Β.Διγαλάκης : Χάος στο χώρο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Στη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων που συνεδρίασε την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου, με θέμα ημερήσιας διάταξης: «Ενημέρωση από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για τον προγραμματισμό του νομοθετικού έργου του Υπουργείου και άλλα θέματα αρμοδιότητας των Υπουργών” τοποθετήθηκε ο υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, αρμόδιος σε θέματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, Βασίλης Διγαλάκης.

Ο υφυπουργός Παιδείας αναφέρθηκε στην αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων που άφησε η προηγούμενη πολιτική ηγεσία και περιέγραψε το δυσλειτουργικό τοπίο που δημιουργήθηκε από τον ν.4610/2019 καθώς και τους προηγούμενους σχετικούς νόμους, από τους οποίους προέκυψαν βιαστικά, χωρίς καμία προπαρασκευή, 130 περίπου νέα τμήματα. Με τον ίδιο τρόπο, όπως είπε, εκδόθηκαν λίγες μέρες πριν τις εκλογές υπουργικές αποφάσεις που μετέτρεπαν τη διάρκεια σπουδών για κάποια τμήματα από τετραετή σε πενταετή, καθώς επίσης και οι αντιστοιχίσεις τμημάτων. Όλες αυτές οι πρόχειρες και βεβιασμένες αλλαγές και συγχωνεύσεις δημιούργησαν τεράστια προβλήματα στα μητρώα των φοιτητών τα οποία κατ’ επέκταση προκάλεσαν ζητήματα και στις διαδικασίες των εγγραφών και μετεγγραφών, τα οποία και αντιμετωπίσαμε έγκαιρα.

Στη συνέχεια της ομιλίας του, ο κ. Διγαλάκης έκανε ειδική αναφορά στο ασφυκτικό πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί από τον νόμο 4485/2017, στη διαχείριση των ερευνητικών προγραμμάτων μέσω των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ), οι οποίοι σε συνθήκες υποχρηματοδότησης, αποτελούν βασικό οικονομικό αιμοδότη των πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων. Ο υφυπουργός όπως εξήγησε, έχει αναλάβει πρωτοβουλία, σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών -και με σεβασμό στους κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας- να αμβλυνθούν οι ασφυκτικοί κανόνες και η εξαντλητική γραφειοκρατία στη διαχείριση των ερευνητικών προγραμμάτων που καταλήγει σε απώλεια πόρων.
Ο Υφυπουργός Παιδείας τόνισε ότι στόχος είναι τα ελληνικά Πανεπιστήμια να ανέβουν στις παγκόσμιες κατατάξεις και να καταφέρουν να μπουν στις 100 με 200 καλύτερες θέσεις στον κόσμο. Για να το πετύχουμε αυτό, όπως σημείωσε, απαιτείται αξιολόγηση μέσω της ενίσχυσης του ρόλου της ΑΔΙΠ, ενίσχυση του αυτοδιοίκητου, εξωστρέφεια και αξιοποίηση της γνώσης που παράγεται. Σε αυτή την κατεύθυνση έχει ξεκινήσει διάλογος με όλους του φορείς της ακαδημαϊκής κοινότητας, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται και τα θέματα για σύγχρονους θεσμούς διοίκησης, η εκλογή Πρυτάνεων – Αντιπρυτάνεων από ένα κοινό σχήμα και γενικότερα ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου των Πανεπιστημίων.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας του κ. Διγαλάκη

Κύριε Πρόεδρε, ευχαριστώ.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, αναφέρθηκε η Υπουργός στην κατάσταση την οποία παραλάβαμε και θα έλεγα και εγώ ότι αυτό που παραλάβαμε στην ανώτατη εκπαίδευση ήταν ένα χάος.

