Μύθοι και αλήθειες για το εμβόλιο – Οσα πρέπει να γνωρίζετε

Με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί η παγκόσμια κοινότητα τις εξελίξεις που αφορούν την ανάπτυξη εμβολίων έναντι του νέου κορωνοϊού, καθώς όπως όλα δείχνουν αποτελεί το μοναδικό και αναγκαίο μέσο για να αποκτήσει ο πληθυσμός ανά την υφήλιο «ανοσία της αγέλης». Η ταχύτητα όμως με την οποία κυκλοφορούν οι ειδήσεις γύρω από τα επιστημονικά επιτεύγματα είναι τόσο μεγάλη – και τα δεδομένα σε ορισμένες περιπτώσεις τόσο αντιφατικά – που οι απορίες που γεννώνται είναι κατά πολύ περισσότερες από τις απαντήσεις που προσδοκά κανείς. Αναπόφευκτες συνεπακόλουθα είναι και οι δεύτερες σκέψεις για τυχόν παραλείψεις ή αβλεψίες στον αγώνα δρόμου που διεξάγεται.

Στο πλαίσιο αυτό, «ΤΑ ΝΕΑ» έχοντας ως πυξίδα τα δεδομένα που δημοσιεύονται σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και τις δηλώσεις επιστημόνων και εκπροσώπων παγκόσμιων φορέων, επιχειρούν να ξεδιαλύνουν τις φήμες και τους μύθους.

Μύθος: Το εμβόλιο θα είναι έτοιμο εντός του έτους
Αλήθεια: Στην πραγματικότητα ουδείς γνωρίζει την ημερομηνία κυκλοφορίας των εμβολίων, καθώς η αξιολόγηση για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους δεν έχει ολοκληρωθεί. Την περασμένη εβδομάδα ο καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων, Σωτήρης Τσιόδρας, εμφανίστηκε αισιόδοξος δηλώνοντας ότι πιθανόν τον ερχόμενο μήνα να έχουμε «κάποια αποτελέσματα από τις πρωτοπόρες αυτές μελέτες». Εντούτοις και προς το παρόν κανένα εμβόλιο δεν έχει λάβει έγκριση κυκλοφορίας. Η χώρα μας, συμμετέχοντας στην κοινή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την προμήθεια εμβολίων, έχει ήδη «κλειδώσει» 3 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της Οξφόρδης που αναμένεται να παραδοθούν τον ερχόμενο Δεκέμβριο, εφόσον δώσει το πράσινο φως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων.

Μύθος: Η Ευρώπη «επενδύει» μόνον στο εμβόλιο της Οξφόρδης
Αλήθεια: Είναι γεγονός ότι το εμβόλιο της Οξφόρδης βρίσκεται στις πρώτες θέσεις στην… κούρσα που διεξάγεται, με την Κομισιόν να κλείνει πρόσφατα συμβόλαιο με την AstraZeneca (βιομηχανικό εταίρο της Οξφόρδης) με το οποίο εξασφαλίζει 400 εκατομμύρια δόσεις. Η Επιτροπή εντούτοις, συνεχίζει να συζητά παρόμοιες συμφωνίες με άλλους παρασκευαστές εμβολίων, μεταξύ των οποίων και με τη Sanofi-GSK και την Johnson & Johnson, με τελικό στόχο τη σύναψη συμφωνίας προαγοράς. Παράλληλα και σύμφωνα με δηλώσεις ευρωπαίων αξιωματούχων η Κομισιόν επενδύει συνολικά σε έξι πιθανά εμβόλια.

