Η ιστορία είναι γεμάτη με γυναίκες που αψήφησαν τα εμπόδια, έσπασαν τα στερεότυπα και διαμόρφωσαν τον κόσμο όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
Από την επιστήμη μέχρι την πολιτική, την τέχνη και την κοινωνική δικαιοσύνη, οι παρακάτω 20 γυναίκες άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στην ανθρωπότητα και τι καλύτερο να εμπνευστούμε τη σημερινή ημέρα, από την ιστορία και το έργο τους.
1. Μαρί Κιουρί (Marie Curie, 1867-1934) – Η επιστήμονας που άνοιξε δρόμους
Η Μαρί Κιουρί γεννήθηκε το 1867 στη Βαρσοβία και από νωρίς έδειξε εξαιρετική κλίση στις φυσικές επιστήμες, παρά τα τεράστια εμπόδια που αντιμετώπιζαν τότε οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Φοίτησε στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον Πιερ Κιουρί, με τον οποίο ένωσε τις δυνάμεις της σε επιστημονικές έρευνες που θα άλλαζαν τον κόσμο. Η ανακάλυψη των ραδιενεργών στοιχείων και του ράδιο την έκανε την πρώτη γυναίκα που κέρδισε Βραβείο Νόμπελ, ενώ αργότερα έγινε η μοναδική επιστήμονας που βραβεύτηκε με δύο Νόμπελ, στη Φυσική και τη Χημεία. Παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ως γυναίκα σε έναν ανδροκρατούμενο επιστημονικό χώρο, εργάστηκε ακούραστα, αναπτύσσοντας τις πρώτες θεραπείες για τον καρκίνο μέσω της ραδιενέργειας.
Υπήρξε επίσης η πρώτη γυναίκα που έγινε καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Μερικά χρόνια μετά τον θάνατο του Πιερ Κιουρί, το 1910, η Μαρία σύναψε σχέση με τον Πολ Λανζεβάν, πέντε χρόνια μικρότερό της και πατέρα τεσσάρων παιδιών, πρώην μαθητή του συζύγου της και εν διαστάσει παντρεμένο. Στο άκουσμα της είδησης από τον γαλλικό τύπο, η γαλλική κοινωνία κατέκρινε έντονα τη Μαρία Κιουρί. (Το slut shamming στο απόγειο του και εκείνη την εποχή).
Ενδεικτική περίπτωση της στάσης που κράτησε ο γαλλικός τύπος απέναντί της είναι η αποσιώπηση της απονομής του Νομπέλ Χημείας που κέρδισε το 1911. Σχεδόν καμία εφημερίδα δεν έγραψε σχετικά με τη διάκριση της. Παρ’ όλα αυτά, εκείνη δεν σταμάτησε ποτέ να αποκαλεί τη Γαλλία δεύτερη πατρίδα της.
Σημαντική είναι η προσφορά της στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη διάρκεια του οποίου εφοδίασε με δικά της έξοδα πολλά πολεμικά νοσοκομεία με συσκευές ακτίνων Χ, έτσι ώστε να εντοπίζονται τα θραύσματα και οι σφαίρες που ήταν καρφωμένες στα σώματα των στρατιωτών. Υπολογίζεται ότι η ίδια, με τα χρήματα που είχε συγκεντρώσει από τα δύο βραβεία Νομπέλ, έστησε περίπου 250 ακτινολογικούς θαλάμους στα πολεμικά μέτωπα.
Το 1912 η Μαρία Κιουρί χειρουργήθηκε στα νεφρά. Από το 1933 η υγεία της είχε κλονιστεί σημαντικά λόγω της έκθεσής της στη ραδιενέργεια (έπασχε από λευχαιμία). Έτσι, στις 4 Ιουλίου του 1934 απεβίωσε, αφήνοντας πίσω της πραγματικά μεγάλο έργο. Ενταφιάστηκε δίπλα στον άντρα της στο κοιμητήριο του Σο. Το 1995 τα οστά της μεταφέρθηκαν στο Πάνθεον, το μαυσωλείο στο οποίο βρίσκονται θαμμένοι οι «μεγάλοι άνδρες» της Γαλλίας. Η Μαρία Κιουρί θεωρείται από τον καθηγητή της Ιατρικής Πιερ Ρεγκό ένα από τα πρώτα θύματα της ραδιενέργειας.
