«Το πιο δύσκολο χειρουργείο της καριέρας μου»
Στις 2 Ιανουαρίου άνοιξε ένας νέος δρόμος καθώς στο Λαϊκό Νοσοκομείο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα μεταμόσχευση ήπατος από ζώντα δότη
Οκαθηγητής Χειρουργικής, Γιώργος Σωτηρόπουλος, μιλάει με απόλυτη σοβαρότητα, πλην όμως διακρίνει κανείς στα μάτια του ένα χαμόγελο. Δύο 24ωρα πριν από τη συνάντησή μας, είχε ολοκληρώσει με επιτυχία την πρώτη μεταμόσχευση ήπατος στη χώρα μας από ζώντα δότη.
Ενας 50χρονος πατέρας από την Κρήτη χάρισε τη ζωή στην 23χρονη κόρη του. Η επέμβαση πραγματοποιήθηκε στο Λαϊκό Νοσοκομείο με τη συμβολή του καθηγητή Χειρουργικής Ντίτερ Μπρέερινγ και τη συνδρομή μιας μεγάλης ομάδας. Μαέστρος ο δρ Σωτηρόπουλος, ο οποίος μιλώντας στην «Κ» εκφράζει την ελπίδα ότι η εξέλιξη αυτή θα ανοίξει τον δρόμο για περισσότερες μεταμοσχεύσεις αυτού του είδους στην Ελλάδα.
«Επιτέλους…»
Βρισκόμαστε στο ιατρείο του, από το παράθυρο διακρίνεται ο Λυκαβηττός, η μέρα είναι ηλιόλουστη. Διερωτώμαι γιατί έγινε τώρα στην Ελλάδα αυτή η επέμβαση: «Επιτέλους έγινε αυτή η επέμβαση, γιατί η πρώτη φορά που έγινε μεταμόσχευση ήπατος από ζώντα δότη ήταν πριν από 35 χρόνια».
Θυμίζει ότι η μέθοδος αυτή βρήκε μεγάλη εφαρμογή «όταν ξεκίνησε από τον αείμνηστο καθηγητή μου, Κρίστοφ Μπρολς, που ήταν διευθυντής στο Σικάγο και έκανε τις πρώτες μεταμοσχεύσεις σε παιδιατρικούς λήπτες». Ξεκίνησε –όπως λέει- παίρνοντας τον μικρό λοβό του ήπατος από τη μητέρα, τον πατέρα και δίνοντάς το στο παιδί. Και –τότε– αυτός ήταν ένας τρόπος για να μπορέσεις να δώσεις μοσχεύματα στα παιδάκια που το είχαν ανάγκη. Αυτό έγινε για πρώτη φορά το 1989.
«Το πρόβλημα ήταν ότι για αυτά τα παιδιά δεν έβρισκες αποβιώσαντες δότες. Δηλαδή, έπρεπε να βρεις ένα παιδάκι αντίστοιχης ηλικίας, εγκεφαλικά νεκρό σε μια ΜΕΘ, να πάρεις το μόσχευμα… Οπότε, αυτά τα μικρά παιδιά πέθαιναν. Και έτσι, είχε ξεκινήσει η ιστορία του να μάθεις να χωρίζεις το συκώτι και αυτό βασίζεται στην ιδιαίτερη ανατομία του. Το ήπαρ ξέρουμε πλέον ότι έχει δύο αυτόνομους λοβούς, ένα δεξιό και έναν αριστερό. Και ο κάθε λοβός έχει τέσσερα αυτόνομα τμήματα, δηλαδή έχουν ουσιαστικά οκτώ τμήματα».