Είχαμε νομοθετήσεις συγχωνεύσεων Πανεπιστη
μίων -ΤΕΙ το τελευταίο διάστημα, οι οποίες έγιναν πρόχειρα, βίαια, χωρίς να έχουν προηγηθεί αξιολογήσεις από την Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης Ποιότητας, την ΑΔΙΠ, χωρίς να υπάρχει σχεδιασμός για το πώς θα διαμορφωθεί ο χάρτης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στη χώρα.
Θα έλεγα ότι καλύτερα απ’ όλους το λέει η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής, στις παρατηρήσεις για τα νομοσχέδια των συγχωνεύσεων. Αυτό υπήρξε σε όλα τα νομοσχέδια. Θα διαβάσω ένα μικρό απόσπασμα από τον ν. 4610, όπου λέει ότι: «Με τη μετατροπή υφιστάμενου ιδρύματος σε πανεπιστημιακό εξισώνονται λειτουργικώς η κατάργηση και ένταξη ΤΕΙ σε Πανεπιστημιακό ίδρυμα. Τέτοια ένταξη ομοίως χρήζει τεκμηρίωσης και θέσπισης κανόνων, οι οποίοι περιλαμβάνουν την αξιολόγηση των υφιστάμενων δομών και του διδακτικού προσωπικού του ιδρύματος, που πρόκειται να ενταχθούν στο Πανεπιστήμιο, αλλά και τον απαιτούμενο χρόνο και τις ειδικότερες διαδικασίες μετάβασης ώστε αφενός να εκπληρώνεται εν τοις πράγμασι η προβλεπόμενη πανεπιστημιακή αποστολή και, αφετέρου, να μην ματαιώνεται η τεχνολογική ανώτατη εκπαίδευση, περιλαμβανομένων και των εφαρμοσμένων επιστημών.».

Θυμίζω ό,τι ο νόμος 4610, ψηφίστηκε Μάιο του 2019, ιδρύοντας καμία 40αριά νέα Τμήματα, τα οποία ήρθαν να προστεθούν στα άλλα που είχαν ήδη ιδρυθεί, με αποτέλεσμα να έχουμε 130 νέα Τμήματα τα οποία πρόκειται να λειτουργήσουν το φετινό ακαδημαϊκό έτος, χωρίς να υπάρχει προετοιμασία. Εμείς, όταν αναλάβαμε το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε, δεδομένου ότι έχει ξεκινήσει ήδη η διαδικασία του μηχανογραφικού, ήταν να δώσουμε μια μικρή παράταση, να επικοινωνήσουμε με τα Πανεπιστήμια και να κάνουμε το καλύτερο δυνατό, προκειμένου να μπορέσουν αυτά τα Τμήματα να υποδεχθούν φοιτητές, δεδομένου ότι δεν μπορούσε να αντιστραφεί η διαδικασία.

Αλλά, είχαμε και άλλα τετελεσμένα το τελευταίο διάστημα. Η τελευταία βδομάδα πριν τις εκλογές, είχαμε Υπουργικές Αποφάσεις για μετατροπή τετραετών, σε πενταετή Τμήματα, χωρίς αξιολόγηση, χωρίς να γνωμοδοτήσει η ΑΔΙΠ, ως όφειλε να το κάνει. Είχαμε τις αντιστοιχίες των Τμημάτων στις 1 Ιουλίου, λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, όλα αυτά δημιούργησαν ένα πλαίσιο τρομακτικό πριν από τις εκλογές και κατά τη διάρκεια υποβολής αιτήσεων και κινδύνευσαν πραγματικά να τινάξουν στον αέρα και την όλη διαδικασία των μεταγραφών.
Να αφήσω τις διαδικασίες συγχώνευσης, οι οποίες έπρεπε να είχαν προνοηθεί και τις οποίες αναφέρει και η Επιστημονική Υπηρεσία, δηλαδή, υπάρχουν συγχωνευμένα Πανεπιστήμια τα οποία έχουν 3 και 4 διαφορετικά μητρώα φοιτητών, σε αλλά δεν υπάρχουν καν μητρώα, αποτέλεσμα, στις μεταγραφές δεν

μπορεί το πληροφοριακό σύστημα να δει και να τακτοποιήσει τους φοιτητές. Είχαμε Τμήματα όπως ανέφερε το χαρακτηριστικό παράδειγμα η Υπουργός, όπου οι φοιτητές του Τμήματος του Τ.Ε.Ι., στα

