Αυτό είναι το πιο ισχυρό όπλο του Πούτιν κατά της ΕΕ – Γιατί ο χειμώνας κρέμεται… σε μια κλωστή

Το θρίλερ με τον ενεργειακό πόλεμο που έχει κηρύξει η Μόσχα στην Ευρωπαϊκή Ένωση καλά κρατεί, με την Ευρώπη να βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν χειμώνα που μπορεί να την καταστρέψει.

Στοίχημα, όπως επισημαίνει το Politico, δεν θα είναι μόνο τα αποθέματα φυσικού αερίου της ΕΕ, αλλά και η πολιτική της αποφασιστικότητα να συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία στον αγώνα της κατά της Ρωσίας.

Τον τελευταίο χρόνο, ο Πούτιν έχει αποδείξει περίτρανα την ικανότητά του να προκαλεί χάος στις ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας με ένα μείγμα απειλών και περικοπών στην προμήθεια – πλήττοντας σοβαρά τις βιομηχανίες που διψούν για ενέργεια και αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε δαπανηρές κρατικές παρεμβάσεις προκειμένου να βοηθήσουν τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας.

Το όπλο του Πούτιν

Όμως, τις τελευταίες εβδομάδες τα «παιχνίδια» του ρώσου προέδρου για τον καθορισμό των τιμών ενέργειας φαίνεται να πέφτουν στο κενό, καθώς οι αγορές αποσιωπούν τις δηλώσεις του Κρεμλίνου.

Αυτό μπορεί να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη, καθώς οι θερμοκρασίες αρχίζουν να πέφτουν σημαντικά. Το πώς θα εξελιχθεί η επόμενη φάση του ενεργειακού πολέμου της Μόσχας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από κάτι που κανένας πολιτικός δεν μπορεί να ελέγξει – τον καιρό.

«Αν έχουμε λίγη τύχη με τον καιρό, θα έχουμε την ευκαιρία να περάσουμε τον χειμώνα άνετα» δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο γερμανός υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, επισημαίνοντας πως οι πιο ισχυροί ηγέτες της Ευρώπης βρίσκονται… στο έλεος των θεών.

Ένας πολύ κρύος χειμώνας θα μπορούσε να οδηγήσει σε όξυνση της πολιτικής αναταραχής για το κόστος διαβίωσης και το κόστος της υποστήριξης της Ευρώπης προς την Ουκρανία, αν οι Ευρωπαίοι αναγκαστούν να υπομείνουν τις κακουχίες των διακοπών ρεύματος και των κλειστών εργοστασίων.

Από την άλλη πλευρά, ένας ήπιος χειμώνας, με τις ενεργειακές προμήθειες να έχουν περισσότερες πιθανότητες να διαρκέσουν, όπως προβλέπουν αναλυτές, θα επιτρέψει στους ηγέτες της ΕΕ να πουν ότι αντιμετώπισαν το όπλο του Πούτιν για το φυσικό αέριο και κέρδισαν.

Σε μια… κλωστή

Σπάνια έχουν εξαρτηθεί τόσο πολλά από μια πρόγνωση του καιρού.

Όπως τονίζει το Politico, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε με βεβαιότητα ποιες θερμοκρασίες μπορούμε να περιμένουμε ή ακόμα και πόσες βροχοπτώσεις και άνεμοι θα υπάρχουν για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Ο Carlo Buontempo, διευθυντής της Υπηρεσίας Κλιματικής Αλλαγής Copernicus στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προβλέψεων, δήλωσε ότι οι αγορές ενέργειας έχουν ιστορικά δώσει μεγάλη προσοχή στις χειμερινές προβλέψεις που βγαίνουν τον Νοέμβριο.

«Σε αυτό το στάδιο, είναι λίγο νωρίς για να προβλέψουμε τι θα συμβεί» είπε, αν και ένα ψυχρό κύμα το Νοέμβριο είναι επί του παρόντος «πιο πιθανό από ό,τι συνήθως».

O Πούτιν «πυροβόλησε» τα πόδια του;

Προς το παρόν, οι διπλωμάτες της ΕΕ εκπέμπουν συγκρατημένη αισιοδοξία ότι οι προετοιμασίες για τον χειμώνα θα είναι ικανές για να αποφευχθεί το εφιαλτικό σενάριο των κυλιόμενων διακοπών ρεύματος. Οι αποθήκες φυσικού αερίου σε ολόκληρη την ΕΕ είναι ήδη κατά 86% γεμάτες – πολύ πριν από τον στόχο που είχε τεθεί για το 80% έως τον Νοέμβριο.

Ένας διπλωμάτης της ΕΕ προέβλεψε ότι, ακόμη και αν ο Πούτιν διακόψει το υπόλοιπο 9% του φυσικού αερίου της ΕΕ που προέρχεται από τη Ρωσία (από 40% μόλις πέρυσι), το μπλοκ θα μπορούσε να αποφύγει τις διακοπές ρεύματος.

Εν τω μεταξύ, η τιμή του φυσικού αερίου έχει σταθεροποιηθεί, ενώ οι κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζονται μέτρα για τη μείωση της ζήτησης και ακόμη και για τη χορήγηση δελτίων χρήσης ενέργειας. Η Goldman Sachs δήλωσε πρόσφατα πως αναμένει ότι οι τιμές θα πέσουν κάτω από τα 100 ευρώ ανά μεγαβατώρα τους πρώτους τρεις μήνες του 2023, πολύ χαμηλότερα από την κορύφωση-ρεκόρ του Αυγούστου που έφτασε τα 346 ευρώ.

