Απολογισμός 2020: Κι όμως αυτή η χρονιά δεν ήταν όσο άσχημη νομίζουμε

Η πανδημία του κορωνοϊού που ενέσκηψε πάνω στον πλανήτη το 2020 μοιάζει να έχει εξαλείψει οτιδήποτε άλλο θετικό συνέβη στον κόσμο τη χρονιά που πέρασε.

Κι όμως, αυτή τη χρονιά συνέβη ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα για τη δημόσια υγεία, συνέπεια δεκαετιών σκληρής δουλειάς.

Η εξάλειψη της πολιομυελίτιδας από την Αφρική τον Αύγουστο χαιρετίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και γιορτάστηκε από τους γιατρούς του κόσμου ως μια «υπέροχη μέρα».

Παρόλα αυτά, η φονική πανδημία έθεσε σε δεύτερη μοίρα «τη μαζική χαρά, τη δημοσιότητα και την αναγνώριση που αξίζει ένα τέτοιο ορόσημο» λέει το CNNi o Tunji Funsho, ο άνθρωπος που βρίσκεται πιο πολύ πίσω από την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας στη Νιγηρία και κατά συνέπεια στην Αφρική.

Η είδηση ωστόσο αποτέλεσε τεράστια ανακούφιση για όσους γιατρούς έχουν δει και πιάσει στα χέρια τους παράλυτα από πολιομυελίτιδα παιδιά. Ωστόσο αυτό το επίτευγμα δεν είναι το μοναδικό που μοιάζει να χάθηκε μέσα στο 2020.

Ακόμη και πριν την επέλαση της Covid-19, οι άνθρωποι είχαν την λανθασμένη και επιστημονική αστήρικτη τάση να πιστεύουν ότι ο κόσμος είναι πιο φτωχός, πιο θυμωμένος και πιο ασταθής απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα: μια ασυνείδητη επιθυμία να κρατηθούμε από αρνητικά στερεότυπα αγνοώντας τα άλματα προόδου που συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας.

Αν ρωτήσετε τους ειδικούς, πρόκειται για μια συνήθεια που υιοθετήθηκε στην παιδική ηλικία και ενισχύθηκε από τα μέσα ενημέρωσης και τις δικές μας ψυχολογικές ιδιαιτερότητες.

Με απλά λόγια, πιστεύουμε ότι ο κόσμος είναι ένα κακό μέρος που χειροτερεύει – μια αίσθηση που αναμφίβολα ενισχύθηκε τους τελευταίους 12 μήνες.

Είναι όμως λανθασμένη.

«Είμαι γεννημένος αισιόδοξος», δηλώνει ο Funsho, αναλογιζόμενος τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η πολυετής προσπάθειά του: από μια εισβολή της Μπόκο Χαράμ που εμπόδισε τα παιδιά στη βόρεια Νιγηρία να εμβολιαστούν κατά της πολιομυελίτιδας, μέχρι τα επικίνδυνα ταξίδια της ομάδας του σε απρόσιτα σημεία όπου χρειάστηκε να ταξιδέψει με μοτοσικλέτα, γάιδαρο και καμήλα για να κάνει τα εμβόλια.

«Όταν ο κόσμος συναντιέται για έναν κοινό σκοπό – να βελτιώσει τη ζωή κάθε πολίτη στον κόσμο, ανεξάρτητα από το πού αυτό ζει – μπορούμε να τον επιτύχουμε», λέει. «Ήμουν αρκετά αισιόδοξος και αποδείχθηκα σωστός».

Τα καλά πράγματα συνέχισαν να συμβαίνουν το 2020, ακόμη και αν η απώλεια και η απομόνωση εξαπλώθηκαν σε επική κλίμακα.

Και, σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες και εμπειρογνώμονες δεδομένων, επιτεύγματα όπως αυτό το Funsho συμβαίνουν συνεχώς σε έναν κόσμο που βελτιώνεται ραγδαία. Απλώς δεν δίνουμε προσοχή.

«Ίσως η καλύτερη εποχή»
«Σε έναν κόσμο με πολλά προβλήματα, σχεδόν απαγορεύεται να μιλήσεις για τα θετικά», λέει ο Όλα Ρόσλινγκ, συγγραφέας του βιβλίου «Factfulness» που έχει στόχο να διδάξει στους ανθρώπους τα υποτιμημένα επιτεύγματα σχετικά με την παγκόσμια φτώχια, την υγεία και το ευ ζην. «Ακόμη και στα χρόνια που δεν είχαμε πανδημία, οι άνθρωποι ήταν πολλοί διστακτικοί στο να πιστέψουν ότι ο κόσμος βελτιώνεται», λέει στο CNNi.