Η φωνή του καθηγητή Σωτηρόπουλου, ενός ανθρώπου που ενώ είχε μία λαμπρή καριέρα στη Γερμανία, επέλεξε να επιστρέψει στην Ελλάδα το 2011, στα χρόνια του καλπάζοντος brain drain, παραμένει σταθερή και ήρεμη ενώ αφηγείται το πώς φτάσαμε στην πρώτη μεταμόσχευση ήπατος από ζώντα δότη: «Για να το καταλάβει ο μέσος αναγνώστης, έχουμε διφυή όργανα όπως είναι οι νεφροί. Εκεί είναι ξεκάθαρα, έχουμε ένα δεξιό νεφρό και ένα αριστερό νεφρό. Οπότε όταν μιλάμε για μεταμόσχευση από ζώντα δότη, παίρνεις για παράδειγμα τον δεξιό νεφρό του δότη και το βάζεις στον λήπτη. Το συκώτι είναι ένα μεγάλο όργανο, το μεγαλύτερο όργανο της κοιλιακής χώρας. Είναι ένα όργανο το οποίο μέχρι τη δεκαετία του 1980, ουσιαστικά δεν το ακουμπούσαμε».
«Σιγά σιγά μελετήσαμε την ανατομία και είδαμε αυτή την ιδιαιτερότητα. Παίρνουμε πλέον το συκώτι και μπορούμε να το χωρίσουμε στη μέση και ουσιαστικά από ένα συκώτι να δημιουργήσουμε δύο. Ενα δεξιό και ένα αριστερό. Αυτό είναι που κάναμε στην κοπέλα, δηλαδή χωρίσαμε το συκώτι σε δύο κομμάτια, και τον δεξιό λοβό, το δεξιό συκώτι δηλαδή του πατέρα το πήραμε και το εμφυτεύσαμε στην κοπέλα και ο πατέρας έμεινε με τον αριστερό», προσθέτει.
«Θα χάναμε το παιχνίδι…»
Η νεαρή γυναίκα από την Κρήτη είχε ένα νεανικό, πρωτογενή καρκίνο ήπατος. Πριν από περίπου ένα χρόνο έγινε η διάγνωση. Πριν από μερικούς μήνες, ο δρ Σωτηρόπουλος χειρούργησε την 23χρονη. «Τη χειρουργώ πριν το καλοκαίρι και ήταν όντως ένας νεανικός καρκίνος. Πήγε πάρα πολύ καλά, εξαιρετικά. Της είχα αφαιρέσει τον αριστερό λοβό τότε». Για αυτόν τον καρκίνο δεν υπάρχει χημειοθεραπεία, οπότε στον επανέλεγχο κατέστη σαφές ότι είχε επιστρέψει σε μια θέση στο συκώτι που είχε μείνει. Ακολούθησε σειρά συζητήσεων και προκρίθηκε η ιδέα της μεταμόσχευσης «γιατί αφαιρείς ολόκληρο το συκώτι και μειώνεις την πιθανότητα σε κάποιο άλλο σημείο να επιστρέψει ο καρκίνος».
Τα περιθώρια της 23χρονης δεν ήταν μεγάλα, άρα δεν υπήρχε η πολυτέλεια του χρόνου. «Αν περιμέναμε, θα χάναμε το παιχνίδι, θα φούντωνε ο καρκίνος», λέει ο καθηγητής και συμπληρώνει: «Θέλαμε να γίνει σύντομα, σε ένα τρίμηνο».
Ο 50χρονος πατέρας της, ο οποίος λόγω ηλικίας (ο δότης πρέπει να είναι κάτω των 55), ήταν η ιδανική επιλογή.
Εχοντας όλες τις απαραίτητες εξετάσεις, γνώριζαν ότι ο καρκίνος δεν είχε προχωρήσει αλλού «οπότε για να επισπεύσουμε τη διαδικασία, η ιδανικότερη λύση που σκεφτήκαμε ήταν αυτή η μεταμόσχευση από ζώντα δότη. Και έτυχε η κοπελίτσα να είναι νέα και να έχει και γονείς σε καλή ηλικία. Μιλήσαμε και με τους δυο γονείς. Προχωρήσαμε με τον πατέρα ως πιο κατάλληλο προς τα σωματομετρικά, τις εξετάσεις, τις βιοχημικές του ήπατος. Και προχωρήσαμε με βάση το πρωτόκολλο που υπάρχει σε αυτές τις περιπτώσεις».