Μουδανιά, να είναι στον αέρα. Είχαμε αλλά Τμήματα που δεν εντάχθηκαν πουθενά. Είχαμε άλλα Τμήματα Τ.Ε.Ι., που δεν αντιστοιχούνται με αλλά Τμήματα στο αναδιαμορφωμένο περιβάλλον.
Καταφέραμε τη διαδικασία των μεταγραφών -παρά αυτά τα προβλήματα- να την κάνουμε στην ώρα της και να ολοκληρωθεί. Ήδη έχει ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο μετεγγραφών που αφορά τις μοριοδοτούμενες και τις μεταγραφές αδελφού – αδελφής, και θα ακολουθήσουν και τα επόμενα στάδια. Τώρα, πρώτον λοιπόν κομμάτι ήταν η αντιμετώπιση των τεραστίων προβλημάτων που μας αφήσει η προηγούμενη πολιτική ηγεσία, δεύτερον, άνισες νομοθετικές ρυθμίσεις.
Υπήρξαν στα νομοσχέδια τα οποία έχουν κατατεθεί, ρυθμίσεις επείγουσας μορφής, θα προσθέσω, δεν έχει αναφερθεί το θέμα των ειδικών λογαριασμών κονδυλίων έρευνας και εκεί έχουμε ένα πραγματικά ασφυκτικό περιβάλλον στη διαχείριση των ερευνητικών προγραμμάτων, το οποίο ήρθε με τον νόμο 4485 και το οποίο ουσιαστικά επιβάλλει μια τρομακτική γραφειοκρατία στη διαχείριση των ερευνητικών προγραμμάτων. Τα ερευνητικά προγράμματα μέσω του Overhead, που παρακρατείται από τους ΕΛΚΕ, είναι αιμοδότης των Πανεπιστημίων, στις σημερινές συνθήκες υποχρηματοδότησης.

Και το ασφυκτικό πλαίσιο διαχείρισης δημιουργεί προβλήματα, κινδυνεύουν τα Πανεπιστήμια να χάσουν πόρους, καθώς αναζητούνται άλλοι τρόποι, προκειμένου να εκπονηθούν αυτά τα προγράμματα και έχουμε αναλάβει μια πρωτοβουλία, σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών, προκειμένου να βελτιώσουμε και να απαλύνουμε τους κανόνες διαχείρισης των προγραμμάτων, να δώσουμε ανάσα δηλαδή στα Πανεπιστήμια, χωρίς όμως να κάνουμε ούτε βήμα πίσω, σε θέματα διαφάνειας και λογοδοσίας.

Για να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος των ειδικών λογαριασμών, θα αναφέρω ότι ένας ειδικός λογαριασμός ενός Πανεπιστημίου, το γραφειοκρατικό κόστος διαχείρισης των προγραμμάτων είναι 10 με 100 φορές περισσότερο από ένα Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε έναν Δήμο 100.000 κατοίκων. Θα αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα, σε έναν ειδικό λογαριασμό ετησίως γίνονται περίπου 10.000 αναμόρφωσης προϋπολογισμού, όταν σε έναν Δήμο γίνονται 20.000
Έχουμε 50.000 εντάλματα ετησίως, όταν στο Δήμο των 100.000 κατοίκων έχουμε 4000. Έχουμε 180.000 αναρτήσεις στην ΔΙΑΥΓΕΙΑ, όταν έχουμε 10.000 στον Δήμο και τα υπόλοιπα νούμερα είναι έτσι. Άρα, είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει μια ανάσα στη διαχείριση των ερευνητικών προγραμμάτων και να δοθεί λύση σε αυτό το πρόβλημα, που επιλύεται και με τον νόμο 4485.
Το επόμενο είναι η ψήφιση ενός νέου θεσμικού πλαισίου στα Πανεπιστήμια. Τα Πανεπιστήμιά μας, ναι, έχουν αξιόλογο επιστημονικό δυναμικό. Έχουν θύλακες αριστείας. Έχουν πόλους αριστείας μέσα τους. Όμως, συνολικά, δεν μπορούμε να πανηγυρίζουμε, γιατί, όταν έχεις ένα Πανεπιστήμιο στα 500 πρώτα του κόσμου, και άλλα 3, 4 στις θέσεις 500 μέχρι 1000, δεν είναι αυτό που μπορούμε να κάνουμε. Θέλουμε να δούμε τα Πανεπιστήμια μας να είναι στις πρώτες 100, 200 θέσεις παγκοσμίως. Να έχουμε έναν αριθμό Πανεπιστημίων στις πρώτες 100, 200 θέσεις παγκοσμίως. Και αυτό, γιατί τα παιδιά όλων των τάξεων και ιδιαίτερα των χαμηλών, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα και το δικαίωμα να σπουδάζουν σε Πανεπιστήμια που συγκαταλέγονται στα καλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου.

