Σεξισμός, προκατάληψη ή διακρίσεις λόγω φύλου, ιδίως κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Αν και η προέλευσή του είναι ασαφής, ο όρος σεξισμός προέκυψε από το «δεύτερο κύμα» του φεμινισμού της δεκαετίας του 1960 έως τη δεκαετία του ’80 και πιθανότατα διαμορφώθηκε με βάση τον όρο ρατσισμός (προκατάληψη ή διάκριση με βάση τη φυλή) του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα.
Ο σεξισμός μπορεί να είναι η πεποίθηση ότι ένα φύλο είναι ανώτερο ή πιο πολύτιμο από ένα άλλο φύλο. Επιβάλλει όρια στο τι μπορούν και πρέπει να κάνουν οι άνδρες και τα αγόρια και τι μπορούν και πρέπει να κάνουν οι γυναίκες και τα κορίτσια. Η έννοια του σεξισμού διατυπώθηκε αρχικά για να αυξήσει τη συνείδηση σχετικά με την καταπίεση των κοριτσιών και των γυναικών, αν και μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα είχε επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει την καταπίεση οποιουδήποτε φύλου, συμπεριλαμβανομένων των ανδρών και των αγοριών, των ίντερσεξ ατόμων, των τρανσέξουαλ ατόμων, όλων των LGBTQ+ ατόμων.
Ο σεξισμός λειτουργεί μεθοδικά και σταθερά για τη διατήρηση της πατριαρχίας ή της ανδρικής κυριαρχίας, μέσω ιδεολογιών, απόψεων και πρακτικών τόσο ατόμων όσο συλλογικοτήτων και θεσμών που καταπιέζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια με βάση το φύλο. Η καταπίεση αυτή παίρνει συνήθως τις μορφές της οικονομικής εκμετάλλευσης και της κοινωνικής κυριαρχίας.
Οι σεξιστικές συμπεριφορές, συνθήκες και στάσεις διαιωνίζουν τα στερεότυπα των κοινωνικών (έμφυλων) ρόλων με βάση το βιολογικό φύλο του ατόμου. Μια κοινή μορφή κοινωνικοποίησης που βασίζεται σε σεξιστικές αντιλήψεις διδάσκει συγκεκριμένες αφηγήσεις για τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων για τους άνδρες και τις γυναίκες. Σύμφωνα με μια τέτοια αντίληψη, οι γυναίκες και οι άνδρες είναι αντίθετοι, με πολύ διαφορετικούς και συμπληρωματικούς ρόλους: οι γυναίκες είναι το ασθενές φύλο και λιγότερο ικανές από τους άνδρες, ιδίως στον τομέα της λογικής και της ορθολογικής σκέψης. Οι γυναίκες υποβιβάζονται στην οικιακή σφαίρα της φροντίδας και των συναισθημάτων και, ως εκ τούτου, σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, δεν μπορούν να είναι καλοί ηγέτες στις επιχειρήσεις, την πολιτική και τον ακαδημαϊκό χώρο.
Η ακραία μορφή της σεξιστικής ιδεολογίας είναι ο μισογυνισμός, το μίσος για τις γυναίκες. Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί ο μισογυνισμός έχει υψηλά ποσοστά βιαιότητας κατά των γυναικών – με τις μορφές της ενδοοικογενειακής βίας, του βιασμού, της εμπορευματοποίησης των γυναικών και των σωμάτων τους και φυσικά των γυναικοκτονιών.
Ο φεμινισμός ως απάντηση στον σεξισμό
Η μελέτη του σεξισμού προτείνει ότι η λύση στην ανισότητα των φύλων βρίσκεται στην αλλαγή της σεξιστικής κουλτούρας και των θεσμών.