Ηταν τυχεροί διότι ο 50χρονος πατέρας έχαιρε υγείας. Η εμπειρία του δρος Σωτηρόπουλου δείχνει ότι «τρεις στους δέκα θα αποκλειστούν γιατί θα ανακαλύψουμε προβλήματα υγείας που έχουν και δεν τα ξέρουν».
Το γεγονός ότι ήταν η παρθενική μεταμόσχευση αυτής της μορφής στην Ελλάδα, ανέβαζε τον πήχη ψηλά. Ο χειρουργός, έχοντας αναγνωρίσει όλες τις δυσκολίες, μίλησε με τους γονείς, οι οποίοι γνώριζαν τι κίνδυνο διατρέχει η κόρη τους.
Ο δρ Σωτηρόπουλος, βεβαίως, είχε μεγάλη εμπειρία, καθώς επί 12 χρόνια εργάστηκε στο πλέον εξειδικευμένο κέντρο στη Γερμανία για αυτή την επέμβαση, δίπλα στον «πατέρα της μεταμόσχευσης από ζώντα δότη», τον Κρίστοφ Μπρολς, που ξεκίνησε αυτή τη διαδικασία στο Σικάγο.
«Στην Ελλάδα δεν το είχαμε κάνει», λέει και αφηγείται ότι όταν επέστρεψε πριν από 12 χρόνια δεν υπήρχε πρόγραμμα μεταμόσχευσης ήπατος. «Οπότε μας πήρε μεγάλο χρονικό διάστημα, γύρω στα 8 χρόνια, για να ξεκινήσουμε να κάνουμε μεταμόσχευση ήπατος. Και όχι από ζώντα, την κλασική μέθοδο, από αποβιώσαντα. Εγώ το είχα βέβαια πάντοτε στο μυαλό μου, αλλά δεν είχε βρεθεί κάτι κατάλληλο».
Σημειώνει ότι είχαν φτάσει κοντά στην εν λόγω επέμβαση, λίγο πριν την έκρηξη του κορωνοϊού, τον χειμώνα του 2020: υπήρχε ένα ζευγάρι που θα έδινε η σύζυγος στον σύζυγο, ο οποίος είχε ηπατική κίρρωση. Δεν έγινε ποτέ. «Τότε ήμασταν σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, κλείνανε τα δωμάτια κλινικών, οι ΜΕΘ ήταν επιβαρυμένες και δεν μπορούσα να θέσω σε κίνδυνο έναν δότη να μου κολλήσει κορωνοϊό και τότε δεν υπήρχαν και αντιικά φάρμακα, δεν υπήρχαν εμβόλια».
Για να προχωρήσει όλη η διαδικασία, πρέπει να ωριμάσει και το πρόγραμμα, «να έχεις λύσει τα θέματά σου με την κλασική μεταμόσχευση, να έχει εκπαιδευτεί όλη η ομάδα».
Στην επέμβαση του 50χρονου και της 23χρονης συμμετείχαν 8 εξειδικευμένοι χειρουργοί και 5 εξειδικευμένοι αναισθησιολόγοι.
«Το πιο δύσκολο χειρουργείο της καριέρας μου…»
Το χειρουργείο είχε διάρκεια 10 ωρών και ο δρ Σωτηρόπουλος παραδέχεται ότι είναι το πιο δύσκολο που έχει πραγματοποιήσει.
Μιλώντας στους γονείς, υποσχέθηκε ότι θα φέρει για να τον βοηθήσει τον καλύτερο που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον κόσμο, τον Γερμανό καθηγητή Ντίτερ Μπρέερινγ.
«Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, όποτε ξεκινάει ένα τέτοιο πρόγραμμα, πάντοτε θέλεις back up μια ομάδα έμπειρη να σε στηρίξει. Γιατί είναι μια διαφορά από το τι ξέρεις να κάνεις και τι πρέπει να κάνεις. Δηλαδή δεν είναι μόνο να αποδείξεις τεχνικά ότι μπορείς να κάνεις κάτι, πρέπει να εξασφαλίσεις τις ιδανικότερες συνθήκες εκείνη τη στιγμή». Στην περίπτωσή τους μάλιστα είχαν ένα τριπλό βάρος: «Χειρουργείς έναν υγιή άνθρωπο, του κάνεις ηπατεκτομή, μια βαριά επέμβαση, έχεις ένα μόσχευμα που πρέπει να το σεβαστείς και έχεις και τον λήπτη. Οπότε είναι τριπλό το βάρος που φέρεις στις πλάτες σου και πρέπει αυτό να το μοιραστείς».
«Είπα λοιπόν στην οικογένεια ότι είμαστε κατάλληλοι, θα κάνουμε όλα τα βήματα ένα προς ένα, σε συνεννόηση με τους πιο έμπειρους ανθρώπους και εφόσον κρίνουμε ότι μπορούμε να προχωρήσουμε, θα προχωρήσουμε. Ο άνθρωπος αυτός είχε πει ούτως ή άλλως ότι θα έρθει να μας βοηθήσει όποια στιγμή το θέλουμε. Και βέβαια η κοπέλα επειδή είχε την εμπειρία από το χειρουργείο που της έκανα στο παρελθόν μου, μου είχε πει: “Γιατρέ, άμα μου πείτε ότι εσείς έχετε κάνει πέντε και αυτός έχει κάνει εκατό, εγώ θα έρθω σε εσάς”. Αλλά της λέω, το σωστό είναι να το κάνουμε μαζί. Και έτσι προχωρήσαμε».
Πριν ολοκληρωθεί η συζήτησή μας, θέτω μία αυτονόητη ερώτηση: Πώς νιώθετε όταν έχετε μια ζωή στα χέρια σας; «Δέος. Και βλέπεις το μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Και αν πιστεύεις, βλέπεις την παρουσία του Θεού».
Η επόμενη μέρα για τον δότη και για τον λήπτη
Η φωνή του δρος Σωτηρόπουλου χρωματίζεται, όταν αρχίζει να αναφέρεται στη μαγευτική αυτή ικανότητα που έχει το συκώτι να αναπλάθεται.
«Μας το είχαν πει οι αρχαίοι, ο μύθος του Προμηθέα. Οταν ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς του Ολύμπου και την έδωσε στον Επιμηθέα, τον τιμώρησε ο Δίας δένοντάς τον σε ένα βράχο στον Καύκασο και έστελνε έναν αετό – την ημέρα του ’τρώγε το συκώτι και το βράδυ αναπλασσόταν, όπως λέει η μυθολογία. Και αυτό γινόταν επί 7 χρόνια, μέχρι που ο Ηρακλής πήγε και σκότωσε τον αετό και ελευθέρωσε τον Προμηθέα».
Και πώς θα ξημερώσει η επόμενη ημέρα για τον πατέρα δότη και την κόρη λήπτρια; «Λήπτης και δότης θα είναι μια χαρά. Δηλαδή σκεφτείτε ότι η ηπατεκτομή που κάναμε είναι μια μέθοδος που εφαρμόζουμε σε ένα σωρό καρκινοπαθείς. Κάνω ηπατεκτομή για καρκίνο τρεις φορές την εβδομάδα. Οπότε το συκώτι αναπλάθεται, είναι το μεγάλο του ατού. Δηλαδή εκεί που έχεις αφήσει 50% από εδώ και 50% από εκεί, το βάζεις σε δύο, μένει το ένα στον ένα άνθρωπο, το βάζεις το άλλο στον άλλον και στις 10 μέρες έχει αποκατασταθεί το καθένα κομμάτι στο 70% του αρχικού όγκου. Δηλαδή στον ένα μήνα είναι σχεδόν σαν ακέραιο. Σαν να μην έχει φύγει».
