Ανοικτή επιστολή προς τον Πατριάρχη Ειρηναίο και την Ιερά Σύνοδο της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας

Προς
Τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Πεκίου,
Μητροπολίτη Βελιγραδίου και Καρλοβικίου,
Πατριάρχη Σερβίας κ.κ. ΕΙΡΗΝΑΙΟ.

Προς την Ιερά Σύνοδο των Επισκόπων
της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Μακαριώτατε!
Σεβασμιώτατοι!

Με βαθιά θλίψη και πόνο, οι Ουκρανοί πιστοί αντιλαμβάνονται την αρνητική θέση της Ιεράς Συνόδου των Επισκόπων της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο σύνολό της, και ιδιαίτερα την δική σας, όσον αφορά τη χορήγηση αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.
Για 27 χρόνια, η Ορθοδοξία στην Ουκρανία βρίσκεται σε κατάσταση βαθύτατης κρίσης, διχασμένη λόγω των εγωιστικών φιλοδοξιών της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία επιδιώκει πανορθόδοξη κυριαρχία. Και όλα αυτά τα χρόνια η Ρωσική Εκκλησία δεν έκανε το παραμικρό βήμα για τον τερματισμό ενός αμοιβαίου σχίσματος. Επιπλέον, ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Κύριλλος δήλωσε ότι τα σύνορα της Ρωσικής Εκκλησίας είναι απαραβίαστα, προκαλώντας έτσι απόλυτη εμπλοκή σε κάθε προσπάθεια επίλυσης της ουκρανικής κανονικής ανωμαλίας.
Αλλά μόλις ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανέλαβε να λύσει αυτήν την κανονική ανωμαλία και να επιστρέψει εκατομμύρια Ουκρανούς στην κοινωνία της Εκκλησίας, κατηγορήθηκε για κάθε είδους αμαρτίες. Δυστυχώς, η Μακαριότητά σας και μερικοί από τους επισκόπους σας προσχώρησαν σε αυτό.
Κατηγορείτε τον Οικουμενικό Πατριάρχη ότι δήθεν παρεμβαίνει στις υποθέσεις μιας άλλης Τοπικής Εκκλησίας δίνοντας αυτοκεφαλία στην Ουκρανία. Αλλά φέτος γιορτάζετε επίσημα τη 800ή επέτειο της δικής σας Σερβικής Αυτοκεφαλίας, που δόθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, παρά το γεγονός ότι τα Σερβικά εδάφη βρίσκονταν στην κανονική δικαιοδοσία του Αρχιεπισκόπου Οχρίδος Δημητρίου (Χωματηνού ή Χωματιανού), ο οποίος διαμαρτυρήθηκε εναντίον αυτού του γεγονότος. Τιμάτε τον πρώτο αυτοκέφαλο Σέρβο Αρχιεπίσκοπο Σάββα (Νεμάνιτς) ως άγιο. Γιατί λοιπόν, σε παρόμοια κατάσταση στην Ουκρανία, υποστηρίζετε τους διαμαρτυρόμενους και όχι τους αιτούντες; Εσείς οι ίδιοι αποκτήσατε την εκκλησιαστική ανεξαρτησία σας με πολύ κόπο. Είναι δυνατόν η συμπάθειά σας να επισκιάζεται από εφήμερους πολιτικούς παράγοντες;
Λέτε ότι είναι αδύνατο να δεχθείτε σε κοινωνία όσους έχουν αφοριστεί με ανάθεμα. Αλλά οι επιφανείς προκάτοχοί σας δεν είχαν αφοριστεί με ανάθεμα και αργότερα έγιναν αποδεκτοί στην εκκλησιαστική κοινωνία; Θα υπενθυμίσουμε ότι για την αυθαίρετη ανακήρυξη της πατριαρχίας ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κάλλιστος αναθεμάτισε τον βασιλιά Στέφανο Ντουσάν, τον Πατριάρχη Πεκίου Ιωαννίκιο Β΄ και όλον τον σερβικό κλήρο. Αλλά μετά από 27 χρόνια το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε τη Σερβική αυτοκεφαλία και ανακάλεσε το ανάθεμα. Όπως και στην Ουκρανία. 29 χρόνια μετά την ίδρυση του Πατριαρχείου Κιέβου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναγνώρισε την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας, και μάλιστα ως Μητρόπολη. Αναγνωριστήκατε ως Πατριαρχείο, δηλαδή σε μια πιο προνομιούχα θέση από εμάς, και την ίδια ώρα μας καταδικάζετε;
Υποστηρίζετε ότι είναι αδύνατο να δεχτείτε σε κοινωνία όσους χειροτονήθηκαν στο σχίσμα. Αλλά μήπως ο αγαθής μνήμης προκάτοχός σας το 1991 δεν αποδέχθηκε σε κοινωνία τον Επίσκοπο Ειρηναίο Κοβάσεβιτς, ο οποίος είχε χειροτονηθεί από εκπροσώπους της τότε μη αναγνωρισμένης Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας; Θα υπενθυμίσουμε ότι έγινε δεκτός χωρίς αναχειροτονία, πράγμα που σημαίνει ότι αναγνώρισαν τη χειροτονία που πραγματοποιήθηκε στην Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία. Και εσείς, Μακαριώτατε, θα πρέπει να το γνωρίζετε καλά αυτό, διότι εκείνη την περίοδο ήσασταν μέρος της επιτροπής που διαπραγματεύτηκε την αναγνώριση των σχισματικών χωρίς αναχειροτονίες, δηλαδή με τον ίδιο τρόπο που αναγνωρίστηκαν οι προερχόμενοι από προηγουμένως μη αναγνωρισμένες δικαιοδοσίες Ουκρανοί επίσκοποι.