«Μπορούμε να βελτιώσουμε πολύ τον κόσμο. Αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα», παραδέχεται. «Αλλά νομίζω πως το μεγαλύτερο είναι ο τρόπος σκέψης μας».

Η αλλαγή αυτής της νοοτροπίας ήταν η αποστολή του Ρόσλινγκ και του αείμνηστου πατέρα του, Χανς. Το βιβλίο τους το 2018 χαιρετίστηκε από τον Μπιλ Γκέιτς, ο οποίος χρηματοδότησε τη δωρεάν αγορά του από όλους τους απόφοιτο κολλεγίων των ΗΠΑ.

Το βιβλίο αποκάλυψε μια ανησυχητική ανθρώπινη τάση: όταν οι συγγραφείς ζήτησαν από χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να εκτιμήσουν τα ποσοστά της ακραίας φτώχειας, των κοριτσιών στην εκπαίδευση, των παιδιών που εμβολιάστηκαν κατά της ιλαράς και δεκάδες άλλα δεδομένα, οι ερωτηθέντες υπέθεσαν συστηματικά ότι κάθε ποσοστό ήταν χειρότερο απ’ ό,τι στην πραγματικότητα. Φαίνεται πως δεν θέλουμε να αποχωριστούμε αυτές τις αρνητικές σκέψεις.

Σε μια μελέτη του 2018 από ομάδα ψυχολόγων, συμπεριλαμβανομένου του Καναδά-Αμερικανού συγγραφέα Steven Pinker, με στόχο να δείξει την αντίσταση των ανθρώπων απέναντι στα θετικά, οι ερευνητές του Χάρβαρντ ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να αναζητήσουν διαφορετικά πράγματα, όπως μπλε κουκκίδες, απειλητικά πρόσωπα ή ανήθικες ενέργειες.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η φτώχια στην Τανζανία μειώθηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα μεταξύ 2000 και 2015.
«Βρήκαμε ότι όταν οι συμμετέχοντες έψαχναν για μια κατηγορία που γινόταν λιγότερο συχνή με την πάροδο του χρόνου», επέκτειναν «αυτήν την κατηγορία για να συμπεριλάβουν περισσότερα πράγματα», δήλωσε στο CNNi ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, David Levari.

«Έτσι, όταν οι μπλε κουκκίδες άρχισαν να σπανίζουν, οι άνθρωποι άρχισαν να ονομάζουν ένα ευρύτερο φάσμα χρωμάτων μπλε. Όταν τα απειλητικά πρόσωπα έγιναν σπάνια, οι άνθρωποι χαρακτήριζαν ως απειλητικό ένα ευρύτερο φάσμα των εκφράσεων του προσώπου».

«Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι όταν οι άνθρωποι είναι σε εγρήγορση για κάτι αρνητικό που γίνεται λιγότερο συχνό, αντί να χαίρονται για την καλή τους τύχη, μπορεί να αρχίσουν να βρίσκουν αυτό το αρνητικό πράγμα σε περισσότερα μέρη από ό, τι στο παρελθόν», λέει.

Οι ξεπερασμένες παραδοχές μεταδίδονται από γενιά σε γενιά, διδάσκονται από την παιδική ηλικία και ενισχύονται από την κάλυψη των αρνητικών, αλλά εξαιρετικών γεγονότων από τα μέσα ενημέρωσης, υπογραμμίζει ο Ρόσλινγκ. Και όταν τα πράγματα γίνονται πραγματικά άσχημα, όπως το 2020, έχει σημασία η ανθρώπινη τάση προς το κακό.

«Στην κοσμοθεωρία μας, οποιαδήποτε τεράστια καταστροφή γίνεται αμέσως η χειρότερη καταστροφή που έχει γίνει ποτέ», λέει ο Ρόσλινγκ. «Ο κόσμος είναι σε πολύ κακή κατάσταση, αλλά αυτή είναι ίσως η καλύτερη εποχή», πρόσθεσε.

«Και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να το φανταστούν αυτό, λόγω του τρόπου με τον οποίο δουλεύει το μυαλό μας».