Οι ηγέτες μπορούν να αναθαρρήσουν από τα μηνύματα ότι η ικανότητα του Πούτιν να ανεβάζει τις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να έχει φτάσει στο ανώτατο όριο.

Αυτό φάνηκε την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, όταν η Gazprom ανακοίνωσε ουσιαστικά την επ’ αόριστον διακοπή λειτουργίας του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream. Οι τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν μόνο για λίγο και σύντομα έπεσαν, γεγονός που ώθησε έναν αναλυτή να δηλώσει ότι οι Ρώσοι «πυροβόλησαν τα πόδια τους όσον αφορά τη χρήση του όπλου του φυσικού αερίου».

«Τα πράγματα εξακολουθούν να είναι πολύ άσχημα, δεν χειροτερεύουν και αρχίζουν να βελτιώνονται» δήλωσε ο François Heisbourg, ανώτερος σύμβουλος για την Ευρώπη στο think tank του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.

Ομοίως, η τελευταία κίνηση κλιμάκωσης του Πούτιν -ανακοινώνοντας μερική επιστράτευση την περασμένη εβδομάδα- ελάχιστα άλλαξε την τιμή του φυσικού αερίου, η οποία παρέμεινε κάτω από τα 200 ευρώ ανά MWh.

Ο Aslak Berg, οικονομολόγος και πρώην σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ελεύθερου Εμπορίου και της νορβηγικής κυβέρνησης, δήλωσε ότι η επίθεση της Ρωσίας στον εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο έχει προκαλέσει σημαντική οικονομική ζημία. «Προκαλεί πόνο τώρα, αλλά η επίδραση μειώνεται με τον καιρό. Η οικονομία προσαρμόζεται, βρίσκετε άλλες πηγές φυσικού αερίου, ενέργειας, μειώνετε την κατανάλωση» υποστήριξε.

Κρύο και ήπια σενάρια

Εάν ο φετινός χειμώνας είναι κυμανθεί στο μέσο όρο της πενταετίας, η ανάλυση της εταιρείας ενεργειακών συμβούλων Wood Mackenzie προβλέπει ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να περάσει με μόλις το ένα τέταρτο της αποθηκευτικής της ικανότητας φυσικού αερίου που έχει απομείνει. Εάν η Ρωσία προχωρήσει ακόμη περισσότερο και διακόψει όλες τις προμήθειές της, η ΕΕ θα πρέπει να υπολογίζει ότι θα έχει απομείνει περίπου το 15% του φυσικού αερίου στην αποθήκη μέχρι το τέλος του χειμώνα.

«Ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι μια ακραία κατάσταση» δηλώνει η Κατερίνα Φιλιπένκο, αναλύτρια της Wood Mackenzie για τις αγορές φυσικού αερίου.

«Εάν η Ρωσία συνεχίσει να μειώνει τις προμήθειες και ο φετινός χειμώνας είναι ψυχρός -κάτι που συμβαίνει μία φορά στα 20 χρόνια- με καιρικές συνθήκες ανάλογες με αυτές του 2010-11, όπου σημειώθηκε ο ψυχρότερος Δεκέμβριος των τελευταίων 100 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο και θερμοκρασίες κάτω του μέσου όρου σε ολόκληρη τη Βόρεια Ευρώπη, τότε οι τιμές του φυσικού αερίου αναπόφευκτα θα… πάρουν την ανηφόρα» απαιτώντας από την ΕΕ να υπερβεί το στόχο της για μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 15%» επισημαίνει η Φιλιπένκο.

Αυτό θα ήταν μεγάλο ζητούμενο για τις χώρες που ήδη ανησυχούν για τον αντίκτυπο των δελτίων φυσικού αερίου. Οι εγχώριοι καταναλωτές θα προστατεύονταν πιθανότατα για όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά οι βιομηχανίες φοβούνται για εκτεταμένες και ενδεχομένως μόνιμες διακοπές λειτουργίας. Η παραγωγή μετάλλων και τσιμέντου, καθώς και οι τομείς των λιπασμάτων και των χημικών προϊόντων θα ήταν μεταξύ εκείνων που θα κινδύνευαν περισσότερο.

Οδεύοντας προς το 2023, οι αναλυτές προβλέπουν ότι η αναπλήρωση των αποθεμάτων φυσικού αερίου θα είναι πολύ πιο δύσκολη για την ΕΕ απ’ ό,τι το 2022, κάτι που πιθανόν να οδηγήσει τις τιμές και πάλι σε άνοδο. Σύμφωνα με την εκτίμηση της Goldman Sachs, αυτό οφείλεται στο ότι, σε αντίθεση με φέτος, η Ευρώπη θα βρίσκεται σε ένα σημείο εκκίνησης από το σχεδόν μηδενικό ρωσικό αέριο.

Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη και αν η Ευρώπη ξεπεράσει αλώβητη τον φετινό χειμώνα, μπορεί να αντιμετωπίσει ένα ακόμη έτος ενεργειακής ανησυχίας.

Το πόσο γρήγορα θα μπορέσει η ΕΕ να επιστρέψει σε ασφαλή επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου το 2023 θα εξαρτηθεί εν μέρει από το πόσο φυσικό αέριο θα έχει απομείνει από τον χειμώνα. Κι αυτό, όπως και τόσα άλλα αυτή τη στιγμή, εξαρτάται από τον καιρό.