Ανδρόπαυση: Υπάρχει πραγματικά;

Είσαι 50 ετών. Μέχρι πριν από λίγο καιρό αισθανόσουν μια χαρά, ήσουν δραστήριος και απολάμβανες την καθημερινότητά σου.

Τώρα, βιώνεις καταστάσεις που δεν μπορείς να εξηγήσεις, με συμπτώματα όπως προβλήματα μνήμης, έλλειψη συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα. Δεν έχεις διάθεση για σεξ, νιώθεις μονίμως κουρασμένος και απέκτησες «σωσίβιο» γύρω από τη μέση. Μήπως περνάς κλιμακτήριο;

«Οι όροι “ανδρόπαυση” και “ανδρική κλιμακτήριος” χρησιμοποιούνται συχνά για να περιγράψουν την πτώση που σημειώνεται στα επίπεδα των ανδρογόνων με την πάροδο των χρόνων», εξηγεί ο Αντώνιος Λογοθέτης, Χειρουργός Ουρολόγος-Ανδρολόγος.

«Ωστόσο, δεν είναι απόλυτα ακριβείς. Ο όρος “ανδρικός υπογοναδισμός” είναι σωστότερος και αφορά την περιγραφή της διαταραχής που σχετίζεται με μειωμένη λειτουργία των όρχεων, μειωμένη παραγωγή ανδρογόνων και/ή μειωμένη παραγωγή σπέρματος”.

«Σε αντίθεση με την εμμηνόπαυση, κατά την οποία έχουμε διακοπή της εμμήνου ρύσεως και δραματική μείωση της έκκρισης οιστρογόνων και προγεστερόνης, η έκκριση ανδρογόνων δεν σταματά, ούτε τα επίπεδα των ορμονών αυτών μειώνονται απότομα στη μέση ηλικία», προσθέτει ο ειδικός. «Για παράδειγμα, στους άνδρες μετά την ηλικία των 40 ετών, τα επίπεδα τεστοστερόνης μειώνονται κατά μέσο όρο περίπου 1% ετησίως», συμπληρώνει.

Ουσιαστικά, «ανδρόπαυση» υφίσταται μόνο στις περιπτώσεις ανδρών που η λειτουργία των όρχεων έχει επηρεαστεί, π.χ. λόγω ασθένειας, ατυχήματος ή ορχεκτομής.

Ποια συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως κατά την «ανδρόπαυση»;

Ο υπογοναδισμός μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις λειτουργίες πολλών οργάνων και γενικότερα την ποιότητα ζωής ενός άντρα. Τα συμπτώματά του, αν και δεν είναι πολύ σαφή ή χαρακτηριστικά, αφορούν τόσο την αναπαραγωγική ικανότητα όσο και τα επίπεδα της τεστοστερόνης.

Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα που σχετίζονται με την πτώση των επιπέδων της τεστοστερόνης, περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

Τη σεξουαλική δυσλειτουργία.

Τη μειωμένη λίμπιντο (επιθυμία) και απόδοση στο σεξ.

Τη μείωση της μυϊκής μάζας και της δύναμης.

Τη μείωση της οστικής μάζας.

Διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης.

Μεταβολές της διάθεσης, π.χ. αυξημένη ευερεθιστότητα, κατάθλιψη.

Την αύξηση του υποδόριου λίπους γύρω από τη κοιλιά.

Διαταραχές του ύπνου.

Τη χρόνια κόπωση.

«Άντρες γύρω στα 60-70 επισκέπτονται συνήθως το ιατρείο μου με αφορμή προβλήματα στυτικής δυσλειτουργίας», αναφέρει ο κ. Λογοθέτης. Μιλούν για δυσκολία στην επίτευξη στύσης και μερικές φορές για μειωμένη λίμπιντο. Αν τους ρωτήσεις, μπορεί να αναφέρουν επιπλέον συμπτώματα, όπως η κόπωση και η υπνηλία».

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν;

Το ποσοστό των ανδρών που πάσχουν από υπογοναδισμό αυξάνεται όσο περνούν τα χρόνια. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνδρες εξακολουθούν να έχουν επίπεδα τεστοστερόνης μέσα στα φυσιολογικά όρια και μέχρι τα 80 έτη. Η ηλικία ως παράγοντας αντιπροσωπεύει ένα σχετικά χαμηλό ποσοστό περιπτώσεων (σε άνδρες ηλικίας 40-79 ετών, η συχνότητα εμφάνισης του υπογοναδισμού κυμαίνεται μεταξύ 2-6% περίπου).