Λέτε ότι η αυτοκεφαλία της Ουκρανικής Εκκλησίας δεν είναι ένα κανονικό ζήτημα, αλλά ένα πολιτικό ζήτημα. Ωστόσο, μπορείτε να δώσετε παραδείγματα που να δείχνουν ότι η ίδρυση Αυτοκεφάλων Εκκλησιών μετά τις Οικουμενικές Συνόδους δεν επηρεάστηκε από πολιτικές διαδικασίες;
Το 1878, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Βερολίνου, η Σερβία απέκτησε πολιτική ανεξαρτησία και το 1879 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ ο Γ΄ εξέδωσε έναν Τόμο, με τον οποίο αναγνώρισε επίσης την αυτοκεφαλία της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο Τόμος αυτός αναφέρει ειδικότερα ότι: «Τοιγαρούν της ευσεβεστάτης και θεοφρουρήτου ηγεμονίας της Σερβίας τη άνωθεν προνοία κρατυνθείσης και μεγαλυνθείσης έναγχος, και την ολοσχερή πολιτικήν αυτής ανεξαρτησίαν απολαβούσης, του δε ευσεβεστάτου, θεοστηρίκτου και Γαληνοτάτου ηγεμόνος αυτής Μιλάνου του Δ΄ Οβράνοβιτζ και του πανιερωτάτου Αρχιεπισκόπου Βελιγραδίου και Μητροπολίτου Σερβίας κυρίου Μιχαήλ, εν ονόματι του τ’ ευαγούς κλήρου και του ευσεβούς λαού διά γραμμάτων προς ημάς ανενεχθέντων και ανάλογον τη πολιτική εκκλησιαστικήν ανεξαρτησίαν και αυτοδιοίκησιν εξαιτησαμένων, η Μετριότης ημών μετά της περί ημάς αγίας Συνόδου των ιερωτάτων Μητροπολιτών, των εν αγίω πνεύματι αγαπητών ημών αδελφών και συλλειτουργών συνελθόντες … και συνδιασκεψάμενοι εν αγίω πνεύματι και την αίτησιν αυτών εύλογον και προς το πνεύμα των ιερών Κανόνων και τας κατά καιρούς εκκλησιαστικάς πράξεις κατά πάντα συνάδουσαν ευρόντες, … ούτω δει και επί τούτοις καθισταμένην διά τούδε του Συνοδικού Τόμου του αγίου εν τη ηγεμονία της Σερβίας εκκλησίαν, επιγινώσκομεν και ανακηρύττομεν πνευματικήν ημών αδελφήν και πάσαις ταις ανά την οικουμένην ορθοδόξοις εκκλησίαις επισυνιστώμεν τοιαύτην αναγνωρίζεσθαι και μνημονεύεσθαι τω ονόματι «η αγία αυτοκέφαλος Εκκλησία της Σερβικής ηγεμονίας». Λάβατε την αυτοκεφαλία ένα χρόνο μετά την απόκτηση πολιτικής ανεξαρτησίας και καταδικάζετε εμάς που περιμέναμε αυτό το γεγονός επί 27 χρόνια;
Έχετε επανειλημμένα δηλώσει ότι η χορήγηση αυτοκεφαλίας πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους Κανόνες. Θα μπορούσατε να διευκρινίσετε ποιους ακριβώς Κανόνες και ποιας Συνόδου εννοείτε; Αν μιλάμε για τη διαδικασία που συμφωνήθηκε από όλες τις εκκλησίες ενόψει της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης το 2016, τότε αυτή δεν υιοθετήθηκε και δεν εγκρίθηκε τελικά ακριβώς λόγω της απουσίας της Ρωσικής Εκκλησίας. Επομένως, επί του παρόντος υπάρχει μόνο μια «παλαιά τάξη» σύμφωνα με την οποία η Κωνσταντινούπολη μπορεί μόνη της και ανεξάρτητα να επιλύσει αυτά τα ζητήματα.
