Ο καύσωνας και οι υψηλές θερμοκρασίες που επικρατούν το τελευταίο διάστημα στα Χανιά και την Κρήτη έχουν συμβάλλει στο να περιοριστεί αισθητά, ακόμη και να εξαφανιστεί, ο δάκος που είχε προσβάλλει πολλά ελαιόδεντρα.
Η σωστή διαχείριση του νερού στις καλλιέργειες είναι η βασική προϋπόθεση για να υπάρχει αποδοτικότητα σε αυτές. Γενικότερα, όλοι οι φορείς που ασχολούνται με την διαχείριση του νερού, θα πρέπει να βρουν τρόπους για να βελτιστοποιήσουν τις τεχνικές τους.
Αυτά επισήμανε μεταξύ άλλων, ο γεωπόνος και ερευνητής του Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, εξειδικευμένος στην διαχείριση του νερού και τις αρδεύσεις, Νεκτάριος Κουργιαλάς, μιλώντας στο Zarpa Radio 89,6 και την Άννα Παπακωνσταντίνου.
«Προσπαθούμε να δούμε πως μπορούμε να βελτιστοποιήσουμε τη διαχείριση του νερού στις δενδρώδεις καλλιέργειες και στο αμπέλι. Ασχολούμαστε με τις καλλιέργειες της Κρήτης, κατά βάση τις δενδρώδεις καλλιέργειες. Προσπαθούμε να βρούμε τρόπους για να γίνουν αυτές οι καλλιέργειες πιο αποδοτικές και να ανταπεξέλθουν στην κλιματική κρίση και τα έντονα φαινόμενα, όπως είναι οι καύσωνες και η ξηρασία που φαίνεται ότι μας πλήττει το τελευταίο διάστημα».
Τέσσερα είναι τα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε κι εκεί έχουν μεγάλη ευθύνη οι φορείς διαχείρισης του νερού, είπε ο κ. Κουργιαλάς: Να κάνουμε δηλαδή έναν καλύτερο καταμερισμό των υδατικών πόρων. Δεύτερον να εφαρμόζουν οι παραγωγοί συστήματα και νέες τεχνολογίες, να βρούμε ποικιλίες-υβρίδια που είναι πιο ανθεκτικά στις ακραίες κλιματικές συνθήκες και τέλος είναι οι παραγωγοί να έρχονται σε επαφή με τους γεωπόνους για να ενημερώνονται».
Επάρκεια νερού
Σχετικά με το εάν υπάρχει επαρκής ποσότητα νερού άρδευσης, ο κ. Κουργιαλάς απάντησε θετικά, τονίζοντας ωστόσο πως τους καλοκαιρινούς μήνες προκύπτει πρόβλημα, εξαιτίας της αυξημένων αναγκών από την τουριστική κίνηση: «νερό γενικά υπάρχει, απλά την θερινή περίοδο, υπάρχουν πολλοί σημαντικοί καταναλωτές νερού εκτός από την άρδευση. Η άρδευση είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού. Στην Κρήτη πάνω από το 80% του νερού συνολικά, το καταναλώνει το κομμάτι της γεωργίας. Μεγάλος ανταγωνιστής είναι ο τουρισμός. Πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία και αυτός είναι ο δύσκολος ρόλος των φορέων διαχείρισης του νερού, που προσπαθούν να ισορροπήσουν την κατανάλωση ανάμεσα στον τουρισμό και στην γεωργία».
Την ίδια ώρα, ο κ. Κουργιαλάς είπε πως γίνονται έργα άρδευσης στο νησί και πως η σωστή κατανομή του νερού είναι μια από τις πιο σημαντικές προτεραιότητες που πρέπει γενικά να θέσουν οι φορείς, προκειμένου να ανταπεξέλθουμε στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (σε σχέση με το νερό).
