Η δημόσια συζήτηση για τον ρόλο της μοναρχίας στη σύγχρονη κοινωνία είχε αρχίσει προ πολλού στη Βρετανία στο λυκόφως της βασιλείας της Ελισάβετ
Καθώς στο Ηνωμένο Βασίλειο γιόρταζαν τον περασμένο Ιούνιο το πλατινένιο Ιωβηλαίο -το μοναδικό στα χρονικά της βρετανικής μοναρχίας- οι επίσημοι πανηγυρισμοί έδειχναν ήδη να σκιάζονται από τον προβληματισμό για το μέλλον του θεσμού, που όλο και περισσότεροι εντός κι εκτός των βρετανικών συνόρων χαρακτηρίζουν αναχρονιστικό.
Τα βλέμματα όλων ήταν από εκείνες τις ημέρες εστιασμένα ανήσυχα στην 96χρονη βασίλισσα Ελισάβετ και η σκέψη τους στην αβέβαιη επόμενη ημέρα. Και δη στο εάν ο πρωτότοκός της, ο 73χρονος πρίγκιπας Κάρολος θα μπορέσει τελικά να σηκώσει το βάρος της διαδοχής της.
Μακροβιότερη μονάρχης στην ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου και μακροβιότερη βασίλισσα στα παγκόσμια χρονικά (το ρεκόρ κατέχει ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας από το 1715 με 72 έτη βασιλείας), η Ελισάβετ Β’ κρατούσε γερά επί επτά δεκαετίες τα σκήπτρα όχι μόνο στο θρόνο της, αλλά και ολόκληρης της χώρας.
Για πολλές γενιές Βρετανών αποτέλεσε μια δεδομένη σταθερά σε περιόδους κρίσεων και αβεβαιότητας.
Στέφθηκε στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είδε το Σιδηρούν Παραπέτασμα να υψώνεται και χρόνια αργότερα να πέφτει. Βίωσε την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και έναν δεύτερο -αδιανόητο μέχρι πρότινος- πόλεμο στα εδάφη της Ευρώπης, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη διαμόρφωση ενός Ψυχρού Πολέμου 0.2.
Συναντήθηκε με 13 Αμερικανούς προέδρους. Την υπηρέτησαν 15 πρωθυπουργοί της Βρετανίας: η τελευταία ήταν η Λιζ Τρας, ο πρώτος ήταν ο Ουίνστον Τσώρτσιλ.
Στη δίνη των σκανδάλων
Σε μια οικογένεια το διάσημο status, τα δράματα και οι ίντριγκες της οποίας τροφοδοτούν τις ταμπλόιντ εδώ και πολλές δεκαετίες -πολύ προτού προκύψουν οι διασημότητες του Instagram και οι εκτάστοτε influencers- η Ελισάβετ ήταν από τα λίγα εξέχοντα μέλη της που κατάφερε να διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό μια θετική εικόνα.
Στα 70 χρόνια της ηγεμονίας της, κλήθηκε να διαχειριστεί ουκ ολίγα σκάνδαλα στους κόλπους της βρετανικής βασιλικής οικογένειας, που από τη μια την έκαναν να δείχνει ως σύνολο πιο γήινη και ανθρώπινη και από την άλλη διέβρωναν το ξεθωριασμένο γόητρο και το απρόσιτο προφίλ της.
Ο πρίγκιπας Κάρολος έγινε από το ΜΜΕ ο «κακός» που με την αδιαφορία και την απιστία του εξώθησε το 1996 στο διαζύγιο την πριγκίπισσα Νταϊάνα.
Μετά το τραγικό θάνατό της, μόλις ένα χρόνο αργότερα, το παλάτι συνδέθηκε με «σκοτεινές» δολοπλοκίες. Η Ελισάβετ επικρίθηκε ότι άργησε πολύ να τη θρηνήσει δημόσια ή να παρηγορήσει τον λαό της, καθώς έμενε πίσω από τις κλειστές πόρτες της στο αγαπημένο σκωτσέζικο κάστρο της, στο Μπαλμόραλ.
Η βασιλία της δοκιμάστηκε το 2020 όταν ο εγγονός της και δευτερότοκος γιός της Νταϊάνα και του Καρόλου, ο Χάρι, αποφάσισε να εγκαταλείψει μαζί με τη σύζυγό του, Μέγκαν Μαρκλ, τα βασιλικά τους καθήκοντα και να ζήσουν στη νότια Καλιφόρνια.
