Άγρα στελεχών κι εργαζομένων – Πλειοδοτικοί διαγωνισμοί μισθών στον εργασιακό χώρο

Του Δημήτρη Μ. Καλαϊτζιδάκη

Για τρίτη συνεχή χρονιά, ο ελληνικός τουριστικός κλάδος καλείται ν΄ αντιμετωπίσει το οξύτατο πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού. Οι σοβαροί οικογενειάρχες – επαγγελματίες εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το επάγγελμα λόγω της ανασφάλειας και της οικονομικής ανέχειας, που δημιούργησαν τα δυο χρόνια του κορονοϊού στο ήδη χαμηλό εισόδημά τους, λόγω της εποχικής εργασίας τους. Δεν μπορείς να ζήσεις την οικογένειά σου δώδεκα μήνες με εισόδημα τεσσάρων ή στην καλύτερη περίπτωση έξι μηνών.

Αναζήτησαν εργασία δωδεκάμηνης απασχόλησης και “βολεύτηκαν” σε άλλες δραστηριότητες ή κλάδους. Η επιδοματική πολιτική κι η άδικη λόγω της οριζόντιας καταβολής των 534 ευρώ της αποζημίωσης της αναστολής εργασίας, επιδείνωσε το πρόβλημα. Η πλειοψηφία αυτών των εργαζομένων φαίνεται πως δεν πρόκειται να επιστρέψει στο ελληνικό ξενοδοχείο. Παρουσιάστηκε όμως και το φαινόμενο του “hands drain”, δηλαδή της μετανάστευσης εργατικών χεριών, ειδικά των σεφ. Η γλωσσομάθεια βοήθησε αρκετούς επαγγελματίες να εξασφαλίσουν αξιοπρεπή εργασία και βελτίωση του εισοδήματος τους στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στην Γαλλία, που λόγω της σοβινιστικής αντίληψης των Γάλλων, δεν ομιλούν ξένες γλώσσες.

Ενός κακού… μύρια έπονται!
Το έλλειμμα των 50.000 εργαζομένων βάσει της μελέτης του ΙΝΣΕΤΕ το 2021, έφθασε να γίνει 60.000 το 2022, μόνο στα ξενοδοχεία, βάσει της μελέτης του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών & Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) του ΞΕΕ, δημιουργεί επιπλέον προβλήματα. Πάνω από 100.000 συνολικά θέσεις εργασίας αναμένεται να μείνουν κενές στον κλάδο του τουρισμού το 2023, εκτιμά ο Προέδρος της ΠΟΞ Γρηγόρης Τάσιος (Έθνος, Τίμος Φακαλής, Καμπανάκι για τρύπα 100.000 κενών θέσεων στον τουρισμό, 6-2-2023). Η υποστελέχωση, που έχει παρατηρηθεί, όχι μόνο διακυβεύει την ποιότητα και φήμη της επιχείρησης και την ανταγωνιστικότητα του προορισμού αλλά καταπονεί περισσότερο τον εργαζόμενο. Αναγκάζει την επιχείρηση να προχωρήσει σε “άγρα” στελεχών και να συμμετάσχει σε “πλειοδοτικούς” διαγωνισμούς μισθών διεκδίκησης ακόμα κι απλών εργαζόμενων. Αποτέλεσμα; η αγορά εργασίας οδηγείται σε κανιβαλισμό.

