Ξεπερνώντας πολλαπλές αποτυχίες και καθυστερήσεις, η Ιαπωνία μπήκε και αυτή στην κούρσα για τη Σελήνη, μεταφέροντας στο Διάστημα με πύραυλο μια «έξυπνη» σεληνάκατο εξερεύνησης.
Κάπως έτσι λοιπόν η «Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου» επιχειρεί να κερδίσει μια θέση στην κλειστή ομάδα των χωρών που επιζητούν ρόλο στην εκμετάλλευση του φυσικού δορυφόρου της Γης, με τα πλούσια εδάφη.
Είχαν προηγηθεί ανάλογες προσπάθειες, που στέφθηκαν άλλες με επιτυχία, άλλες με αποτυχία.
Μόλις τον περασμένο μήνα η Ινδία έγραψε ιστορία, με την επιτυχή αποστολή ρομποτικού διαστημόπλοιο κοντά στον ανεξερεύνητο νότιο πόλο της Σελήνης.
Μια πολυπόθητη περιοχή, που στους κρύους σκοτεινούς κρατήρες της εκτιμάται ότι υπάρχουν μεγάλα αποθέματα νερού υπό τη μορφή πάγου, αλλά και πολύτιμων μετάλλων.
Λίγες ημέρες νωρίτερα ένα ρωσικό διαστημικό όχημα συνετρίβη στην επιφάνεια της Σελήνης, στην πρώτη σχετική αποστολή της χώρας εδώ και σχεδόν μισό αιώνα.
Σε αυτή τη διαστημική κούρσα εξερεύνησης θέλουν τώρα να μπουν κι άλλες χώρες: από τη Νότια Κορέα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ, έως τον Καναδά και το Μεξικό.
Το περασμένο φθινόπωρο εν τω μεταξύ η Κίνα ολοκλήρωσε τον διαστημικό σταθμό Τιανγκόνγκ και σχεδιάζει να στείλει αστροναύτες στη σεληνιακή επιφάνεια έως το 2030.
Στον αντίποδα, έξι διεθνείς διαστημικές υπηρεσίες συνεργάζονται με το πρόγραμμα Artemis της Nasa, σε έναν αγώνα δρόμου για την αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη τουλάχιστον μια πενταετία νωρίτερα, έως το 2025.
Ένα μικρότερο αντίγραφο του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, που θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη από τα τέλη του 2024, κατασκευάζεται επί του παρόντος στις εγκαταστάσεις της Thales Alenia Space (TAS), στο Τορίνο.
Επιστήμονες και μηχανικοί της γαλλο-ιταλικής εταιρείας εργάζονται πυρετωδώς για την ολοκλήρωσή του.
Συνολικά, το κίνητρο προφανώς δεν είναι απλά η επιστημονική περιέργεια για ένα ουράνιο σώμα, μισό και πλέον αιώνα αφότου πάτησε εκεί πρώτη φορά πόδι ο άνθρωπος, με την αποστολή «Απόλλων 11» της ΝASA…
Νέο Ελντοράντο
Στο φόντο της νέας «χρυσής» εποχής της εξερεύνησης του Διαστήματος βρίσκεται μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων.
Αφορά στην εκμετάλλευση πόρων ουράνιων σωμάτων.
Ένα κανονικό εμπόριο «θησαυρών», που περιλαμβάνουν από πλατίνα, χρυσό και άλλα πολύτιμα μέταλλα, μέχρι το ήλιο-3.
Πρόκειται για ισότοπο ηλίου, βασικό συστατικό της πυρηνικής σύντηξης, που εκτιμάται ότι θα μπορούσε να καλύψει το 1/4 των ετήσιων αναγκών ενέργειας της Γης.
Στον πλανήτη μας είναι ωστόσο σπάνιο.
Αντίθετα, η NASA εκτιμά ότι υπάρχει σε ποσότητες άνω του ενός εκατομμυρίου τόνων στα εδάφη της Σελήνης.
Δεν είναι το μόνο.
Σε απόσταση 384.400 χλμ., ο φυσικός δορυφόρος μας έχει επίσης μεγάλες ποσότητες σπάνιων γαιών, κομβικών για την πράσινη μετάβαση και τις προηγμένες τεχνολογίες.