«Γίνονται προσπάθειες με διάφορα μικρά υδραυλικά έργα σε περιοχές όπου έχουν πρόβλημα, να φτιάξουν κάποιες μικρές δεξαμενές. Χρειάζεται η κατανόηση του κόσμου αλλά και μια σωστή διαχείριση με το κομμάτι του τουρισμού και φυσικά να ενημερώνουμε τους παραγωγούς μας για το τι ποσότητες νερού πρέπει να βάζουν ανάλογα με την καλλιέργειά τους, για τον σωστό τρόπο που πρέπει να ποτίζουνε, να ενημερωθούν σχετικά με την λεγόμενη «γεωργία ακριβείας» και την έξυπνη άρδευση, πώς μπορούν δηλαδή να πετύχουν αποτελεσματικότερη χρήση του νερού άρδευσης με βάση τις νέες τεχνολογίες».
Πιο αναλυτικά, ο κ. Κουργιαλάς ανέφερε πως «για παράδειγμα, οι ηλεκτροβάνες μας βοηθούν πάρα πολύ να αυτοματοποιήσουμε το πότισμά μας, έτσι ώστε να ανοίγουμε και να κλείνουμε το νερό αυτόματα και ταυτόχρονα μας δίνει την δυνατότητα να μειώνουμε τις επιμέρους δόσεις σε εβδομαδιαία βάση. Πρέπει να ποτίζουμε πιο συχνά, που είναι πολύ καθοριστικό σε περιόδους καύσωνα.
Περιοχές και ανάγκη σε νερό
Μεγαλύτερη ανάγκη σε νερό στην Κρήτη έχει η περιοχή της Μεσαράς:
«Διαχρονικά η λεκάνη της Μεσαράς, είναι μια περιοχή που αφενός έχει μειωμένα υδατικά αποθέματα και αφετέρου το μιρκοκλίμα της είναι ιδιαίτερα θερμό, οπότε αυτά δημιουργούν ιδιαίτερες ανάγκες για άρδευση, οπότε είναι μια περιοχή που θέλει πολύ νερό και δεν έχει και νερό».
«Ευνοημένη η Δυτική Κρήτη»
«Η Δυτική Κρήτη δέχεται μεγαλύτερα ύψη βροχής από την ανατολική. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι ο νομός Χανίων είναι πιο ευνοημένος σε σχέση με την ανατολική Κρήτη. Το χιόνι επίσης της χειμερινής περιόδου λιώνει και έχουμε νερό και το καλοκαίρι. Όμως και στα Χανιά, έχουμε πρόβλημα περιοχές που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο λειψυδρίας, κυρίως περιοχές της ενδοχώρας της Κισάμου. Όχι μόνο για νερό σε καλλιέργειες αλλά αντιμετωπίζει πρόβλημα και στις ποσότητες νερού ύδρευσης. Και περιοχές του Σελίνου…Αντιθέτως ο Αποκόρωνας είναι μια περιοχή που εκ φύσεως έχει νερά λόγω των ορεινών όγκων, αλλά από την άλλη έχει και πολλές καλλιέργειες και υδροβόρες καλλιέργειες όπως είναι το αβοκάντο και από την άλλη είναι ιδιαίτερα τουριστική περιοχή. Οπότε αυτό δημιουργεί πρόβλημα μεγάλων καταναλώσεων, οπότε κι εκεί τίθεται το θέμα της σωστής διαχείρισης του νερού».
Τι κάνουμε στον καύσωνα
Εάν η καλλιέργεια είναι σε αρδευόμενη θέση, ο παραγωγός είναι σε πλεονεκτικότερη θέση, είπε ο κ. Κουργιαλάς, προτείνοντας παράλληλα στους καλλιεργητές να χρησιμοποιούν συστήματα ευφυούς άρδευσης, όπως είναι η ηλεκτροβάνες:
«Είναι καλό το φυτό μας να έχει νερό καθόλη την διάρκεια των ημερών που έχουμε καύσωνα. Είναι καλό να ποτίζουμε όσο πιο συχνά γίνεται, με μικρότερες ποσότητες. Κι αυτό δεν είναι πολύ εύκολο να το πετύχουμε όταν ανοίγουμε την βάνα χειροκίνητα. Εάν μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό με αυτόματο τρόπο είναι πολύ σημαντικό. Το κόστος είναι πολύ μικρό, περίπου στα 50 ευρώ, το οποίο μας κάνει απόσβεση αμέσως». Επίσης, ο γεωπόνος είπε πως πρέπει όσοι καλλιεργούν, να χρησιμοποιούν αυτόματο πότισμα, προκειμένου να αποφεύγεται η σπατάλη νερού».