Η Ελισάβετ ήταν πάντως η μόνη που φάνηκε να μένει στο απυρόβλητο από τα μετέπειτα «φραστικά πυρά» της Μέγκαν για μια ρατσιστική μοναρχία.
Νωρίτερα φέτος, η Ελισάβετ αναγκάστηκε να αφαιρέσει τους στρατιωτικούς τιμητικούς τίτλους από τον δευτερότοκό της, τον πρίγκιπα Άντριου, υπό το βάρος του σκανδάλου σεξουαλικής κακοποίησης έφηβης-θύματος του κυκλώματος Επστάϊν.
Τώρα δε, καθώς ο Κάρολος καλείται να σηκώσει στους ώμους του την ιστορική κληρονομιά της, τον βαραίνει η σκιά σκανδάλων για «σκοτεινές» και στην καλύτερη των περιπτώσεων επίμαχες δωρέες σε φιλανθρωπικές οργανώσεις του, για τις οποίες ερευνάται…
Η δύσκολη επόμενη ημέρα
Εδώ και καιρό «πολλοί αναρωτιούνταν, αρκετοί ανοιχτά και δημόσια, για το τι θα συμβεί μετά το θάνατο της βασίλισσας», λέει η Πολίν Μακλάραν, καθηγήτρια Μάρκετινγκ και Έρευνας Καταναλωτών στο Royal Holloway-Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και συγγραφέας του βιβλίου «Βασιλικός Πυρετός: Η βρετανική μοναρχία στην καταναλωτική κουλτούρα».
Το ερώτημα δεν έγκειται στο θέμα της διαδοχής, επισημαίνει. Εξ αρχής ήταν γνωστό «ποιος είναι ο επόμενος στη σειρά -ο Κάρολος- ακόμα κι αν πολλοί άνθρωποι θέλουν να δουν τον πρίγκιπα Γουίλιαμ στο θρόνο».
Όπως σε κάθε περίπτωση, εκτιμά, «αυτή η οικογένεια πρόκειται να πέσει σε “βράχο”. Κανείς από αυτούς τους άνδρες δεν είναι τόσο δημοφιλής ή παγκοσμίως γνωστός όσο η βασίλισσα Ελισάβετ».
Αυτό άρχισε να φαίνεται ήδη τους τελευταίους μήνες, καθώς μέλη της βασιλικής οικογένειας κλήθηκαν να αντικαταστήσουν την γηραιά μονάρχη σε υποχρεώσεις της στο εξωτερικό.
Γρήγορα ωστόσο φάνηκε αυτό που συνομολογούσαν ήδη όλοι. Η πολυταξιδεμένη Ελισάβετ ήταν η συνεκτική ουσία που κρατούσε ενωμένη την Κοινοπολιτεία των Εθνών, παλαιότερα γνωστή ως Βρετανική Κοινοπολιτεία: μια ελεύθερη ένωση 56 ανεξάρτητων κρατών, εκ των οποίων τα περισσότερα είναι πρώην αποικίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Στο λυκόφως της βασιλείας της Ελισάβετ, πολλά που συνέχιζαν να δηλώνουν πίστη στο βρετανικό στέμμα και να έχουν την ίδια ως αρχηγό τους προχώρησαν ή εξετάζουν να προχωρήσουν σε τερματισμό αυτής της σχέσης με τον παρωχημένο θεσμό της μοναρχίας και την εποχή της αποικιοκρατίας με την οποία είναι ταυτισμένη.
Οι επιπτώσεις αναμένεται να γίνουν όμως αισθητές και εντός του Ηνωμένου Βασιλείου. Η συνοχή του πλέον δοκιμάζεται διαρκώς με τον στόχο ανεξαρτητοποίησης της Σκωτίας και την ενίσχυση ανάλογων τάσεων στη Βόρεια Ιρλανδία, λόγω και του Brexit.
Η σημερινή πολιτική αστάθεια, η ενεργειακή κρίση, η κοινωνικο-οικονομική ρευστότητας και η δραματική συρρίκνωση του βιοτικού επιπέδου ήδη δημιουργούν ένα εκρηκτικό κλίμα.
Μοιραία, αναμένεται να ενταθούν «ερωτήματα που διατυπώνονται προ πολλού γύρω από το πόση δημόσια οικονομική στήριξη θα πρέπει να παρέχεται στη βασιλική οικογένεια», παρατηρεί η Κάρολιν Χάρις, ιστορικός της βασιλικής οικογένειας και καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Κι αυτό, τονίζει, «είναι βέβαιο ότι θα τεθεί μετ’ επιτάσεως με τη διαδοχή».