Η αποσύνδεση του φύλου (και συνεπώς των ρόλων και των ταυτοτήτων φύλου) από το βιολογικό φύλο είναι ένα επίτευγμα σε μεγάλο βαθμό του φεμινισμού, ο οποίος υποστήριξε ότι το φύλο κάποιου δεν προβλέπει τίποτα για την ικανότητα, την ευφυΐα ή την προσωπικότητα κάποιου. Η απόσπαση της κοινωνικής συμπεριφοράς από τον βιολογικό ντετερμινισμό επέτρεψε μεγαλύτερη ελευθερία για τις γυναίκες και τα κορίτσια από τους στερεοτυπικούς ρόλους και τις προσδοκίες των φύλων. Η φεμινιστική επιστήμη μπόρεσε να εστιάσει τη μελέτη στους τρόπους με τους οποίους ο κοινωνικός κόσμος υποτάσσει τις γυναίκες κάνοντας διακρίσεις και περιορίζοντάς τες με βάση το βιολογικό τους φύλο ή τις κοινωνικοπολιτισμικές προσδοκίες για τους ρόλους των φύλων. Το φεμινιστικό κίνημα αγωνίστηκε για την κατάργηση του σεξισμού και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των γυναικών ως ίσων βάσει του νόμου. Με την αποκατάσταση του σεξισμού στους θεσμούς και την κουλτούρα, οι γυναίκες θα αποκτούσαν ισότητα στην πολιτική εκπροσώπηση, την απασχόληση, την εκπαίδευση, τις ενδοοικογενειακές διαφορές και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα.
Ο σεξισμός δεν αποκλείει τους άντρες θύματα
Καθώς ο όρος σεξισμός απέκτησε δημοτικότητα, η χρήση του εξελίχθηκε ώστε να συμπεριλάβει και τους άνδρες ως θύματα διακρίσεων και κοινωνικών προσδοκιών για το φύλο. Σε μια πολιτισμική αντίδραση, εμφανίστηκε ο όρος «αντίστροφος σεξισμός» για να επικεντρωθεί εκ νέου στους άνδρες και τα αγόρια.
Καθημερινός σεξισμός –Υπάρχει παντού
Σύμφωνα με ορισμένους, ο σεξισμός μπορεί να βρεθεί σε πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής. Η εκπαίδευση, για παράδειγμα, έχει συχνά προσελκύσει ιδιαίτερη προσοχή. Η σεξουαλική παρενόχληση και η μεροληπτική μεταχείριση με βάση το φύλο -οι άνδρες φοιτητές συχνά ενθαρρύνονται να παρακολουθούν μαθήματα επιστήμης, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών, ενώ οι γυναίκες όχι. Επιπλέον, σε πολλά μέρη του κόσμου, οι γυναίκες αποκλείονται ή αποθαρρύνονται από το να φοιτήσουν στο σχολείο. Υπολογίζεται ότι τα δύο τρίτα των αναλφάβητων παγκοσμίως είναι γυναίκες. Αυτή η ανισότητα στην εκπαίδευση συμβάλλει στις ανισότητες μεταξύ των φύλων στον εργασιακό χώρο, γεγονός που έχει επίσης προκαλέσει ισχυρισμούς περί σεξισμού ενώ παρατηρούν συχνά διαφορές στους μισθούς και τα επαγγέλματα μεταξύ των δύο φύλων. Για παράδειγμα, στις αρχές του 21ου αιώνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι γυναίκες κέρδιζαν συνήθως περίπου το 84% των αποδοχών των ανδρών. Επιπλέον, οι γυναίκες συχνά αποκλείονταν από ορισμένες θέσεις εργασίας, ιδίως αυτές της ηγεσίας- από το 2019 λιγότερο από το 10 τοις εκατό των διευθύνοντων συμβούλων των εταιρειών ήταν γυναίκες, σύμφωνα με μελέτες.
Επιπλέον, ο σεξισμός συμβάλλει στη βία κατά των γυναικών. Η βία αυτή, είτε πρόκειται για σεξουαλική είτε για σωματική βία, θεωρείται ευρέως ως παγκόσμιο πρόβλημα- μάλιστα, υπολογίζεται ότι μία στις τρεις γυναίκες την υφίσταται κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής της. Συχνά είναι προϊόν κοινωνικών προτύπων που βασίζονται σε σεξιστικές πεποιθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι οι άνδρες έχουν το δικαίωμα να πειθαρχούν τις γυναίκες και της ιδέας ότι οι γυναίκες συχνά ενθαρρύνουν τη βία, η οποία βασίζεται στη Νο1 σεξιστική πεποίθηση «ότι οι γυναίκες φορούν τα προκλητικά ρούχα».
Έτσι, μοιραία, οδηγούμαστε στον «σεξισμό της διπλανής πόρτας», στην «αθώα» ατάκα του γείτονα ή του συναδέλφου εν είδει σαχλού χιούμορ, τον «επιθετικό σεξισμό» που έχει γερά θεμέλια και στον θεσμικό που αφορά στην εκάστοτε κοινωνία και τις δομές της.