Υψηλά ποσοστά εμφάνισης παρουσιάζουν ορισμένες ομάδες πληθυσμού, ανάμεσά τους οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία, καρδιαγγειακές παθήσεις, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, νεφρική νόσο και καρκίνο.

Οι δύο βασικές κατηγορίες υπογοναδισμού, με βάση τα αίτια εμφάνισής του, είναι:

Πρωτογενής: Περιλαμβάνονται παθήσεις και καταστάσεις που οδηγούν σε ανεπάρκεια των όρχεων (π.χ. γενετικές διαταραχές όπως το σύνδρομο Turner, ασθένειες του ήπατος και των νεφρών, η έκθεση σε ακτινοβολία).
Δευτερογενής: Υπάρχει βλάβη στον υποθάλαμο ή στην υπόφυση. Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος δεν κατορθώνει να στείλει σήματα στους σεξουαλικούς αδένες για την παραγωγή ορμονών, κάτι που μπορεί να συμβεί π.χ. σε άτομα με μεταβολικές παθήσεις, διατροφικές διαταραχές, ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Σε κάποιες περιπτώσεις, αιτία μπορεί να είναι ο λεγόμενος υπογοναδισμός όψιμης έναρξης, που εκδηλώνεται συνήθως σε άνδρες άνω των 40 ετών.

Πρόκειται για μια πάθηση που δεν αποτελεί φυσιολογικό μέρος της γήρανσης και συχνά οι ειδικοί καταλήγουν σε αυτήν όταν δεν εντοπίζεται άλλη αιτία.

Υπάρχουν, ωστόσο, και περιστατικά, στα οποία το πρόβλημα οφείλεται στον τρόπος ζωής. Έτσι, στις πιθανές αιτίες υπογοναδισμού περιλαμβάνονται και η έλλειψη ύπνου, η «κακή» διατροφή, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Το πρώτο βήμα για τη σωστή διάγνωση είναι να επισκεφτείτε τον ουρολόγο σας και να του περιγράψετε το σύνολο των συμπτωμάτων σας, ακόμα και αν πιστεύετε ότι δεν συνδέονται με το πρόβλημά σας.

Στη συνέχεια, ο ειδικός θα λάβει το ιατρικό ιστορικό σας και θα ζητήσει πλήρη κλινικοεργαστηριακό έλεγχο και εξετάσεις αίματος για τη μέτρηση των επιπέδων των ορμονών. Έτσι, θα αποκλειστούν τυχόν ιατρικά προβλήματα που συμβάλλουν στην πάθηση και τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης θα επιβεβαιώσουν τη διάγνωση.

Υπάρχει λύση για την «ανδρόπαυση»;

Κατ’ αρχάς, αν το πρόβλημα οφείλεται στις συνήθειές σας, ο γιατρός θα σας συστήσει αλλαγές που αφορούν κυρίως την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, την απώλεια βάρους, τη διακοπή του καπνίσματος, τον περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ.

Σε περίπτωση που ευθύνεται συγκεκριμένη πάθηση ή κατάσταση, η αντιμετώπιση της υποκείμενης διαταραχής με την κατάλληλη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση της ανεπάρκειας τεστοστερόνης, ή να συμβάλει στη διαχείριση των συμπτωμάτων του υπογοναδισμού.

Τέλος, υπάρχει το ενδεχόμενο της θεραπείας υποκατάστασης της τεστοστερόνης, που συνήθως γίνεται διαδερμικά ή ενδομυϊκά (με τζελ, αυτοκόλλητα ή ενέσεις).

Καλό είναι να έχετε υπόψη ότι η συγκεκριμένη θεραπεία επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητά σας, καθώς σταματά την παραγωγή ορμονών από την υπόφυση, με αποτέλεσμα τη μείωση του μεγέθους των όρχεων και της παραγωγής σπέρματος. Επίσης, μπορεί να αυξήσει το μέγεθος του προστάτη και να οδηγήσει σε συμπτώματα του κατώτερου ουροποιητικού.

Σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια ή διαγνωσμένο καρκίνο του προστάτη ή του μαστού, η θεραπεία αντενδείκνυται. «Προς το παρόν, πάντως, οι έρευνες που έχουμε στη διάθεσή μας δεν επαρκούν και τα δεδομένα είναι αντικρουόμενα», τονίζει ο κ. Λογοθέτης. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, ο ασθενής που λαμβάνει τη συγκεκριμένη θεραπεία παρακολουθείται από τον γιατρό του.

Ο Αντώνιος Λογοθέτης είναι Χειρουργός Ουρολόγος-Ανδρολόγος.