Δύο φορές τον χρόνο, περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού αλλάζει τα ρολόγια του, προσαρμόζοντας τον ύπνο και την καθημερινότητά του στη νέα ώρα.
Αν και η αλλαγή αυτή στην ώρα φαίνεται μικρή, πολλοί άνθρωποι βιώνουν κόπωση, ευερεθιστότητα και μειωμένη συγκέντρωση τις επόμενες ημέρες.
Για τους νυχτερινούς τύπους, η προσαρμογή μπορεί να διαρκέσει ακόμη και εβδομάδες.
Οι κιρκάδιοι ρυθμοί ρυθμίζουν ζωτικές διεργασίες σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των φυτών, των ζώων και των βακτηρίων.
Το εσωτερικό βιολογικό ρολόι του ανθρώπου ελέγχεται από τον υποθάλαμο, μια μικρή περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει την απελευθέρωση ορμονών, τη θερμοκρασία του σώματος και τον μεταβολισμό.
Όταν το ρολόι αυτό διαταράσσεται, επηρεάζονται όλες αυτές οι λειτουργίες.
Η Δύσκολη Μετάβαση στη Θερινή Ώρα
Οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται τρεις έως επτά ημέρες για να προσαρμοστούν στη θερινή ώρα (DST), ενώ οι νυχτερινοί τύποι μπορεί να χρειαστούν δύο έως τρεις εβδομάδες.
Έρευνες δείχνουν ότι η διατροφή παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Άτομα που καταναλώνουν δίαιτες πλούσιες σε λιπαρά τείνουν να προσαρμόζονται πιο αργά στη νέα ώρα.
Μελέτες σε τρωκτικά έχουν δείξει ότι δίαιτες υψηλές σε λιπαρά καθυστερούν την προσαρμογή στους νέους κύκλους φωτός. Οι επιστήμονες δεν έχουν κατανοήσει πλήρως τον μηχανισμό, αλλά υποθέτουν ότι η διατροφή μπορεί να επηρεάζει την ευαισθησία του κιρκάδιου ρυθμού στο φως.
Ο Ρόλος του Φυσικού Φωτός
Η έκθεση στο φυσικό φως παίζει καθοριστικό ρόλο στην προσαρμογή του οργανισμού στις αλλαγές της ώρας. Όσο περισσότερο πρωινό φως λαμβάνει κάποιος, τόσο πιο γρήγορα προσαρμόζεται ο κιρκάδιος ρυθμός του.
Έρευνες δείχνουν ότι η προσαρμογή είναι δυσκολότερη την άνοιξη από ό,τι το φθινόπωρο. Η ποιότητα του ύπνου μειώνεται, η νυχτερινή κίνηση αυξάνεται και ο συνολικός χρόνος ανάπαυσης είναι λιγότερο αποδοτικός.
Μια μελέτη του 2020 ανέδειξε τα οφέλη της αυξημένης έκθεσης στο φυσικό φως σε χώρους εργασίας. Συμμετέχοντες που εργάζονταν σε χώρους με βελτιστοποιημένο φυσικό φωτισμό κοιμήθηκαν 37 λεπτά περισσότερο και είχαν 42% καλύτερη απόδοση σε εργασίες λήψης αποφάσεων.
Οι Επιδράσεις στο Σώμα και την Υγεία
Ο ανθρώπινος κιρκάδιος ρυθμός διαρκεί λίγο περισσότερο από 24 ώρες, γεγονός που κάνει τη μετάβαση στο φθινόπωρο πιο εύκολη από εκείνη της άνοιξης. Το σώμα μας μετακινεί φυσικά το βιολογικό ρολόι του προς τα εμπρός κάθε μέρα, καθιστώντας πιο δύσκολη την προσαρμογή στην άνοιξη.
Έρευνες δείχνουν ότι η αλλαγή της ώρας επηρεάζει τη θερμοκρασία του σώματος. Μια φινλανδική μελέτη του 2008 έδειξε ότι κατά τη διάρκεια της ανοιξιάτικης μετάβασης, η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος καθυστερεί κατά 30-60 λεπτά, ενώ η ποιότητα του ύπνου μειώνεται έως και 15%.
Οι πιθανοί κίνδυνοι
Οι επιπτώσεις της θερινής ώρας δεν περιορίζονται μόνο στην ποιότητα του ύπνου. Έρευνες έχουν συνδέσει τη μετάβαση στην άνοιξη με αύξηση των καρδιαγγειακών επιπλοκών και της θνησιμότητας.
Μελέτη του 2024 σε 14 εκατομμύρια θανάτους στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι η εαρινή αλλαγή σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας, ιδιαίτερα μεταξύ των ατόμων με προϋπάρχουσες παθήσεις.
Επιπλέον, η αλλαγή της ώρας επηρεάζει την ασφάλεια στους δρόμους. Μελέτη του 2023 έδειξε ότι οι οδηγοί εμφανίζουν σημάδια αυξημένης κόπωσης μετά την αλλαγή του ρολογιού, με αυξημένες πιθανότητες απόκλισης από τη λωρίδα τους και μειωμένα αντανακλαστικά.
Παρόμοια δοκιμή το φθινόπωρο έδειξε βελτίωση της εγρήγορσης των οδηγών.