Αβοκάντο: Μια ευαίσθητη καλλιέργεια
Η καλλιέργεια που έχει την μεγαλύτερη ανάγκη σε νερό είναι το αβοκάντο, όπως επιβεβαίωσε ο κ. Κουργιαλάς:
«Το αβοκάντο έχει φοβερή ανάπτυξη, φοβερή εξάπλωση, αφενός γιατί φέρνει κέρδος και αφετέρου έχει περισσότερα έξοδα. Θέλει περισσότερο νερό, είναι πιο υδροβόρα καλλιέργεια, θέλει τις σωστές καλλιεργητικές πρακτικές που πρέπει να εφαρμόζουμε, θέλει προσοχή ιδίως όταν τα δενδρύλια είναι νεαρά. Μέχρι στιγμής το αβοκάντο δεν έχει ιδιαίτερα θέματα με ασθένειες και εχθρούς. Επειδή δεν χρησιμοποιούνται φάρμακα, τα περισσότερα θεωρούνται βιολογικά. Ωστόσο, χρειάζεται σημαντικές ποσότητες λιπάσματος, απαλλαγή από ζιζάνια. Μια πολύ καλή καλλιεργητική πρακτική σε περιόδους καύσωνα, ιδίως τα μικρά δενδρύλλια να τα ψεκάζουμε με καολίνη, προκειμένου το φυτό να μπορεί να ανταπεξέλθει καλύτερα στην θερμική καταπόνηση και στο υδατικό στρες. Τα πολύ μικρά δενδρύλλια να τα σκεπάζουμε με δίχτυ προστασίας από το ηλιακό φως. Το αβοκάντο είναι μια ευαίσθητη καλλιέργεια».
Ελιά: Η διαχρονική καλλιέργεια
«Η ελιά είναι μια καλλιέργεια που δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις φροντίδας αλλά υπάρχουν κάποιες συμβουλές που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας για να μπορέσουμε να έχουμε κάποια παραγωγή, ακόμα και όταν δεν ποτίζονται οι ελιές, γιατί έχουμε και τις ξερικές ελιές».
Την ίδια ώρα, ο κ. Κουργιαλάς δήλωσε πως υπάρχουν ιδιαίτερες πρακτικές για της ξηρικές καλλιέργειες όπως είναι της ελιάς και του αμπέλου:
«Οι ξηρικές καλλιέργειες αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Στις αρχές του καλοκαιριού θα πρέπει να εφαρμόζεται το θερινό κλάδεμα, δηλαδή αφαίρεση όλης της λαίμαργης βλάστησης που τραβάει αρκετό νερό, για να μην καταναλώνει το φυτό περισσότερο νερό από όσο πρέπει. Επίσης, μια καλή πρακτική είναι ο ψεκασμός με καολίνη, που είναι ένα αδρανές, λευκό υλικό, το οποίο δημιουργεί μια λεπτή στρώση που καταφέρνει και μειώνει το υδατικό στρες και μπορούν να ανταπεξέλθουν καλύτερα στις υψηλές θερμοκρασίες και ταυτόχρονα βοηθάει και στην φυτοπροστασία, να μην έχουμε δηλαδή τσιμπήματα δου δάκου».