Μύθος: Το εμβόλιο της Ρωσίας λειτουργεί όπως η… ρώσικη ρουλέτα
Αλήθεια: Η είδηση για τη δημιουργία του «Sputnik V» συνοδεύτηκε από κύμα αμφιβολίας. Ομως, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Lancet», το εμβόλιο ήταν «ασφαλές, καθώς δεν καταγράφηκαν σοβαρές παρενέργειες» και «παρήγαγε αντισώματα». Ερωτώμενος για το θέμα, ο καθηγητής Λοιμωξιολογίας Χαράλαμπος Γώγος επεσήμανε (αντλώντας στοιχεία από το «Lancet») ότι φαίνεται να είναι ένα «πολύ καλό εμβόλιο». Ωστόσο, επισήμανε ότι απαιτούνται ευρείες και μακροπρόθεσμες δοκιμές όπως και περαιτέρω παρακολούθηση των εθελοντών, προκειμένου να εξαχθούν τα τελικά συμπεράσματα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του ρωσικού εμβολίου.

Μύθος: Αρκεί μία δόση εμβολίου για να αποκτήσει κανείς ανοσία
Αλήθεια: Το πιθανότερο είναι ο SARS-CoV-2 να αποκτήσει εποχικότητα – όπως συμβαίνει και με τον ιό της γρίπης -, γεγονός που κάνει αρκετούς επιστήμονες ανά τον κόσμο να εκτιμούν ότι το εμβόλιο έναντι του νέου κορωνοϊού θα γίνει ετήσια ρουτίνα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το αντιγριπικό εμβόλιο. Ενας ακόμη παράγοντας «Χ» είναι η δοσολογία που θα κριθεί ως αποτελεσματική ανά εμβόλιο. Οπως υπογραμμίζει το επιστημονικό περιοδικό «Nature», πολλά από τα εμβόλια που πιθανόν να κόψουν το νήμα στον… αγώνα των κλινικών μελετών και της αξιολόγησης, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Moderna, της Pfizer και της Novanax, αναμένεται να χορηγούνται σε δύο δόσεις. Αντίθετα, η Johnson & Johnson δοκιμάζει εμβόλιο μιας δόσης, ενώ η Οξφόρδη μελετά σχήματα μιας και δύο δόσεων.

Μύθος: Το εμβόλιο θα προσφέρει ανοσία σε όλους
Αλήθεια: Δεδομένου ότι ο SARs-CoV-2 πλήττει τους πλέον ευάλωτους, δηλαδή τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους με χρόνια νοσήματα, η επιστημονική κοινότητα θέτει ως πρώτο στόχο την προστασία των ευπαθών ομάδων. Παρ’ όλα αυτά, και όπως αναλύουν οι καθηγητές του ΕΚΠΑ, Ουρανία Τσιτσιλώνη, Ευάγγελος Τέρπος και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ), είναι ήδη γνωστό ότι με την πάροδο της ηλικίας, η απόκριση του οργανισμού στα εμβόλια μειώνεται σημαντικά. «Κυριότερες αιτίες είναι τα υποκείμενα μη μεταδοτικά νοσήματα, όπως καρδιοπάθειες, καρκίνος, μεταβολικά και αυτοάνοσα νοσήματα, οι χορηγούμενες θεραπείες για τα νοσήματα αυτά, αλλά και η γήρανση του ίδιου του ανοσοποιητικού συστήματος». Εντούτοις, η κατάσταση περιπλέκεται «όταν συνυπολογίσουμε ότι υπάρχουν αρκετοί ηλικιωμένοι που αναπτύσσουν ικανοποιητική ανοσία έπειτα από εμβολιασμό».

Συνεπώς, «η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος, ιδιαίτερα στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, σίγουρα θα επιταχύνει την ανάπτυξη νέων εμβολίων, διαγνωστικών μέσων και θεραπειών, όχι μόνο για την COVID-19, αλλά και για μελλοντικά αναδυόμενα παθογόνα, καθώς και για μη μεταδοτικά νοσήματα του γήρατος (π.χ. καρδιοπάθειες, καρκίνο, αυτοάνοσα νοσήματα) που σε παγκόσμιο επίπεδο είναι τα πλέον θανατηφόρα». Σε κάθε περίπτωση, η επιστημονική κοινότητα διεξάγει έρευνες για την αποτελεσματικότητα των υπό εξέταση εμβολίων σε όλες τις ηλικίες με τα αποτελέσματα να είναι ενθαρρυντικά.