Αυτό λοιπόν, μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Το ένα είναι σε κεντρικό επίπεδο, να βελτιώσουμε θεσμούς και διαδικασίες, στρατηγικό σχεδιασμό και αξιολόγηση, και σε δεύτερο επίπεδο, εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου των πανεπιστημίων. Όσον αφορά το στρατηγικό σχεδιασμό, στοχεύουμε να προβούμε σε αναβάθμιση της ΑΔΙΠ, γιατί η ΑΔΙΠ, με ένταση και το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, έχει δύο ρόλους. Ο ένας είναι αξιολόγηση και πιστοποίηση της ποιότητας. Ο δεύτερος είναι, ότι πρέπει να έχει λόγο και ρόλο στον σχεδιασμό και στη διαμόρφωση του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Άρα αυτός είναι ένας ρόλος που πρέπει, με τις αλλαγές που θα επέλθουν, να τον αναλάβει η ΑΔΙΠ και αυτό θα γίνει ενισχύοντας την ουσιαστικά.

Όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο, δεν θα μπω σε λεπτομέρειες σήμερα. Αυτό που θα πω είναι, ότι ξεκινήσαμε, όπως είπε και η Υπουργός, το διάλογο, πριν καν φέρουμε διατάξεις προς διαβούλευση. Δηλαδή, εκτός από τα κόμματα, ήδη απευθύναμε επιστολή στους φορείς της Ακαδημαϊκής Κοινότητας, στα Πανεπιστήμια, στη Σύνοδο των Πρυτάνεων, στο σύλλογο διδακτικού προσωπικού, στους άλλους συλλόγους, προκειμένου να καταθέσουν απόψεις, επί ενός πλαισίου διαλόγου, το οποίο θέσαμε και να ληφθούν όλες αυτές οι απόψεις στη διαμόρφωση του νομοσχεδίου, το οποίο φυσικά, θα έρθει προς ευρεία διαβούλευση. Γιατί; Γιατί ο λόγος είναι ότι η εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου στα Πανεπιστήμια απαιτεί συναίνεση. Όταν θες να έχεις αποτέλεσμα σε αυτό που θα φέρεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση, θα πρέπει να έχεις συναίνεση από όλους τους φορείς και τα πρέπει να έχεις συναίνεση από τα Πανεπιστήμια, τα οποία θα κληθούν να εφαρμόσουν το θεσμικό πλαίσιο το οποίο θα έρθει.

Οι βασικές αρχές, αξιολόγηση-αυτοδιοίκητο-εξωστρέφεια. Θέλουμε σύγχρονους θεσμούς διοίκησης. Έχουμε πει ορισμένα θέματα, τα οποία θα είναι στο νομοσχέδιο, όπως για παράδειγμα στις Πρυτανικές Αρχές, εμείς πιστεύουμε ότι ο Πρύτανης και οι Αντιπρυτάνεις πρέπει να εκλέγονται μαζί και όχι χωριστά, διότι είναι ένα σχήμα, το οποίο θα πρέπει να έχει ένα πρόγραμμα, έναν προγραμματισμό τον οποίο θα εφαρμόσει στη διάρκεια της θητείας του. Θέλουμε να ενισχύσουμε την εξωστρέφεια των Πανεπιστημίων, να τους δώσουμε τη δυνατότητα να αξιοποιούν τη γνώση, την οποίαν παράγουν μέσα στα Πανεπιστήμια, ενισχύοντας και δίνοντας κίνητρα για τη μεταφορά τεχνολογίας. Και όσον αφορά τα Ακαδημαϊκά, εκεί θέλουμε ένα λιτό θεσμικό πλαίσιο, χωρίς υπερυθμίσεις, το οποίο, ουσιαστικά, θα ενισχύει το αυτοδιοίκητο, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στον Κανονισμό των Πανεπιστημίων.
Ευχαριστώ.