Πώς συμβάλει ο καύσωνας στην καταπολέμηση του δάκου
«Η φετινή χρονιά είναι σχετικά μεσαία όσον αφορά το φορτίο της παραγωγής. Στις αρχές Ιουνίου ξεκινήσαμε να βλέπουμε προσβολές από τον δάκο, τώρα το θετικό της υπόθεσης του καύσωνα είναι ότι ο δάκος με αυτές τις υψηλές θερμοκρασίες δεν ωφελείται, οπότε θα έχουμε μεγάλη θνησιμότητα του δάκου, που αυτό θα βοηθήσει να εξελιχθεί κάπως καλά το επόμενο διάστημα η παραγωγή της ελιάς και να μην έχουμε προσβολές. Θα γλιτώσουμε κάποιους ψεκασμούς».
Ένας τρόπος για να κρατάμε σταθερή την παραγωγή από χρονιά σε χρονιά είναι η άρδευση:
«Όταν ποτίζουμε ακανόνιστα, δεν βοηθάει», συμπλήρωσε ο κ. Κουργιαλάς.
Αμπέλια
Και τα αμπέλια απειλούνται από τις υψηλές θερμοκρασίες. Οι ράγες του σταφυλιού μπορεί να διαρρηχθούν, να σκάσει το τσαμπί και καλό είναι να μην κάνουμε θερινές καλλιεργητικές πρακτικές, να αφαιρούμε δηλαδή τα φύλλα από τα πρέμνα, για να κρατάμε σκιερά τα σταφύλια μας. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και τα νέα σκευάσματα, βιοδιογέρτες(εκχυλίσματα από αμινοξέα) για να ανταπεξέλθει το φυτό μας στο στρες».
Η νοοτροπία των παραγωγών φέρεται να έχει αλλάξει σχετικά με την ενημέρωσή τους και την αναζήτηση βοήθειας από τους γεωπόνους:
«Σίγουρα υπάρχουν παραγωγοί που ποτίζουν εμπειρικά. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι και νέοι παραγωγοί αλλά και σε μεγαλύτερη ηλικία αρχίζουν και δραστηριοποιούνται. Ζητάνε την ενημέρωση».
Ποιοι είναι πίσω από την σύνταξη των αρδευτικών δελτίων
«Κι εμείς σαν ερευνητικό ίδρυμα σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης, βγάζουμε όπως ξέρετε τα εβδομαδιαία δελτία άρδευσης για τις γεωργικές περιοχές όλης της Κρήτης, ενημερώνουμε τον παραγωγό, του δίνουμε μια συμβουλή, έτσι ώστε να έχει μια εικόνα για την σωστή ποσότητα νερού που πρέπει να βάζει στις καλλιέργειες της ελιάς, εσπεριδοειδών, αβοκάντο και αμπέλου».
Εφαρμογή
Οι ερευνητές του Ινστούτου Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών έχουν δημιουργήσει μια εφαρμογή για να μπορούν οι ίδιοι οι καλλιεργητές να ενημερωθούν ατομικά για τις ανάγκες της δικής τους καλλιέργειας:
«Εμείς έχουμε δημιουργήσει μια ψηφιακή πλατφόρμα με τις νέες τεχνολογίες, στα πλαίσια κάποιων ερευνητικών έργων, σε περιβάλλον Google Earth, όπου ο χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί και να βρει το αγροτεμάχιό του, είτε με συντεταγμένες ή απλά με πλοήγηση στον χάρτη και κλικάροντας, να του δίδονται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για την καλλιέργειά του, όπως οι αρδευτικές ανάγκες, για την συγκεκριμένη χρονική στιγμή στο χωράφι του, καθώς και κάποιες πρακτικές συμβουλές, το τι θα πρέπει να κάνει για να έχει μεγαλύτερη αποδοτικότητα χρήσης του νερού στο δικό του χωράφι».
Το Ινστιτούτο Ελιάς και Αμπέλου σήμερα απασχολεί ένα σημαντικό δυναμικό από 10 ερευνητές, διαφόρων ειδικοτήτων, μεταξύ των οποίων εξειδικευμένοι δενδροκόμοι, ερευνητές φυτοπροστασίας που εξειδικεύονται στις ασθένειες, εντομολόγοι, και γεωπόνοι που ασχολούνται με την έρευνα στις αρδεύσεις.