Παρά την τεράστια έλλειψη εργαζομένων, η Ελλάδα διατηρεί τη δεύτερη θέση στην Ε.Ε. με το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας καθώς και το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας των νέων, ηλικίας κάτω των 25 ετών. Αυτό συμβαίνει ακόμα και τους μήνες υψηλής τουριστικής κίνησης με υψηλά ποσοστά δηλαδή 26,1% τον Ιούλιο του 2022 και 28,6% τον Αύγουστο του 2022. Οξύμωρο! Ενώ οι επιχειρήσεις παραπονιούνται ότι δεν βρίσκουν το κατάλληλο εργατικό προσωπικό, η χώρα κατέγραψε αρνητικό ρεκόρ δεκαετίας ως προς τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Αφοσίωση versus κινητικότητας
Όπως έχει αλλάξει ο κόσμος, έτσι έχει διαφοροποιηθεί και το αξιακό σύστημα των νέων. Οι νέοι δεν πιστεύουν στο loyalty/αφοσίωση. Αλλάζουν εργασιακό χώρο για ελάχιστα ευρώ τον μήνα. Αυτή η αντίληψη δημιουργεί μεγάλη κινητικότητα των νέων εργαζόμενων κάθε σεζόν, ακόμα και μέσα στη σεζόν, σε αντίθεση με το πολύ χαμηλό turnover (εναλλαγή) που υπήρχε παλαιότερα. Στους παλαιότερους, υπήρχε έντονα η αντίληψη της αφοσίωσης στην επιχείρηση, πηγάζοντας από τις προσωπικές τους αξίες. Ο τότε απασχολούμενος στον τουρισμό εξελισσόταν και “μεγαλουργούσε”, αυτός και η οικογένειά του, όπως αναπτυσσόταν και μεγαλουργούσε η επιχείρηση. Το “loyalty” το καλλιεργούσε και το εκτιμούσε η επιχείρηση χωρίς να το εκλαμβάνει ως “αδυναμία”. Οι νέοι μπορεί να έχουν το πλεονέκτημα της φρεσκάδας και της ψηφιακής γνώσης και ευχέρειας αλλά οι παλαιότεροι ξεχώριζαν για την αγάπη και το πάθος για το επάγγελμά τους. Η εμπειρία τους ήταν και παραμένει πολύτιμη.

Οι παρακάτω εξωφρενικές αυξήσεις αναζήτησης προσωπικού σε διάφορες ειδικότητες, σε σχέση με το 2021, επιβεβαιώνονται σε στοιχεία της Google: 127% για τη θέση του maître, 87% για συντηρητής, 74% για σερβιτόρος/μπαρτέντερ, 71% για μάγειρας. (Καθημερινή, Ιωάννα Φωτιάδη, Ξενοδοχοϋπάλληλοι: Αδιέξοδα και ευκαιρίες, πριν από την έναρξη της σεζόν, 27/1/2023).

Παρά τη φρεσκάδα και τη βοήθεια που προσφέρουν οι νεοεισερχόμενοι εργαζόμενοι, δημιουργούν εκνευρισμό και ένταση στο υπόλοιπο προσωπικό ελλείψει γνώσεων και επαγγελματισμού, όταν καλούνται να βοηθήσουν στην υψηλή περίοδο, συνήθης πρακτική με την απασχόληση των φοιτητών.

Προτεινόμενες λύσεις
Λύση για την προσέλκυση προσωπικού αναζητήθηκε στις μέρες καριέρας, που ως ένα βαθμό απέδωσε. Μεταξύ των προτάσεων, που έχουν καταθέσει θεσμικοί παράγοντες για τη λύση του προβλήματος της έλλειψης προσωπικού είναι η προσέλκυση εργαζομένων: από χειμερινούς τουριστικούς προορισμούς του εξωτερικού, από συνταξιούχους ξενοδοχοϋπαλλήλους, χωρίς την ισχύουσα παρακράτηση του -30%. Προτάθηκε μάλιστα, ακόμα κι απασχόληση εκπαιδευτικών, εφόσον το επιθυμούν που είναι ελεύθεροι το καλοκαίρι.

Ο Αντιπρόεδρος της Ε.Ε. Μαργαρίτης Σχοινάς μιλώντας τον Σεπτέμβριο 2022 στο Ηράκλειο ανέφερε πως: “Η λύση στο τεράστιο πρόβλημα απασχόλησης της Ευρώπης θα είναι το εργατικό δυναμικό των χωρών της Βορείου Αφρικής και της Μέσης Ανατολής”. Ήδη υπάρχει σύμβαση για την απασχόληση Αιγυπτίων στον πρωτογενή τομέα.

