Η χαμένη μάχη ενάντια στην πτώση των γεννήσεων στην Ελλάδα

Ο λοχίας του στρατού Χρήστος Γιαννακίδης σχεδίαζε να αποκτήσει δεύτερο παιδί όταν η κρίση χρέους στην Ελλάδα ξέσπασε την περασμένη δεκαετία, επιβαρύνοντας τα οικονομικά του και εξαλείφοντας την ελπίδα να μεγαλώσει την οικογένεια, σημειώνεται σε ένα όχι και τόσο αισιόδοξο άρθρο του πρακτορείο Reuters για το δημογραφικό στην Ελλάδα.

Ένας γιος είναι αρκετά «δαπανηρός», λέει, ειδικά το κόστος της μεταφοράς του στην απομακρυσμένη γωνιά της βορειοανατολικής Ελλάδας, όπου ο αριθμός των παιδιών έχει πέσει κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια.

Τα περισσότερα απογεύματα οδηγεί τον 13χρονο Νικόλα 50 χιλιόμετρα, για να παίξει ποδόσφαιρο με τα λίγα άλλα παιδιά που είναι διασκορπισμένα στην περιοχή. Αν ο Νικόλας χρειάζεται παιδίατρο, είναι ακόμη πιο μακριά.

«Για να έχεις οικογένεια στις μέρες μας, πρέπει να γίνεις ήρωας», είπε ο Γιαννακίδης, στο περιθώριο μιας πρόσφατης προπόνησης ποδοσφαίρου. «Για να κάνεις δεύτερο παιδί, πρέπει να μπαίνουν περισσότερα χρήματα στο σπίτι».

Ορισμένα ελληνικά χωριά δεν έχουν καταγράψει ούτε μία γέννηση εδώ και χρόνια

Καθώς μεγάλο μέρος της Ευρώπης παλεύει με την κατακόρυφη πτώση των γεννήσεων που, σύμφωνα με τους ειδικούς, απειλεί τη μακροπρόθεσμη οικονομική ευημερία, η Ελλάδα αποτελεί ένα τρανό παράδειγμα του πόσο δύσκολο θα είναι να αντιστραφεί η τάση.

Το 2022, κατέγραψε τον χαμηλότερο αριθμό γεννήσεων των τελευταίων 92 ετών, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, λόγω της κρίσης χρέους που οδήγησε σε χρόνια λιτότητας, μετανάστευσης και αλλαγής της στάσης των νέων. Τα προκαταρκτικά ανεπίσημα στοιχεία δείχνουν νέα πτώση το 2023.

Ο δείκτης γονιμότητας της Ελλάδας είναι ένας από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη: ορισμένα χωριά δεν έχουν καταγράψει ούτε μία γέννηση εδώ και χρόνια!

Η κυβέρνηση σχεδιάζει τον Μάιο να παρουσιάσει νέα μέτρα για την αύξηση των γεννήσεων, δήλωσαν αξιωματούχοι στο Reuters.

Το σχέδιο περιλαμβάνει παροχές σε χρήμα για τις οικογένειες, οικονομικά προσιτή στέγαση για τους νέους, οικονομικά κίνητρα για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και την ενσωμάτωση των μεταναστών στο εργατικό δυναμικό, σύμφωνα με τους αξιωματούχους που επεξεργάζονται τις πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης της υπουργού Οικογένειας.

Το πλήρες μέγεθος και το κόστος του σχεδίου δεν είναι ακόμη σαφές. Ωστόσο, παρόμοια μέτρα έχουν πέσει στο κενό σε άλλες χώρες της ΕΕ τις τελευταίες δεκαετίες και οι δημογράφοι αναμένουν μικρή διαφορά στην Ελλάδα. Ακόμη και αυτοί που βρίσκονται πίσω από τα σχέδια έχουν αμφιβολίες.

«Αν σας έλεγα ότι οποιοσδήποτε υπουργός σε οποιοδήποτε υπουργείο… μπορεί να αντιστρέψει την τάση, θα ήταν ψέμα», δήλωσε στο Reuters η Σοφία Ζαχαράκη, υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας της Ελλάδας. Παρόλα αυτά, είπε, «πρέπει να συνεχίσουμε να προσπαθούμε».

Δρόμοι χωρίς παιδιά

Το χωριό Ορμένιο του Γιαννακίδη και ο ευρύτερος δήμος Ορεστιάδας – ένας από τους φτωχότερους της χώρας – αποκαλύπτουν το μέγεθος του προβλήματος. Ο πληθυσμός της Ορεστιάδας, μιας καλλιεργήσιμης περιοχής που συνορεύει με την Τουρκία και την Βουλγαρία, συρρικνώθηκε κατά 16% μεταξύ 2011 και 2021, σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής.

Το Ορμένιο ήταν κάποτε γεμάτο παιδιά, αλλά τώρα τα δύο τρίτα των 300 κατοίκων είναι άνω των 70 ετών, δήλωσε ο πρόεδρος του χωριού, Στράτος Βασιλειάδης.

Ο Νικόλας, ο μοναδικός 13χρονος στο Ορμένιο, περνάει πολλά από τα Σαββατοκύριακά του παίζοντας μόνος του βιντεοπαιχνίδια. Θέλει να φύγει στα 18 του. «Μπορεί να τον στείλω στην αδελφή μου στη Γερμανία για σπουδές», δήλωσε ο πατέρας του.