Η μετεγχειρητική πορεία είναι καλή. Καθημερινά επισκέπτεται τους δύο ανθρώπους, οι οποίοι είναι ευχαριστημένοι. «Υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία. Οσο απομακρύνονται οι μέρες από την ημέρα της μεταμόσχευσης, τόσο μειώνεται ο κίνδυνος επιπλοκών. Ακόμα δεν μπορούμε να πανηγυρίσουμε, να πούμε “όλα καλά”, αλλά τη δεδομένη στιγμή είμαστε πάρα πολύ ευχαριστημένοι και πηγαίνουμε καλά».
«Μην έρθεις, θα χαντακωθείς»
Ο καθηγητής Χειρουργικής, Γιώργος Σωτηρόπουλος, επέστρεψε στην Ελλάδα ύστερα από πολλά χρόνια σπουδών και εργασίας στο εξωτερικό, μέσα στα σκοτάδια της οικονομικής κρίσης. Το 2011, όταν οι πάντες προσπαθούσαν να φύγουν, εκείνος, μαζί με την οικογένεια του, πήραν τον δρόμο της επιστροφής.
«Μην έρθεις, μείνε εκεί που είσαι, θα χαντακωθείς», του έλεγαν, αλλά η απόφαση είχε ληφθεί.
«Ημουν ο νεότερος που έγινε υφηγητής στην ιατρική σχολή, ο νεότερος που έγινε καθηγητής χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Εσσεν. Οι Γερμανοί όταν βλέπουν ένα καλό άλογο, ποντάρουν πάνω του μέχρι να το εξαντλήσουν και μετά το πετάνε βέβαια».
Παρά τη λαμπρή καριέρα του, πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού του βρισκόταν η επιστροφή στην πατρίδα. «Κάθε Ελληνας θέλει να γυρίσει. Κοιτάξτε, η χώρα μας, με όλα της τα στραβά, είναι από τις ομορφότερες του κόσμου. Απλά ο Ελληνας δεν έχει εκτιμήσει αυτό που βιώνει στη καθημερινότητα. Και έχει μάθει να διαμαρτύρεται».
Η επιστροφή και οι δυσκολίες
Ο δρ Σωτηρόπουλος δεν είχε εργαστεί ποτέ σε ελληνικό νοσοκομείο, συνάδελφοι τον πείραζαν ότι θα πάθει πολιτισμικό σοκ. «Εχω μάθει και προσαρμόζομαι στις καταστάσεις», απαντά.
Κι όντως η αρχή ήταν δύσκολη, όπως αφηγείται. Τον πρώτο καιρό δεν είχε καν γραφείο, δεν είχε πρόσβαση σε διαδίκτυο, δεν είχε υπολογιστή. «Επρεπε να πηγαίνω δηλαδή στο γραφείο των ειδικευομένων να κάθομαι, είτε στη γραμματεία», αφηγείται.
Μιλάει για το Λαϊκό Νοσοκομείο, πώς αναπτύχθηκαν τα προγράμματα, τι προσπάθειες έχουν γίνει, ενώ αποδίδει τα εύσημα σε χορηγούς που έχουν βοηθήσει. «Οσον αφορά στον τεχνικό εξοπλισμό, δεν μας λείπει τίποτα, είμαστε άρτιοι. Τώρα, τα υπόλοιπα, όλα φτιάχνουν. Στην Ελλάδα μπορείς πολλά πράγματα να τα λύσεις μέσω διαπροσωπικών σχέσεων και επαφών, παρά μέσω διαδικασιών».https://www.kathimerini.gr/