O πρόεδρος εργαζομένων Επισιτισμού και Τουρισμού Γ. Χόντζογλου κατήγγειλε ότι επιχειρείται να έρθουν 80.000 μετακλητοί εργαζόμενοι από τρίτες χώρες, με 9μηνη σύμβαση, με υποχρέωση παροχής στέγης, αμφισβητώντας τους όρους πληρωμής και ασφάλισης (Open TV, 3/2/2023).

Συνθήκες εργασίας – διαμονή
Ας μη γελιόμαστε. Ούτε οι ανακοινωθείσες αυξήσεις της νέας Εθνικής Κλαδικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας του κατώτατου μισθού κατά 5,5% για το 2023 (παρότι δεν έχει κηρυχθεί αναγκαστική ακόμη!), ούτε η επιπλέον αύξηση του 5% για το 2024, ούτε η άγρα εργαζομένων, ούτε η πολιτική πλειοδοσίας μισθών θα λύσει το πρόβλημα των επιχειρήσεων.

Οι τουριστικές επιχειρήσεις οφείλουν να θέσουν πρωταρχικό σκοπό και κύρια στρατηγική τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, κι ειδικά της διαμονής και σίτισης του προσωπικού. Τουλάχιστον οι νέες μονάδες 5 και 4 αστέρων που σχεδιάζονται, θα πρέπει να μεριμνήσουν για αξιοπρεπή διαμονή σε δροσερό περιβάλλον, με δωρεάν παροχή wi-fi, με χώρους εξυπηρέτησης των εργαζομένων. Χρειάζεται να υπάρχει κοινόχρηστος χώρος ψυχαγωγίας με τηλεόραση, αυτόματη μηχανή καφέ και αναψυκτικών, με χρέωση σε τιμές προσωπικού, και χώρος με πλυντήριο και στεγνωτήριο.

Προς την κατεύθυνση αυτή μπορεί ν΄ αξιοποιηθεί μέρος του οικοπέδου του ξενοδοχείου ή άλλο οικόπεδο, που να εξυπηρετείται με τακτική συγκοινωνία. Η επιχείρηση θα έλυνε έτσι και το άλλο μείζον πρόβλημα εξασφάλισης στέγης και θα εξοικονομούσε χρήματα απ’ τα ενοίκια, που έχουν πάει στα ύψη λόγω του Air B&B. Η χρηματοδότηση με χαμηλό επιτόκιο ή άλλα κίνητρα π.χ. φορολογικά εκ μέρους της κυβέρνησης θα βελτίωνε το πρόβλημα. Η κυβέρνηση θα μπορούσε ν΄ αντιμετωπίσει το πρόβλημα νομοθετώντας αντίστοιχα μέτρα για τη στέγη μ΄αυτά , που αφορούν στους φοιτητές ή παρέχοντας άλλα κίνητρα.

Συνθήκες εργασίας – σίτιση
Το εστιατόριο προσωπικού θα πρέπει να είναι ένας ευχάριστος, κλιματιζόμενος χώρος με αναρτημένο το εβδομαδιαίο πρόγραμμα φαγητού για πρωί, μεσημέρι και βράδυ. Το φαγητό θα πρέπει να είναι αξιοπρεπές και να καλύπτει τις υγειονομικές προϋποθέσεις παρασκευής και παράθεσης. Όλοι οι εμπλεκόμενοι με τη σύνταξη του προγράμματος φαγητού προσωπικού και την παράθεσή του δεν θα πρέπει να λησμονούν ότι υπάρχουν εργαζόμενοι από άλλες περιοχές ή σπουδαστές, που κάνουν πρακτική και δεν έχουν την πολυτέλεια να φάνε στο σπίτι τους. Για όλους αυτούς τους εργαζόμενους, το εστιατόριο προσωπικού είναι το μοναδικό μέρος σίτισης. Ένα ισορροπημένο εβδομαδιαίο πρόγραμμα φαγητού, εμπλουτισμένο με δροσερές σαλάτες, λαχανικά, όσπρια και φρούτα εποχής δίνει περισσότερη ενέργεια και δημιουργεί καλή διάθεση και ευεξία στον εργαζόμενο. Φυσικά πρέπει να υπάρχει η πρόβλεψη φαγητών, για άτομα, από άλλες κουλτούρες. Αυτές είναι οι σημαντικές παράμετροι για την απόδοση του προσωπικού.