Μόλις πριν από λίγα χρόνια, καθώς οι διαμαρτυρίες μαίνονταν για τις πολιτικές λιτότητας της κυβέρνησης, η ανεργία των νέων ξεπερνούσε το 60%. Παραμένει γύρω στο 25%

Η σιωπή που σκεπάζει το Ορμένιο σπάει περιστασιακά από τις καμπάνες της εκκλησίας που χτυπούν πάνω από κλειστές επιχειρήσεις και μια άδεια παιδική χαρά, και από τα κινητά σκούτερ που οδηγούν ηλικιωμένοι άντρες στην καφετέρια για να παίξουν τάβλι.

Τα τρένα που περνούν από το Ορμένιο συνήθιζαν να φέρνουν επισκέπτες, αλλά σήμερα μεταφέρουν τανκς με προορισμό την Ουκρανία. Ένας πρόσφατα επεκταθείς συνοριακός φράχτης στην περιοχή, μέρος της αυστηρότερης μεταναστευτικής πολιτικής της συντηρητικής κυβέρνησης, κρατάει τους μετανάστες χωρίς χαρτιά έξω.

Η κατάσταση του Ορμενίου αντικατοπτρίζεται σε διαφορετικό βαθμό σε όλη την Ελλάδα και την ΕΕ, όπου κυβερνήσεις, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Νορβηγία και η Ισπανία, έχουν δαπανήσει δισεκατομμύρια ευρώ για μέτρα υπέρ των παιδιών – συχνά χωρίς αποτέλεσμα.

Η οικονομία της Ελλάδας έχει ανακάμψει τα τελευταία χρόνια, αλλά η μείωση των γεννήσεων αποτελεί, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, «εθνική απειλή» και «ωρολογιακή βόμβα» για τις συντάξεις.

Αποκλεισμένοι λόγω πληθωρισμού από την αγορά ακινήτων οι νέοι

Ακόμα και πριν από τα κίνητρα που προγραμματίζονται για τον Μάιο, η κυβέρνηση δημιούργησε ένα επίδομα γέννησης και φορολογικές ελαφρύνσεις για τα βρεφικά είδη και επέκτεινε το επίδομα μητρότητας στον ιδιωτικό τομέα. Αυτά, όμως, έχουν δείξει ελάχιστα σημάδια αποτελεσματικότητας.

«Πρόκειται για ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην ΕΕ συνολικά», δήλωσε στο Reuters ο υπουργός Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης, προσθέτοντας πως «αποτελεί προτεραιότητά μας… ό,τι κι αν χρειαστεί».

Μέρος της πρόκλησης της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι να ξεπεράσει το τραύμα της κρίσης χρέους. Μόλις πριν από λίγα χρόνια, καθώς οι διαμαρτυρίες μαίνονταν για τις πολιτικές λιτότητας της κυβέρνησης, η ανεργία των νέων ξεπερνούσε το 60%. Παραμένει γύρω στο 25%.

Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι Έλληνες έφυγαν. Αυτοί που παραμένουν συχνά είναι αποκλεισμένοι από την αγορά ακινήτων, λόγω του πληθωρισμού και της εκτίναξης των ενοικίων. Πολλοί ζουν με τους γονείς τους μέχρι τα 30 τους χρόνια.

«Οι πολιτικοί χάνουν το νόημα»

Ο δήμος Ορεστιάδας υπέστη σοβαρές ζημιές. Ένα εργοστάσιο ζάχαρης, που παρείχε εκατοντάδες θέσεις εργασίας, έκλεισε και είναι περιφραγμένο σε ένα κατάφυτο οικόπεδο. Δεκάδες άλλες επιχειρήσεις έχουν γεμίσει με σανίδες.

Το πλησιέστερο δημοτικό σχολείο στο Ορμένιο, το οποίο εξυπηρετεί 17 χωριά, αραιώνει. Ολόκληρη η πρώτη τάξη – τέσσερα παιδιά – χωράει στην πρωινή αγκαλιά του δασκάλου τους. Του χρόνου δεν θα υπάρχει κανένα, τόνισε ο διευθυντής, Δημήτρης Ρωσσίδης, σημειώνοντας ότι «το μέλλον δεν φαίνεται λαμπρό».

Η δασκάλα της πρώτης τάξης Νεκταρία Μουροπούλου λέει ότι θα ήθελε να κάνει οικογένεια, αλλά κερδίζει 1.000 ευρώ το μήνα, το ένα τρίτο των οποίων πηγαίνει στο ενοίκιο ενός μικροσκοπικού διαμερίσματος. Περνάει στην Τουρκία για να αγοράσει φθηνότερη βενζίνη και η μητέρα της βοηθάει με τους λογαριασμούς.

«Όταν είσαι στα 30 σου και κερδίζεις 1.000 ευρώ, φυσικά και σκέφτεσαι αν πρέπει να κάνεις οικογένεια», ανέφερε, προσθέτοντας ότι οι πολιτικοί χάνουν το νόημα. «Το ότι θα δώσουν 20 ευρώ για το πρώτο παιδί, ή 50 ή 100, δεν λύνει το πρόβλημα», είπε χαρακτηριστικά.