίτλος στην ιστοσελίδα του έγκυρου «Νάσιοναλ Τζεογκράφικ» δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες σχετικά με την έρευνα της ελληνίδας αρχαιολόγου Καλλιόπης Λιμναίου – Παπακώστα, η οποία διεξάγει αρχαιολογικές έρευνες στην καρδιά της Αλεξάνδρειας, στους κήπους Σαλαλάτ, τα τελευταία 12 χρόνια.
Μόνο που όταν την καλέσαμε στο τηλέφωνο για να μάθουμε περισσότερες πληροφορίες – καθώς για το διεθνές, αλλά ειδικότερα για το ελληνικό κοινό η ιστορία του εντοπισμού του τάφου προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον κι ενέχει αρκετή δόση καχυποψίας -, μας περίμενε μια έκπληξη. «Πιστεύω ότι έχω αποδείξει ότι αντιμετωπίζω το «ευαίσθητο» θέμα του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου με σοβαρότητα, σύνεση και επιστημονική συνέπεια στα 22 χρόνια που εργάζομαι συνολικά στην Αλεξάνδρεια. Η ανασκαφή μας έχει σημαντικά αποτελέσματα σχετικά με την τοπογραφία της αρχαίας πόλης και ιδιαίτερα του Βασιλικού Τετραγώνου, της βασιλικής συνοικίας δηλαδή όπου βρίσκονταν τα ανάκτορα, δημόσια κτίρια όπως η Βιβλιοθήκη, το Μουσείο και το Αρσινόειο και το Βασιλικό Νεκροταφείο, οπωσδήποτε όμως δεν έχουμε βρει στοιχεία ύπαρξης του τάφου» λέει στα «ΝΕΑ» η επικεφαλής της ανασκαφής Καλλιόπη Παπακώστα φανερά αναστατωμένη.
Ολα ξεκίνησαν όταν το «Νάσιοναλ Τζεογκράφικ» τής ζήτησε να γυρίσει μια ταινία σχετικά με την αρχαιολογική έρευνα που διεξάγεται από το Ελληνικό Ινστιτούτο Ερευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού, το οποίο διευθύνει σε έναν από τους ελάχιστους πλέον ελεύθερους χώρους της πυκνοκατοικημένης Αλεξάνδρειας.
Εκεί όπου το 2009 είχε φέρει στο φως ένα μοναδικό έργο τέχνης, ένα ελληνιστικό μαρμάρινο άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το οποίο εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο – «ίσως το σημαντικότερο των τελευταίων 100 ετών», όπως μας λέει η ανασκαφέας -, ένα μνημειακών διαστάσεων δημόσιο κτίριο επίσης της ελληνιστικής εποχής, μια εντυπωσιακή σήραγγα που πρέπει να σχετιζόταν με τη μεταφορά νερού, αλλά και ένα τμήμα μήκους 24 μ. ενός από τους σημαντικούς δρόμους της ρωμαϊκής φάσης της πόλης, ο οποίος είναι ο πρώτος παράλληλος της διασταύρωσης των δύο κεντρικών οδικών αρτηριών. Μόλις δε τον Νοέμβριο η σκαπάνη αποκάλυψε κι ένα ψηφιδωτό με ασπρόμαυρους ρόμβους που περιβάλλονται από ένα διακοσμημένο πλαίσιο, εύρημα που έχει αποξηλωθεί και έχει μεταφερθεί για συντήρηση. Μόνο που το «Νάσιοναλ Τζεογκράφικ» δεν της αποκάλυψε τον τίτλο που θα είχε το ντοκιμαντέρ: «Ο χαμένος τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου».
Δικαίωση
«Η πρόταση για την ταινία από έναν οργανισμό όπως το «Νάσιοναλ Τζεογκράφικ» ήταν μια δικαίωση για τη δουλειά μου. Δεν περίμενα όμως έναν τέτοιο τίτλο, ο οποίος δεν προκύπτει και από το περιεχόμενο. Το «Νάσιοναλ Τζεογκράφικ» έχει αποκλειστικό δικαίωμα επιλογής του τίτλου κι εγώ δεν έχω δυνατότητα επέμβασης. Μπορεί έτσι να θεωρούν ότι προσελκύουν το κοινό, αλλά προσωπικά αισθάνομαι πικραμένη από την εξέλιξη αυτή».