2. Ρόζα Παρκς (Rosa Parks, 1913-2005) – Η μητέρα του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων
Αρνούμενη να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό σε λεωφορείο το 1955, ξεκίνησε ένα κίνημα που άλλαξε για πάντα την πορεία της ιστορίας των ΗΠΑ. Από νεαρή ηλικία, η Ρόζα Παρκς αντιλήφθηκε τις αδικίες που υπέφεραν οι Αφροαμερικανοί και ανέπτυξε μια ισχυρή αίσθηση δικαιοσύνης.
Την 1η Δεκεμβρίου 1955, η Ρόζα Παρκς επέστρεφε από τη δουλειά της ως μοδίστρα στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα. Επιβιβάστηκε σε ένα λεωφορείο και κάθισε σε μια θέση που προοριζόταν για μαύρους επιβάτες. Όταν ο οδηγός της ζήτησε να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό, εκείνη αρνήθηκε.
Η απόφασή της να μην υπακούσει σε έναν άδικο νόμο οδήγησε στη σύλληψή της και στην επιβολή προστίμου. Ωστόσο, αυτή η πράξη της προκάλεσε ένα κύμα αντίστασης, το οποίο εξελίχθηκε στο περίφημο Μποϊκοτάζ των Λεωφορείων του Μοντγκόμερι. Το μποϊκοτάζ, που διήρκεσε 381 ημέρες, ενορχηστρώθηκε από τον Δρ. Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ και αποτέλεσε σημείο καμπής στον αγώνα για την ισότητα. Το 1956, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε ότι ο φυλετικός διαχωρισμός στα λεωφορεία ήταν αντισυνταγματικός, δικαιώνοντας τον αγώνα της Παρκς και των υποστηρικτών της.
Μετά το περιστατικό, η Ρόζα Παρκς συνέχισε να εργάζεται για τα πολιτικά δικαιώματα, προωθώντας την εκπαίδευση και την ισότητα. Το 1996, τιμήθηκε με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, τη μεγαλύτερη τιμή για πολίτη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και απεβίωσε το 2005, η κληρονομιά της παραμένει ζωντανή. Η αφοσίωσή της στην ισότητα και τη δικαιοσύνη ενέπνευσε γενιές ανθρώπων να αγωνιστούν για τα δικαιώματά τους. Η ιστορία της είναι υπενθύμιση ότι ακόμη και η πιο μικρή πράξη αντίστασης μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
3. Φρίντα Κάλο (Frida Kahlo, 1907-1954) – Η καλλιτέχνιδα της ψυχής
Η Φρίντα Κάλο, γεννημένη στο Μεξικό το 1907, έζησε μια ζωή γεμάτη δυσκολίες, πόνο και πάθος. Υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της τέχνης του 20ού αιώνα. Με τη μοναδική της ζωγραφική, που συνδύαζε το σουρεαλιστικό στοιχείο με τη λαϊκή μεξικανική παράδοση, κατάφερε να εκφράσει βαθιά συναισθήματα, σωματικό και ψυχικό πόνο, καθώς και κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα.
Γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου 1907 στην Πόλη του Μεξικού. Από μικρή ηλικία ήρθε αντιμέτωπη με σοβαρά προβλήματα υγείας. Στα έξι της χρόνια προσβλήθηκε από πολιομυελίτιδα, γεγονός που άφησε το ένα της πόδι αδύναμο. Ωστόσο, η μεγαλύτερη τραγωδία της ζωής της συνέβη το 1925, όταν, στα 18 της, υπέστη ένα σοβαρό τροχαίο ατύχημα που της προκάλεσε πολλαπλά κατάγματα στη σπονδυλική στήλη, τη λεκάνη και τα πόδια.
