Η ακρόπολη της Υστερομινωικής Περιόδου (1100 π.Χ.) στον Κάστελο της Ορνές Αγίου Βασιλείου.
Η συνεισφορά του π. δημάρχου Ρεθύμνης Δημήτρη Αρχοντάκη στον εντοπισμό της.
Με αφορμή τη συμπλήρωση τριών μηνών από το θάνατο του.
Δεν είναι μόνο η πόλη του Ρεθύμνου, στην οποία ο δήμαρχος Δημήτρης Αρχοντάκης, άφησε το θετικό του αποτύπωμα, με όλα εκείνα που οραματίσθηκε, δημιούργησε και προετοίμασε προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
Στον ίδιο, πρέπει πούμε ότι οφείλει και η ευρύτερη περιοχή της γενέτειρας του, της Ορνές Αγίου Βασιλείου.
Εννοώ βέβαια, την καθοριστική συμβολή του στην ανακάλυψη της ακρόπολης της Ορνές, στην θέση Κάστελο.
Και αυτό, γιατί αρκετά χρόνια πριν, χάρη της παρατηρητικότητας και της επιστημοσύνης που τον διέκρινε, ήταν ο πρώτος που εντόπισε τα ίχνη του αρχαίου αυτού οικισμού – ακρόπολης. Αυτή ήταν η αρχή για την αρχαιολογική αναβάθμιση της περιοχής μας. Έριξε το σπόρο, που σήμερα έχει πιάσει, και μάλιστα, έχει αρχίσει να δίνει τους πρώτους καρπούς. Καρπούς που διακρίνουν οι σημερινοί, μα θα δράξουν οι αυριανοί κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής.
Να διευκρινίσουμε ότι η ακρόπολη αποκαλύπτεται σταδιακά, μέσω των ανασκαφικών εργασιών που ξεκίνησαν το 2016 από τη αρχαιολογική υπηρεσία, με την σημαντική, ουσιαστική υποστήριξη και του Δήμου Αγίου Βασιλείου, στις οποίες είχα την τύχη να παρακολουθήσω και να υποστηρίξω ως δημοτικός σύμβουλος.
Ήταν γνωστό εξάλλου το ενδιαφέρον του Δημήτρη Αρχοντάκη για την ιστορία και τον πολιτισμό του Ρεθύμνου, μια και εκτιμούσε την ιδιαίτερη μας ταυτότητα και τα θεωρούσε βασικούς πυλώνες για την αειφόρο ανάπτυξη και ευημερία.
Μου είχε προκαλέσει εντύπωση, το ζωηρό ενδιαφέρον του, να ενημερωθεί για τα νεοευρεθέντα στοιχεία που αφορούν στην Μάχη των Μελάμπων, το μεταμεσονύκτιο του Πάσχα του 1822, αλλά και η προθυμία του να συμβάλει στην πρόοδο των ερευνών. Ο ίδιος, όπως μου αποκάλυψε, ήταν γόνος από την μητέρα του, του Γεωργίου Φωτάκη (Φουτοδάσκαλου), οπλαρχηγού της μάχης αυτής.
Στο πλαίσιο της εν λόγω συνεργασίας μας και με αφορμή τις ανασκαφές που εκτελούνταν στον Κάστελο της Ορνές εκείνη την περίοδο (2018), μου είχε αναφέρει ο ίδιος σχετικά και είχε δημοσιεύσει στη συνέχεια τα εξής :
« Σε επίπονες κυνηγετικές εξορμήσεις είχα πολλές ευκαιρίες να παρατηρήσω άφθονη διάσπαρτη κεραμική στο έδαφος του υψιπέδου καθώς και ερείπια αμυντικού περιβόλου από ακατέργαστες πέτρες χωρίς συνδετικό κονίαμα.
Ασφαλώς εκεί βρισκόταν αρχαίος οικισμός, οι κάτοικοι του οποίου σε περίπτωση εχθρικής προσβολής θα αμυνόταν αποτελεσματικά όχι μόνο με ακόντια και βέλη αλλά και με πέτρες, εκσφενδονίζοντας από ψηλά χερμάδια* του Ομήρου και κυλώντας ολοιτρόχους** του Ξενοφώντα.
