Το κλίμα του πλανήτη μας παρουσιάζει πρωτοφανή σημάδια αποσταθεροποίησης, με το έτος 2023 να αποτελεί μακράν τη θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ιστορικά. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου εξακολουθούν να αυξάνονται και η διεθνής κοινότητα διστάζει να λάβει τα αναγκαία μέτρα που απαιτούνται για τη διατήρηση της θερμοκρασίας στα όρια που έθεσε η συμφωνία του Παρισιού, έως δύο βαθμούς υψηλότερη από πριν τη βιομηχανική επανάσταση. Οι επιπτώσεις της παγκόσμιας υπερθέρμανσης γίνονται αισθητές σε όλη την υφήλιο και η ανθρώπινη κοινωνία καλείται να προσαρμοστεί σε ένα ραγδαίως μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Αυτοί που πρώτοι θα πρέπει να διαχειριστούν μια νέα κανονικότητα που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, αυξανόμενης συχνότητας και έντασης ξηρασίες αλλά και πλημμύρες, καύσωνες και ακραίες πυρκαγιές, και ταυτόχρονα θα κληθούν να πληρώσουν το οικονομικό τίμημα, είναι η νέα γενιά πολιτών.
Η στοχευμένη εκπαίδευση των νέων σχετικά με τις αιτίες και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, τις επιλογές μετριασμού των επιπτώσεων και προσαρμογής στις νέες συνθήκες, είναι πλέον επιβεβλημένη, αφού η εφαρμογή μέτρων αντιμετώπισης αφορά σε ένα ενημερωμένο κοινό και εξαρτάται από δράσεις σε επίπεδο κοινωνίας αλλά και σε επίπεδο πολίτη. Άλλωστε το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την κλιματική αλλαγή είναι ξεκάθαρο: “η εκπαίδευση των νέων αντιπροσωπεύει ένα από τα πλέον αποτελεσματικά εργαλεία για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής”.
Το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών (Ε.ΠΕ.ΧΗ.ΔΙ.) του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης λειτουργεί τον ερευνητικό σταθμό στο Φινοκαλιά Λασιθίου (http://finokalia.chemistry.uoc.gr) όπου πραγματοποιείται έρευνα αιχμής για την αέρια ρύπανση, το ατμοσφαιρικό περιβάλλον και το κλίμα, σε συνεχή βάση από το 1993, όντας έτσι ο παλαιότερος σταθμός σε συνεχή λειτουργία στην περιοχή της Αν Μεσογείου.
Πέραν του ερευνητικού έργου, ο σταθμός, το ΠΚ και το ΕΠΕΧΗΔΙ, πρωτοπορούν και στις εκπαιδευτικές δράσεις για την επιμόρφωση της νέας γενιάς σε θέματα σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Στα πλαίσια του έργου EDU4Clima, που χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας, εγκαθιδρύθηκε Κόμβος Έρευνας, Καινοτομίας και Διάχυσης στο Φινοκαλιά ως χώρος διαλόγου για την κλιματική αλλαγή, την αέρια ρύπανση, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τα σύγχρονα περιβαλλοντικά ζητήματα. Ο Κόμβος στεγάστηκε στο παλιό δημοτικό σχολείο στο Νοφαλιά που απέχει έξι χιλιόμετρα από το Φινοκαλιά. Στα πλαίσια του EDU4Clima δημιουργήθηκε ένα ολοκληρωμένο βιωματικό πρόγραμμα για μαθητές και εκπαιδευτικούς που προάγει τη διδασκαλία της κλιματικής αλλαγής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κατά τον πρώτο κύκλο λειτουργίας του Κόμβου στο Φινοκαλιά πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις 53 σχολείων και περίπου 1500 μαθητές και 100 εκπαιδευτικοί συμμετείχαν στο πρόγραμμα κυρίως από την Κρήτη αλλά και το εξωτερικό μέσω του προγράμματος Erasmus+.
Ο Κόμβος στο Φινοκαλιά έχει πλέον και διεθνή αντίκτυπο καθώς αποτελεί ένα από τους βασικούς Κόμβους όπου πραγματοποιείται επιμόρφωση εκπαιδευτικών σχετικά με την κλιματική αλλαγή στην Ευρώπη. Το έργο CLIMADEMY (Climate change teachers’ Academy), που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Erasmus+ και στο οποίο το ΠΚ είναι συντονιστής φορέας, αποτελεί την ευρωπαϊκή ακαδημία εκπαιδευτικών για την κλιματική αλλαγή, που έχει Κόμβους σε τέσσερις συνολικά χώρες (Ελλάδα, Γερμανία, Ιταλία, Φινλανδία). Το δίκτυο που έχει αναπτυχθεί, φέρνει κοντά τους ερευνητές με τους εκπαιδευτικούς ώστε να μεταφερθεί αυτούσιο και επίκαιρο το μήνυμα των αλλαγών που συντελούνται στο φυσικό περιβάλλον και της αναγκαιότητας για δράση. Σε συνεργασία με το Εργαστήριο Διδακτικής των Θετικών Επιστημών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΠΚ, η πληροφορία μετασχηματίζεται σε εκπαιδευτικό υλικό ώστε να μπορούν οι εκπαιδευτικοί με τη σειρά τους να διδάξουν την κλιματική αλλαγή στις τάξεις τους. Μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει 38 Έλληνες εκπαιδευτικοί στις επιμορφώσεις οι οποίες θα συνεχιστούν με αυξανόμενη ένταση το σχολικό έτος 2024-25.
Επιμορφωτική επίσκεψη των καθηγητών στον Κόμβο – Σχολείο στο Νοφαλιά.