Καθηλωμένη στο κρεβάτι για μεγάλα διαστήματα, ξεκίνησε να ζωγραφίζει για να ξεφεύγει από τη μοναξιά και τον πόνο. Αυτή η δραστηριότητα εξελίχθηκε σε πάθος, καθορίζοντας την καλλιτεχνική της πορεία. Η ζωγραφική της Φρίντα Κάλο είναι βαθιά αυτοβιογραφική. Μέσα από τα έργα της αποτύπωσε τη σωματική της ταλαιπωρία, τα συναισθήματα της απομόνωσης και τις κοινωνικές ανισότητες. Τα περισσότερα από τα έργα της είναι αυτοπροσωπογραφίες, με χαρακτηριστικά στοιχεία τη χρήση συμβολισμών και την επιρροή της μεξικανικής λαϊκής τέχνης.
Το 1929 παντρεύτηκε τον διάσημο Μεξικανό ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα. Η σχέση τους ήταν γεμάτη εντάσεις, προδοσίες και πάθος, αλλά και αλληλοστήριξη στην τέχνη τους. Η Φρίντα δεν ήταν μόνο καλλιτέχνιδα, αλλά και ακτιβίστρια. Εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα του Μεξικού και υποστήριζε τα δικαιώματα των γυναικών και των καταπιεσμένων. Το σπίτι της, η περίφημη «Γαλάζια Οικία» (Casa Azul), έγινε καταφύγιο για διανοούμενους και πολιτικούς εξόριστους, όπως ο Λέων Τρότσκι.
Η υγεία της χειροτέρεψε με τα χρόνια, αλλά η δύναμη της ψυχής της παρέμεινε ακλόνητη. Πέθανε στις 13 Ιουλίου 1954, αφήνοντας πίσω της μια τεράστια πολιτιστική κληρονομιά. Σήμερα, η Φρίντα Κάλο θεωρείται σύμβολο της ανθεκτικότητας, της γυναικείας δύναμης και της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Το έργο της συνεχίζει να εμπνέει καλλιτέχνες, ακτιβιστές και φεμινιστικά κινήματα σε όλο τον κόσμο. Η ζωή της μας υπενθυμίζει ότι μέσα από τον πόνο και τις αντιξοότητες μπορεί να γεννηθεί αληθινή τέχνη.
4. Αμέλια Έρχαρτ (Amelia Earhart, 1897-1937) – Η γυναίκα που κατέκτησε τους ουρανούς
Πρόκειται για την πρώτη γυναίκα που πέταξε μόνη της πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό, αποδεικνύοντας ότι η αεροπορία δεν είναι μόνο ανδρική υπόθεση. Γεννήθηκε το 1897 στο Κάνσας των Ηνωμένων Πολιτειών και έγινε διάσημη το 1932 όταν πέταξε μόνη της πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό, μια πτήση που διήρκεσε 15 ώρες και την έκανε διεθνές σύμβολο τόλμης και ανεξαρτησίας.
Το πάθος της για την αεροπορία γεννήθηκε το 1920, όταν πέταξε για πρώτη φορά ως συνεπιβάτης. Έπειτα από αυτή την εμπειρία, αποφάσισε ότι έπρεπε να μάθει να πετάει. Έκανε μαθήματα πτήσης και αγόρασε το πρώτο της αεροπλάνο, το οποίο ονόμασε Canary (Καναρίνι), ξεκινώντας έτσι την πορεία της προς την αεροπορική πρωτοπορία.
Στις 20 Μαΐου 1932, ξεκίνησε τη σόλο πτήση της από το Νιούφαουντλαντ του Καναδά. Μετά από 15 ώρες και 56 λεπτά, προσγειώθηκε σε ένα χωράφι στην Ιρλανδία, γράφοντας ιστορία. Ήταν η πρώτη γυναίκα που πέτυχε κάτι τέτοιο, και το κατόρθωμά της της χάρισε παγκόσμια αναγνώριση.
Συνέχισε να κάνει πτήσεις μεγάλων αποστάσεων και εργάστηκε για να ενθαρρύνει τις γυναίκες να ασχοληθούν με την αεροπορία. Το 1937, η Αμέλια Έρχαρτ αποφάσισε να επιχειρήσει κάτι που κανείς δεν είχε καταφέρει μέχρι τότε: να κάνει τον γύρο του κόσμου με αεροπλάνο ακολουθώντας τη διαδρομή του Ισημερινού.