Η σπατάλη φαγητού (Food waste)
Μελέτη της WWF/Unilever για το Food Waste σε ξενοδοχεία διακοπών, έχει αναδείξει ότι στο εστιατόριο προσωπικού υπάρχει ένα “κρυμμένο κόστος” λόγω της σπατάλης φαγητού! Η σπατάλη φαγητού μπορεί να μειωθεί με τη βελτίωση της ενδο επικοινωνίας και συνεργασίας των εμπλεκομένων υπευθύνων, με ανασχεδιασμό του μενού με ευαισθησία για τον εργαζόμενο, με σωστό υπολογισμών των μερίδων, με βελτίωση των συνθηκών παράθεσης (από μάγειρα). “Πειραγμένες” και δημιουργικές συνταγές π.χ. με μενού όσπρια, θα κερδίσουν ακόμη και τους νέους. Βασική προϋπόθεση; Ο διευθυντής να γευματίζει συχνά εκεί! Αν λοιπόν επανασχεδιάσουμε το εβδομαδιαίο πρόγραμμα προσεκτικά, το κόστος της σπατάλης που θα κερδίσουμε, μπορούμε να το επαναεπενδύσουμε για την αναβάθμιση του φαγητού ! Έτσι το πρόβλημα γίνεται ευκαιρία.

Κακές συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο!
Κατακριτέα εκ των προτέρων τ’ απάνθρωπα ωράρια, η εργασία χωρίς ρεπό, το ελαστικό ωράριο με ατομική σύμβαση εργασίας, η απλήρωτη και μαύρη εργασία κι οι κακές συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο.

Με την ανακοίνωση του κλεισίματος του καλύτερου εστιατορίου στον κόσμο του ΝΟΜΑ στην Κοπεγχάγη της Δανίας, ακόμα και στην Ελλάδα έχει υπάρξει πληθώρα αρνητικών δημοσιευμάτων για την προσωπικότητα και χαρακτήρα του “τοξικού σεφ” του ΝΟΜΑ, Ρενέ Ρετσέπι. Κατηγορήθηκε για λεκτική βία (Bulling) και κακή συμπεριφορά προς το προσωπικό του, που υπέμενε καρτερικά τα πάντα. Το διακύβευμα για τους εργαζόμενους, ταγμένους στη γαστρονομία αιχμής, ήταν ότι όσοι σεφ εργάζονταν δίπλα του θα έπαιρναν το “θείο χρίσμα”. Θα υιοθετούσαν δηλαδή τις τεχνικές του και θα είχαν ένα βιογραφικό – διαβατήριο για τα εστιατόρια υψηλής γαστρονομίας παντού στον κόσμο. Το κίνημα αυτό, που ξεκίνησε με τον Ρετσέπι και αντανακλά σ όλους τους εργασιακούς χώρους, έχει τη δυναμική να εξελιχθεί σε παγκόσμιο, εφάμιλλο των κινημάτων τύπου: Me too ή Black lives matter.

Συμπερασματικά: η λύση πάντα ήταν και θα είναι το σωστά εκπαιδευμένο, εξειδικευμένο προσωπικό. Το ανειδίκευτο προσωπικό αντιμετωπίζει την εργασία ευκαιριακά και μετακινείται πιο εύκολα. Η κινητικότητα κοστίζει. Το κράτος θα πρέπει να στηρίξει τις κρατικές σχολές τουριστικών επαγγελμάτων κι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επιβραβεύουν τον αφοσιωμένο εργαζόμενο. Το κράτος θα πρέπει να επιδοτήσει την εργασία και όχι την ανεργία, στηρίζοντας την επιμήκυνση της σεζόν, ειδικά κατά την έναρξη και το τέλος της σεζόν, για να βελτιωθεί το εισόδημα του εργαζομένου και να στηρίξει και την επιχείρηση για τουρισμό 365 ημερών.

* Ο κ. Δημήτρης Μ. Καλαϊτζιδάκης είναι Director of Operations, Grecotel Hotels & Resorts

capital.gr