Εξ άλλου, από στρατηγική άποψη, θα είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν την εμπορική οδό από τη θάλασσα (περιοχή Αγ. Γαλήνης) και την εύφορη πεδιάδα της Μεσσαράς προς τη σημερινή επαρχία Αγίου Βασιλείου και τη νοτιοδυτική Κρήτη, αλλά και την ορεινή διάβαση προς την κοιλάδα του Αμαρίου και τη βορειοδυτική Κρήτη.
Στην ορεινή αυτή διάβαση σώζονται στοιχεία από μικρό οχυρωματικό έργο, στη θέση «Κομμάτα».
Είναι εύλογη και η υπόθεση ότι ο οικισμός αυτός ήλεγχε την πολύτιμη ξυλεία των κέδρων, που έδωσαν το όνομά τους στο βουνό, και ότι εδέσποζε σε εκτεταμένους βοσκότοπους, που στήριζαν την πλουσιότατη προβατοτροφία που μαρτυρούν οι σωθείσες πήλινες Πινακίδες της Γραμμικής Γραφής Β (800 περίπου καταγράφουν πρόβατα στην Κρήτη).
Πολλά χρόνια αργότερα συζητώντας αρχαιολογικά θέματα με τον Νίκο Σταμπολίδη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, και την Αθανασία Κάντα, Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, κορυφαίους αρχαιολόγους, τους ανέφερα την ύπαρξη του αρχαίου οικισμού και τους οδήγησα εκεί.
Οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν ότι ήταν «ακρόπολη του τέλους της εποχής του Χαλκού και της πρώιμης εποχής του Σιδήρου». Χρονικά τοποθετείται στο 1100 π.Χ. και αρχαιολογικά στην Υστερομινωϊκή Περίοδο IIIΓ.
Η ακρόπολη της Ορνές παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο διεθνές αρχαιολογικό προσκήνιο το 2001 στο συνέδριο ειδικών για οχυρωμένες θέσεις στη Μεσόγειο, που συνήλθε στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας, από τους Αθαν. Κάντα και Νικ. Σταμπολίδη και πήρε τη θέση της στα σωζόμενα μνημεία της ανθρώπινης εξέλιξης .
Επίσης από τους ίδιους παρουσιάστηκε στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για την Επαρχία Αγίου Βασιλείου το 2008. »
Καθοριστική, όπως προκύπτει, είναι η συμβολή του αείμνηστου Δημάρχου Δημήτρη Αρχοντάκη, στη σημαντική και πολλά υποσχόμενη για την περιοχή μας ανακάλυψη. Γεγονός, που με τα μέχρι τώρα στοιχεία, εκτιμάται ότι πρόκειται να οδηγήσει σε αλλαγή του αρχαιολογικού χάρτη της Κρήτης, ενώ αναμενόμενη είναι και η γενικότερη αναβάθμιση της περιοχής.
Να επισημάνουμε, ότι εκτός του ότι ανασύρεται στο φως ένα ενδιαφέρον κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας, επιπροσθέτως, αναμένεται η περιοχή να μετεξελιχθεί σε πόλο έλξης εκπαιδευτικού, αρχαιολογικού, γεωτουριστικού και φυσιολατρικού τουρισμού. Συνέπειες ικανές να δημιουργήσουν αναπτυξιακή δυναμική, να καθορίσουν την οικονομική εξέλιξη και να προδιαγράψουν ευοίωνο μέλλον, για όλους ανεξαιρέτως τους κλάδους της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας στην περιοχή.
Γι΄ αυτά, αλλά και τα τόσα άλλα που μας κληροδότησες Δήμαρχε, αναγνωρίζοντας την συνολική σου προσφορά, σε ευχαριστούμε και ευχόμαστε
Καλό ταξίδι στην αιωνιότητα !
Αντώνης Ε. Τσουρδαλάκης
Εκπαιδευτικός Βθμιας Ρεθύμνου
*Χερμάδιον: μεγάλη πέτρα για ρίψη εναντίον αντιπάλου, λίθος για βολή
**Ολοιτρόχος: στρογγυλός και κυλινδρικός ογκώδης λίθος που οι πολιορκούμενοι κυλούσαν κατά των πολιορκητών
