Από τους πιγκουίνους μέχρι τα σκυλιά και τους χιμπατζήδες, τα ζώα μοιάζουν με τον άνθρωπο στα προβλήματα ψυχικής υγείας.
Ο Μαξ ήταν ένα ενθουσιώδες λαμπραντόρ που απολάμβανε βόλτες με το αυτοκίνητο και χαιρετούσε τους συναδέλφους του ιδιοκτήτη του στο γραφείο. Όταν όμως έγινε 16 ετών, ο Μακ άρχισε ξαφνικά να παθαίνει ατυχήματα και δεν κοιμόταν καλά τη νύχτα. Ήταν ευερέθιστος και έδειχνε να μην καταλαβαίνει τις λέξεις που γνώριζε από παλιά.
Ο Μαξ έδειχνε συμπτώματα του «συνδρόμου νοητικής δυσλειτυουργίας» που πλήττει τους σκύλους και τις γάτες καθώς γερνούν, γράφει στο The Conversation η Ρέιτσελ Μπλέιζερ, καθηγήτρια Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο. Στα σκυλιά, το σύνδρομο μοιάζει πολύ με τη νόσο του Αλτσχάιμερ,.
Η Μπλέιζερ μελετά τη διαδικασία της μάθησης στον άνθρωπο και πολλά ακόμα είδη, από τα περιστέρια μέχρι τις μέλισσες και τις καραβίδες.
Όπως οι στρατιώτες κινδυνεύουν να εκδηλώσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες, έτσι και τα εκπαιδευμένα σκυλιά της αστυνομίας και του στρατού μπορεί να εμφανίσουν το ίδιο πρόβλημα.
Ορισμένες γενετικές ή αναπτυξιακές διαταραχές στα ζώα επηρεάζουν τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου και οδηγούν σε νοητικές αναπηρίες ή δυσκολίες στη μάθηση.
Σε άλλες περιπτώσεις, τα ζώα εμφανίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας λόγω τραυματικών γεγονότων.
Στον άνθρωπο, το σύνδρομο Ντάουν είναι μια σχετικά συχνή γενετική πάθηση που επηρεάζει τη μνήμη, τη μάθηση και την ικανότητα λήψης αποφάσεων. Το σύνδρομο οφείλεται στην παρουσία ενός επιπλέον, τρίτου αντιγράφου του χρωμοσώματος 21.
Τα περισσότερα άλλα ζώα έχουν διαφορετική οργάνωση χρωμοσωμάτων και δεν εμφανίζουν σύνδρομο Ντάουν. Παρόμοιες παθήσεις έχουν ωστόσο παρατηρηθεί στους χιμπατζήδες και τους ουραγκοτάγκους, τους πλησιέστερους συγγενείς του ανθρώπου, οι οποίοι έχουν και παρόμοια χρωμοσώματα.
Ένα παράδειγμα ήταν η Κανάκο, ένας θηλυκός χιμπατζής που γεννήθηκε σε ιαπωνική ερευνητική εγκατάσταση και παρουσίαζε προβλήματα όρασης και καρδιακής λειτουργίας λόγω ενός επιπλέον χρωμοσώματος. Δεν είναι σαφές αν έπασχε από νοητικά προβλήματα, απολάμβανε όμως τη συντροφιά των άλλων χιμπατζήδων και έφτασε σε μεγάλη ηλικία.
Η Κανάκο έζησε μια κανονική ζωή χάρη στην ανθρώπινη φροντίδα. Στη φύση, τα ζώα που γεννιούνται με χρωμοσωμικές ανωμαλίες πιθανότατα δεν ζουν για πολύ.
Στρες και ψυχικό τραύμα
Σε άλλες περιπτώσεις, ζώα που γεννιούνται υγιή εμφανίζουν τελικά προβλήματα ψυχικής υγείας λόγω των συνθηκών στις οποίες ζουν.
Όπως οι στρατιώτες κινδυνεύουν να εκδηλώσουν διαταραχή μετατραυματικού στρες, έτσι και τα εκπαιδευμένα σκυλιά της αστυνομίας και του στρατού μπορεί να εμφανίσουν το ίδιο πρόβλημα. Είναι συχνά φοβισμένα, προσκολλώνται στους ιδιοκτήτες τους και τρομάζουν με το παραμικρό.
Αγχολυτικά φάρμακα μπορούν να χορηγηθούν σε σκυλιά με μετατραυματική διαταραχή για να μετριάσουν τις αντιδράσεις σε φαινόμενα όπως οι κεραυνοί και τα πυροτεχνήματα. Οι ιδιοκτήτες μπορούν επίσης να εφαρμόσουν συμπεριφορικές προσεγγίσεις παραμένοντας ήρεμοι οι ίδιοι.
Ο κίνδυνος μετατραυματικού στρες λαμβάνεται υπόψη και στις επιχειρήσεις αναισθητοποίησης άγριων ζώων, για παράδειγμα με χορήγηση ηρεμιστικών και κλείσιμο των ματιών για να αποφεύγονται τα στρεσογόνα ερεθίσματα.
Μια άλλη συχνή αιτία ψυχικών διαταραχών στα ζώα είναι το χρόνιο στρες. Τα ζώα που ζουν σε ζωολογικούς κήπους, για παράδειγμα, μπορεί να στρεσάρονται από τον θόρυβο, τις ακατάλληλες θερμοκρασίες ή την αδυναμία κοινωνικοποίησης.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η συμπεριφορά τους τείνει να είναι στερεοτυπική: οι πιγκουίνοι κολυμπούν ασταμάτητα, οι σουρικάτες σκάβουν και οι κότες εκτονώνονται με αμμόλουτρα.
Για να αποφύγουν τέτοια φαινόμενα, οι υπεύθυνοι των ζωολογικών κήπων εμπλουτίζουν το περιβάλλον με αντικείμενα και δραστηριότητες που κρατούν τους ενοίκους απασχολημένους.
Στηρίξτε το κατοικίδιό σας
Υπάρχουν συμπεριφορές που δείχνουν ότι ένα ζώο είναι στρεσαρισμένο ή αγχωμένο. Μπορεί να πηγαινοέρχεται διαρκώς, να περνά την ημέρα του κρυμμένο ή να γίνει ασυνήθιστα επιθετικό.
Οι συχνές λοιμώξεις και η απώλεια βάρους μπορεί επίσης να είναι ενδείξεις κακής ψυχικής κατάστασης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μια μέτρηση της κορτιζόλης στα κόπρανα μπορεί να δείξει αν πρόκειται για στρες.
Συμπτώματα άγχους μπορεί να προκαλέσει επίσης η ανία και η έλλειψη σωματικής άσκησης, ενώ αρκετά σκυλιά εμφανίζουν άγχος αποχωρισμού –έναν ακραίο φόβο όταν μένουν μόνα.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, ο κτηνίατρος μπορεί να συνταγογραφήσει φάρμακα ή να προτείνει συμπεριφορικές θεραπείες. Συχνά όμως αρκεί λίγος περισσότερος ποιοτικός χρόνος με τον ιδιοκτήτη, είτε πρόκειται για μια βόλτα στο πάρκο είτε για κάποιο παιχνίδι. Τα ζώα που μένουν απασχολημένα είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν προβλήματα.
Σε κάθε περίπτωση, τα ψυχικά προβλήματα που εμφανίζουν τα ζώα δείχνουν πόσο παρόμοιος με τον ανθρώπινο είναι ο συναισθηματικός τους κόσμος.