Αναζητώντας θετικά σε μια δύσκολη χρονιά
Η αρνητικότητα μπορεί να είναι μια ανθρώπινη τάση, αλλά οι ειδικοί λένε ότι η αμφισβήτησή της μπορεί να μας βοηθήσει να θέσουμε ακόμη και ένα χρόνο τόσο δυσάρεστο όσο το 2020 στο κατάλληλο πλαίσιο.

Η πανδημία, για παράδειγμα, καθυστέρησε έναν μεγάλο αριθμό επιστημονικών επιτευγμάτων. Αλλά κάλυψε επίσης μια σειρά από επιτεύγματα – και εξασφάλισε ότι περάσαμε πολύ περισσότερο χρόνο εστιάζοντας σε μια νέα κρίση υγείας, αντί να γιορτάσουμε το γεγονός ότι άλλες πλησιάζουν αργά αλλά σίγουρα πλησιάζουν στο τέλος.

Οι Βρετανοί εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Ένα τέτοιο ορόσημο καταγράφηκε από μια ομάδα γιατρών, συμπεριλαμβανομένου του ιολόγου Ravindra Gupta, ο οποίος θεράπευσε τον ιό HIV σε ένα άτομο μόνο για δεύτερη φορά.

Το επίτευγμα έγινε το 2019 και έγινε δημόσια γνώση τον Μάρτιο. Η πανδημία εξάλλου διέγραψε ό,τι ξέραμε για την ταχύτητα κατασκευής ενός εμβολίου και ξανάγραψε όλους τους κανόνες για το πόσο γρήγορα μπορεί να διατεθεί ένα τέτοιο στον πληθυσμό.

«Είναι μοναδικό», λέει ο Ντέιβιντ Μάθιους, καθηγητής ιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ. «Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι στην αρχή της χρονιάς δεν είχαμε κυριολεκτικά ιδέα ότι ένα οποιοδήποτε εμβόλιο θα μπορούσε να είναι αποτελεσματικό κατά του SARS-Cov-2».

Τώρα οι επιστήμονες είναι αισιόδοξοι ότι μπαίνουμε σε μια νέα εποχή ανάπτυξης εμβολίων, ελπίζοντας ότι η τεχνολογία mRNA θα βρει εφαρμογή και στην ανάπτυξη εμβολίων αποτελεσματικών για μια μεγάλη ποικιλία άλλων μολύνσεων, μεταξύ αυτών και ο καρκίνος.

Αυτή η κρίση ενίσχυσε εξάλλου την εκτίμησή μας απέναντι στην επιστημονική δουλειά, αφού για πρώτη φορά οι άνθρωποι ενημερώνονται απευθείας από τους επιστήμονες.

Επιπλέον ανέδειξε την ευγνωμοσύνη μας για τους ανθρώπους με τη στολή, «ξεσκαρτάροντας» τα σημαντικά επαγγέλματα και τα «ευχαριστώ» που χρωστάμε.

Πρόκειται για μια σημαντική θετική εξέλιξη, μία σχέση που χρειάζεται να οικοδομηθεί.

Εν τω μεταξύ, η Ρόσλινγκ επισημαίνει τις σταθερές αλλά ζωτικές βελτιώσεις που συνέβησαν στο παρασκήνιο. «Οι τάσεις που διαμορφώνουν πραγματικά τις ζωές των μελλοντικών γενιών είναι πράγματα που δεν εμφανίζονται ποτέ στις ειδήσεις», λέει αναφερόμενη στην αυξανόμενη πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια, τη μείωση της θνησιμότητας κατά τον τοκετό και την πρόοδο ενάντια σε ασθένειες όπως η ελονοσία και η πολιομυελίτιδα.

«Για να συνειδητοποιήσουμε πόσο καλός είναι ο κόσμος και πόσα πράγματα βελτιώνονται, πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε την νοοτροπία των ανθρώπων και να τους δείξουμε ότι στην πραγματικότητα, κάνουν λάθος».

«Η επίγνωση της προόδου σας κάνει να συνειδητοποιήσετε ότι τα προβλήματα που ακούτε απόψε, τα ακούτε γιατί πρόκειται να προσπαθήσουμε να τα λύσουμε. Τα προβλήματα είναι για να λύνονται», καταλήγει ο Ρόσλινγκ.

«Και καταφέραμε να λύσουμε τα μεγαλύτερα προβλήματα στην ιστορία».https://www.cnn.gr/