Έγγραφο στρατηγικής για τους διαστημικούς πόρους του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) προέβλεπε ότι, έως το 2045, αναμένονται έσοδα μεταξύ 73 και 170 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την εκμετάλλευση διαστημικών πόρων.
Οι σεληνιακοί -όπως το οξυγόνο, τα μέταλλα, ο σεληνιακός ρηγόλιθος και ο πάγος νερού- εκτιμάται ότι θα διαδραματίσουν θεμελιώδη ρόλο.
Η αξιοποίησή τους περιλαμβάνει την υποστήριξη της ζωής σε σεληνιακές μόνιμες βάσεις -που είναι ήδη στον σχεδιασμό της NASA και της Κίνας, ενώ εντάσσονται στις επιδιώξεις της Ρωσίας- την αποθήκευση ενέργειας, τον ανεφοδιασμό διαστημικών σκαφών, μέχρι και την ευκολότερη και σχετικά πιο φθηνή μεταφορά πόρων σε άλλα σημεία του ηλιακού συστήματος.
Όπως π.χ. στον Άρη.
Ενόσω όμως η διαστημική «κούρσα» πατά «τέρμα γκάζι», αφήνει πίσω της επικίνδυνα ρυθμιστικά κενά.
Ήδη πολλοί ειδικοί εκφράζουν φόβους από τη μεταφορά του ξέφρενου γεωστρατηγικού ανταγωνισμού στο Διάστημα και την επικράτηση ενός… εξωγήινου «νόμου της ζούγκλας».
Νομικό πλαίσιο… κατά το δοκούν
Η Συνθήκη για το Απώτερο Διάστημα του 1967 -που συντάχθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και αποτελεί το βασικό πλαίσιο του διεθνούς διαστημικού δικαίου- αναφέρει ρητά ότι κανένα έθνος δεν μπορεί να διεκδικήσει την κυριαρχία της Σελήνης ή άλλων ουράνιων σωμάτων.
Υπαγορεύει ότι η χρήση τους θα γίνεται «αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς».
Υπογραμμίζει ότι η εξερεύνηση του Διαστήματος θα πρέπει να πραγματοποιείται «προς όφελος και προς το συμφέρον όλων των χώρων».
Όμως ήδη, η μια μετά την άλλη, χώρες επιχειρούν μονομερή νομιμοποίηση της διαστημικής εξόρυξης.
Το «νήμα» έκοψαν πρώτες οι ΗΠΑ το 2015, με την έγκριση του Νόμου για την Εξερεύνηση και Αξιοποίηση Διαστημικών Πόρων, ανοίγοντας το δρόμο για την αδειοδότηση της εμπορικής εκμετάλλευσής τους από Αμερικανούς υπηκόους.
Περισσότεροι από 30 διεθνείς εταίροι των ΗΠΑ -κράτη και εταιρείες- έχουν υπογράψει εν τω μεταξύ τις «Συμφωνίες Artemis».
Ένα πλαίσιο αρχών που συντάχθηκαν το 2020 από τη NASA και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ «για τη συνεργασία στην πολιτική εξερεύνηση και χρήση της Σελήνης, του Άρη, κομητών και στεροειδών για ειρηνικούς σκοπούς».
Πρόκειται για μια συναινετική ρύθμιση, που στην πράξη έχει ήδη περισσότερα συμβεβλημένα μέρη απ’ ότι η Συνθήκη για τη Σελήνη του 1979.
Αυτή ορίζει ότι κανένα μέρος του φυσικού δορυφόρου της Γης «δεν θα περιέλθει στην ιδιοκτησία οποιουδήποτε κράτους, διεθνούς διακυβερνητικού ή μη κυβερνητικού οργανισμού, εθνικού οργανισμού ή μη κυβερνητικής οντότητας ή φυσικού προσώπου».
Επικυρώθηκε ωστόσο από μόλις περίπου 20 χώρες, στις οποίες δεν συγκαταλέγονται οι μεγάλες διαστημικές δυνάμεις ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία.
Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι προβλέπει για τα συμβαλλόμενα μέρη «ισότιμη κατανομή» των οφελών από την «ομαλή και ασφαλή χρήση των φυσικών σεληνιακών πόρων».
Κείμενο Μαργαρίτα Βεργολιά