Υποστηρίζετε ότι οι κοσμικές αρχές της Ουκρανίας δεν έχουν δικαίωμα να παρεμβαίνουν σε εκκλησιαστικά θέματα. Αλλά μήπως ο βασιλιάς σας Στέφανος Ντουσάν, που ήταν κοσμικός άρχοντας, δεν ήταν αυτός που συγκάλεσε αυθαίρετα εκκλησιαστική σύνοδο το 1346 και ανακήρυξε μονομερώς το πατριαρχικό καθεστώς της Αρχιεπισκοπής Πεκίου; Δεν τον θεωρείτε εθνικό σας ήρωα; Γιατί λοιπόν δεν μας επιτρέπετε πράγματα που επιτρέπετε στον εαυτό σας;
Διαρκώς επικρίνετε την παρέμβαση των πολιτικών στις εκκλησιαστικές υποθέσεις, έχοντας κατά νου τις εκκλήσεις του Προέδρου και του Κοινοβουλίου της Ουκρανίας στον Οικουμενικό Πατριάρχη, αλλά ποτέ δεν έχετε επικρίνει τις ενέργειες του Προέδρου και της Κυβέρνησης της Ρωσίας. Ούτε όταν νομιμοποίησε τους σχισματικούς της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Εκτός Ρωσίας (ROCOR) το 2007, ούτε όταν κάποια εδάφη αφαιρέθηκαν από την Εκκλησία σας. Το τελευταίο συνέβη στα μέσα του εικοστού αιώνα, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη δημιουργία του Συμφώνου της Βαρσοβίας, όταν, υπό την πίεση της ΕΣΣΔ, αναγκασθήκατε να εγκαταλείψετε τη δικαιοδοσία σας στην Τσεχοσλοβακία. Και υπάρχουν επίσημα έγγραφα για το γεγονός: η απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της 15ης Μαΐου 1948. Αισθάνεστε καθόλου πόνο ή εθνική ταπείνωση επειδή υποστηρίζετε αυτούς τους ίδιους που αφαίρεσαν τμήματα της κανονικής σας επικράτειας;
Εκφράζετε ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη στη Ρωσία για την απελευθέρωσή σας από τον Οθωμανικό ζυγό. Αλλά θέλουμε να σας υπενθυμίσουμε ότι Ουκρανοί πολέμησαν ως μέρος του στρατού της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους, όταν απελευθερώθηκε η Σερβία, πολέμησαν συντάγματα από περιοχές όπως: Βολύν, Κίεβο, Ταυρική, Μικρά Ρωσία, Σούμι, Αικατερίνοσλαβ, Χάρκοβο, Μαριούπολη, Ποδίλια, Ζιτόμιρ, Λούμπνι, Γαλικία, Μπαγκ, Πουτίβλ, Τσουχουίβ, Ιζιούμ, Αζόφ, Ντνιπροπετρόφσκ, Ουκρανία, Οδησσό, Χερσώνα, Ακτίρκα, Νιζίν. Σε αυτά τα συντάγματα συμμετείχαν και Ουκρανοί. Οι πρόγονοί μας έδωσαν τη ζωή τους για την απελευθέρωση της χώρας σας και εσείς δεν τους αναφέρετε καν, δίνοντας όλη τη δόξα και την ευγνωμοσύνη στη Ρωσία, η οποία εξακολουθεί να σκοτώνει Ουκρανούς στην ίδια τη γη τους, στο Ντομπάς. Παρεμπιπτόντως, η σύγχρονη Ρωσική Ομοσπονδία δεν είναι επίσημα ο νόμιμος διάδοχος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, επομένως δεν υπάρχουν νομικά ερείσματα ώστε να μονοπωλεί η Μόσχα αυτά τα κατορθώματα.
Επιπλέον, η βαθύτερη αιτία για την έναρξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου δεν ήταν καθόλου τα ευγενή κίνητρα της Ρωσίας να βοηθήσει τους Σλάβους αδελφούς να απελευθερωθούν από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά μάλλον η εκδίκηση για την ήττα της στον Κριμαϊκό πόλεμο. Η κατάσταση στη Σερβία σε αυτό το μεγάλο γεωπολιτικό παιχνίδι κατέστη μόνο ένα διαπραγματευτικό χαρτί και η πρόφαση για την εισβολή της Ρωσίας στα Βαλκάνια, και όχι ο πραγματικός λόγος για αυτό.