Η Καλλιόπη Παπακώστα έφτασε για πρώτη φορά στην Αλεξάνδρεια το 1996 για ένα συνέδριο σχετικό με τον Αλέξανδρο και την πόλη του και ξεκίνησε την ανασκαφική της περιπέτεια δύο χρόνια αργότερα στην περιοχή γύρω από τον Τάφο του Αλαβάστρου για να γίνει εκείνη που κατάφερε να φτάσει ώς τα θεμέλια της πόλης που ίδρυσε ο Αλέξανδρος το 331 π.Χ. και αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Μεσογείου. «Οι περισσότεροι εντοπίζουν ρωμαϊκά κατάλοιπα σε βάθος 4-5 μ. και σταματούν λόγω του υδροφόρου ορίζοντα που βρίσκεται σε βάθος 7 μ. Με την ομάδα μου βρήκαμε τρόπο να αντλούμε το νερό σε 24ωρη βάση και έτσι καταφέραμε να συνεχίσουμε σε μεγαλύτερο βάθος, ώς τα 10 μ., όπου και εντοπίσαμε τη θεμελίωση του ελληνιστικού δημόσιου κτιρίου. Στα 10,5 μ. βρίσκουμε πλέον φυσικό έδαφος, ψαμμίτη» μας εξηγεί.
Αν και η μεγαλύτερη έκπληξη, όπως μας λέει, ήταν η ανακάλυψη του αγάλματος του Αλεξάνδρου σε μια στιγμή που η απογοήτευση και οι δυσκολίες την προέτρεπαν να σταματήσει, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει είναι το μεγάλο ελληνιστικό κτίριο, του οποίου δεν έχει καταφέρει ακόμη να βρει ούτε τα όρια ούτε την ταυτότητα. Ωστόσο, είναι βέβαιη πως βρίσκεται στο λεγόμενο Βασιλικό Τετράγωνο – την καρδιά της ελληνιστικής πόλης – κι ένας από τους λόγους είναι ότι έχει αποκαλύψει πλήθος ρωμαϊκών και υστερότερων κτισμάτων, τα οποία επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες για την καταστροφή και εγκατάλειψή του κατά τα ρωμαϊκά χρόνια.
Πού ψάχνουν
Πώς τα κατάφερε σε αντίθεση με άλλες αρχαιολογικές αποστολές; «Προσεγγίσαμε και ερμηνεύσαμε διαφορετικά τις πληροφορίες που έχουμε από τις πηγές όσον αφορά το κέντρο της αρχαίας Αλεξάνδρειας. Αλλες αποστολές το εντοπίζουν δυτικότερα. Εμείς βρισκόμαστε πιο ανατολικά, κοντά στην αγορά της σύγχρονης πόλης και στη διασταύρωση των δύο κύριων δρόμων της ελληνιστικής πόλης – στο της πόλεως πεδίον, όπως μαρτυρούν οι πηγές -, όπου, κατά τους αρχαίους συγγραφείς, βρισκόταν το Βασιλικό Νεκροταφείο» λέει η αρχαιολόγος.
Κι αν θορυβήθηκε από τον παραπλανητικό τίτλο του «Νάσιοναλ Τζεογκράφικ», καθώς δεν βρίσκεται στα ίχνη του πλέον πολυπόθητου για τους αρχαιολόγους ευρήματος, πιστεύει ωστόσο ότι ο τάφος του Αλεξάνδρου βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια; «Βεβαιότατα, όχι επειδή είναι η γνώμη μου, αλλά διότι αυτό αναφέρουν όλες οι αρχαίες πηγές. Ο τάφος ήταν επισκέψιμος μέχρι το τέλος του 3ου αιώνα μ.Χ.». Που σημαίνει ότι τρέφει την ελπίδα ότι μια μέρα η σκαπάνη της θα τον συναντήσει; «Φυσικά! Ολοι οι αρχαιολόγοι που κάνουν έρευνα στην Αλεξάνδρεια αυτό ελπίζουν, ασχέτως αν δεν το παραδέχονται. Δεν θα ελπίζω εγώ που είμαι Ελληνίδα;».
info
To ντοκιμαντέρ «Ο χαμένος τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου» προγραμματίζεται να προβληθεί στην Ελλάδα από το κανάλι του «Νάσιοναλ Τζεογκράφικ» στις 31 Μαρτίου στις 21:00
