Έχετε παρατηρήσει ότι όλα τα ζώα προσαρμόζονται στις εποχές; Τα πουλιά, για παράδειγμα, μεταναστεύουν νότια το χειμώνα και οι σκίουροι πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Μερικά ζώα του βορρά αποκτούν πιο χοντρή γούνα ενώ ορισμένα θηλαστικά υφίστανται ακόμη και αλλαγές στον εγκέφαλο. Ο άνθρωπος είναι ένα από αυτά…
Πρόσφατη επιστημονική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Perspectives on Psychological Science διερεύνησε τους πολλούς τρόπους με τους οποίους οι εποχές μπορούν να επηρεάσουν τον εγκέφαλό μας, από τη διάθεση μέχρι τη νοημοσύνη και την κοινωνική μας δραστηριότητα.
Ιδίως τον Ιανουάριο έχει παρατηρηθεί πως επικρατεί ένα γενικό αίσθημα νωθρότητας και έλλειψης κινήτρου. Επιστρέφοντας στη δουλειά μετά από τη λαμπερή περίοδο των Χριστουγέννων, είναι πολλοί αυτοί που πασχίζουν να προσαρμοστούν.
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «Σύνδρομο του Γενάρη» ή «January brain» και εξηγεί μία κατάσταση που εμφανίζεται λόγω εποχικών παραγόντων, όπως το λιγότερο φως.
Πώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος
Κάθε κύτταρο στο σώμα σας έχει ένα μοριακό ρολόι και ο κύριος ρυθμιστής αυτών των ρολογιών βρίσκεται στον εγκέφαλο. Όταν λαμβάνει πληροφορίες για το φως μέσω του αμφιβληστροειδούς του ματιού, «λέει» στο σώμα ότι είναι ώρα να σηκωθεί. Το ρολόι αυτό ελέγχει βασικές λειτουργίες όπως ο ύπνος και η αφύπνιση, η δραστηριότητα και η όρεξη.
Η μειωμένη έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί να διαταράξει όλες αυτές τις ενέργειες, επηρεάζοντας τη διάθεση και το πρόγραμμα του ύπνου μας.
Οι λογικές μας διεργασίες επιβραδύνονται, απέχουμε από την κοινωνικοποίηση περισσότερο από το συνηθισμένο, νιώθουμε αυξημένη κόπωση και ένα αίσθημα καθυστέρησης στις πράξεις και τις σκέψεις μας.
«Κατά τη διάρκεια της χειμερίας νάρκης, στους σκίουρους για παράδειγμα, μέρος του εγκεφάλου εμφανίζει σχεδόν παθολογική δραστηριότητα που μοιάζει με αυτή του Αλτσχάιμερ», λέει η καθηγήτρια Τάρα Σπάιρς-Τζόουνς, αναπληρώτρια διευθύντρια του Ερευνητικού Κέντρου Επιστημών Εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και πρόεδρος της Βρετανικής Ένωσης Νευροεπιστημών.
«Και για την εξοικονόμηση ενέργειας όταν κάνει κρύο, ο εγκέφαλος των σκύλων συρρικνώνεται ελαφρώς, επηρεάζοντας την αίσθηση προσανατολισμού τους», προσθέτει.
Ο αντίκτυπος των εποχών στην «ισχύ» του ανθρώπινου εγκεφάλου δεν έχει ακόμη διερευνηθεί εκτενώς, αλλά σύμφωνα με προηγούμενη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, η δραστηριότητα που σχετίζεται με την προσοχή κορυφώνεται τον Ιούνιο, γύρω από το θερινό ηλιοστάσιο, και φαίνεται να είναι χαμηλότερη κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο στα τέλη Δεκεμβρίου.
Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης στο Βέλγιο ανακάλυψαν «σημαντικές ετήσιες διακυμάνσεις» στα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την εγρήγορση, τον αυτοέλεγχο και την επίλυση προβλημάτων.
Είναι «January brain» ή «SAD»;
Γνωστή και ως χειμερινή ή εποχική κατάθλιψη (Seasonal Affective Disorder, SAD), η διαταραχή αυτή συνήθως ξεκινά στα τέλη του φθινοπώρου ή στις αρχές του χειμώνα και τελικά υποχωρεί με την έναρξη της άνοιξης.
Χαρακτηρίζεται από συμπτώματα άγχους, αυξημένης ευερεθιστότητας, κόπωσης και αύξησης του σωματικού βάρους.
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση αναφέρει πως ένας από τους λόγους που είναι πιθανό να συμβάλλουν στην εμφάνιση του SAD είναι μια βιοχημική ανισορροπία στον εγκέφαλο, αποτέλεσμα της διατάραξης του κιρκάδιου ρυθμού (βιολογικό ρολόι).
Αυτή συχνά προκύπτει από τη δυσλειτουργία στην νευροδιαβίβαση της σεροτονίνης, χημικής ουσίας που επηρεάζει τη διάθεση, σε συνδυασμό με την αυξημένη παραγωγή μελατονίνης, η οποία εκλύεται όταν πέφτει το σκοτάδι και προάγει τον ύπνο.