Ισχυρίζεστε ότι η Ουκρανία είναι το κανονικό έδαφος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αλλά δεν γνωρίζετε ότι η κανονική επικράτεια του Πατριαρχείου Μόσχας, που αναγνωρίστηκε από το Συμβούλιο των Πατριαρχών της Ανατολής, κάλυπτε μόνο τις βόρειες περιοχές που ανήκαν στον τσάρο της Μόσχας μέχρι το 1593 και ότι η Μητρόπολη του Κιέβου δεν συμπεριλαμβάνονταν σε αυτές τις περιοχές; Πρόσφατα, ο δικός σας Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Ιωάννης Βρανισκόφσκι το επιβεβαίωσε, δηλώνοντας ότι η Σερβία έχει Τόμο για τη Βόρεια Μακεδονία, ενώ η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει για την Ουκρανία.
Δηλώνετε ότι το Ουκρανικό Ζήτημα πρέπει να επιλυθεί μόνο από τη Ρωσική Εκκλησία, αλλά πώς μπορούμε να αναμένουμε την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Εκκλησίας μας από τον κατακτητή, ο οποίος έχει προσαρτήσει μέρος των εδαφών μας; Ο πόνος για την προσάρτηση της Κριμαίας είναι ανάλογος με τον πόνο σας για την Επαρχία Κοσσυφοπεδίου και Μετοχίων. Ποιος άλλος μπορεί να μας καταλάβει; Μπορείτε να φανταστείτε ότι το ζήτημα της αυτοκεφαλίας σας θα έπρεπε να κριθεί από την Αλβανική Εκκλησία; Αλλά αυτό απαιτείτε από εμάς.
Πολλοί πιστεύουν ότι ένας από τους λόγους για την αφοσίωση της Σερβικής Εκκλησίας στη Ρωσία είναι η τεράστια οικονομική υποστήριξη του κράτους αυτού, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής του μεγαλύτερου καθεδρικού ναού στα Βαλκάνια – του ναού του Αγίου Σάββα στο Βελιγράδι. Αλλά είναι δυνατόν να πωληθεί η χριστιανική συνείδηση και η κανονική δικαιοσύνη για ένα ναό; Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται γιατί η Σερβική Εκκλησία έχει έναν τόσο μεγάλο ναό, τον οποίο δεν μπορεί να οικοδομήσει με δικές της προσπάθειες; Πώς μπορείτε να κηρύξετε για την ταπεινοφροσύνη και την αμαρτία της ματαιοδοξίας και ταυτόχρονα να εισέλθετε σε ένα τεράστιο απλήρωτο χρέος προς τη Ρωσία, προσπαθώντας να επιδείξετε ένα εύθραυστο μεγαλείο σε βάρος κάποιου άλλου; Δεν είναι αυτό υπερηφάνεια;
Η ιστορία της Αγίας Εκκλησίας σας είναι πλούσια σε διάφορα αμφιλεγόμενα περιστατικά. Δεν σας κατηγορούμε γι’ αυτό, καταλαβαίνουμε τα πάντα και με την επιβαλλόμενη ορθόδοξη ταπεινότητα αποδεχόμαστε αυτές τις σελίδες της ιστορίας. Θέλουμε μόνο να μας μεταχειριστείτε με υπομονή και κατανόηση και να μην ζητάτε από εμάς αυτό που εσείς δεν μπορέσατε να κάνετε στον καιρό σας. Δεν είναι αυτό πονηρία, δεν είναι αυτό παραβίαση των εντολών του Κυρίου μας Ιησού Χριστού;
Η μόνη δυνατή διέξοδος από μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση είναι η αναγνώριση από την Αγία σας Εκκλησία της νεογέννητης Αδελφής της – της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, με επικεφαλής τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο.

Πιστοί στον Μέγα Αρχιερέα,
τον Κύριό μας Ιησού Χριστό,
προσευχόμαστε σε Εκείνον για εσάς και το λαό σας,
με αδελφική χριστιανική αγάπη.

Dmytro Horyevoy και Tetyana Derkatch
Μη κυβερνητική οργάνωση «Κέντρο Θρησκευτικής Ασφάλειας»,
Κίεβο, Ουκρανία.

Υπογράφει Ρωμανός Αναστασιάδης Αρχιμανδρήτης