Μαζί με τον πλοηγό Φρεντ Νούναν, ξεκίνησε το ταξίδι της τον Ιούνιο του 1937. Έφτασαν μέχρι το νησί Λαε, στην Παπούα Νέα Γουινέα, και στις 2 Ιουλίου απογειώθηκαν με προορισμό το νησί Χάουλαντ, ένα μικρό σημείο στον Ειρηνικό Ωκεανό. Λίγες ώρες μετά, το αεροσκάφος της εξαφανίστηκε μυστηριωδώς. Παρά τις εκτεταμένες έρευνες που ακολούθησαν, η Αμέλια Έρχαρτ και ο Φρεντ Νούναν δεν βρέθηκαν ποτέ. Η εξαφάνισή της έχει δημιουργήσει πολλές θεωρίες, από το ότι χάθηκαν στη θάλασσα μέχρι πιο ακραία σενάρια, όπως ότι αιχμαλωτίστηκαν από ξένες δυνάμεις.
Παρά την τραγική της εξαφάνιση, η Αμέλια Έρχαρτ άφησε πίσω της μια τεράστια παρακαταθήκη. Έδειξε στον κόσμο ότι οι γυναίκες μπορούσαν να είναι εξίσου ικανές στην αεροπορία και ενέπνευσε αμέτρητους ανθρώπους να ακολουθήσουν τα όνειρά τους, ανεξαρτήτως εμποδίων. Σήμερα, το όνομά της συμβολίζει την τόλμη, την ανεξαρτησία και την επιμονή. Αεροπορικές λέσχες, βραβεία και σχολές πιλότων φέρουν το όνομά της, διατηρώντας ζωντανό το όραμά της για έναν κόσμο χωρίς περιορισμούς λόγω φύλου.
5. Σιμόν ντε Μποβουάρ (Simone de Beauvoir, 1908-1986) – Η φιλοσοφική φωνή του φεμινισμού
Με το βιβλίο της Το Δεύτερο Φύλο, έθεσε τις βάσεις του σύγχρονου φεμινισμού και ανέλυσε την καταπίεση των γυναικών στην κοινωνία. Γεννημένη στη Γαλλία το 1908, υπήρξε μια από τις σημαντικότερες φιλοσόφους και συγγραφείς του 20ού αιώνα. Το έργο της “Το Δεύτερο Φύλο” αποτέλεσε θεμέλιο λίθο του φεμινιστικού κινήματος, καθώς ανέλυε πώς η κοινωνία διαμορφώνει τις έμφυλες ανισότητες.
Σπούδασε στη Σορβόννη, όπου γνώρισε τον υπαρξιστή φιλόσοφο Ζαν-Πολ Σαρτρ, με τον οποίο ανέπτυξε μια μοναδική σχέση ζωής, βασισμένη στην ελευθερία και την πνευματική συνεργασία. Αν και δεν παντρεύτηκαν ποτέ, η σχέση τους ήταν ανοιχτή και βαθιά επηρεασμένη από τις φιλοσοφικές τους πεποιθήσεις.
Η Σιμόν ντε Μποβουάρ υπήρξε κεντρική μορφή του υπαρξισμού, φιλοσοφικού ρεύματος που τόνιζε την ελευθερία και την ατομική ευθύνη. Σε συνεργασία με τον Σαρτρ, ανέπτυξε τις ιδέες της για την ανθρώπινη ύπαρξη, τη συνείδηση και την ηθική. Ωστόσο, το δικό της έργο ξεχώρισε για την εστίαση στη θέση των γυναικών στην κοινωνία και στην καταπίεση που υφίστανται. Μέσα από τη φιλοσοφική της ανάλυση, ανέδειξε πώς οι γυναίκες δεν γεννιούνται καταπιεσμένες, αλλά διαμορφώνονται έτσι από τις κοινωνικές δομές.
Αξίζει να σταθούμε λίγο παραπάνω στο έργο της. Το 1949 δημοσίευσε το Το Δεύτερο Φύλο (Le Deuxième Sexe), όπου εξετάζει το πώς οι γυναίκες έχουν ιστορικά τοποθετηθεί ως κατώτερες από τους άνδρες. Η πιο διάσημη φράση του βιβλίου, «Γυναίκα δεν γεννιέσαι, αλλά γίνεσαι», συμπυκνώνει την άποψή της ότι το φύλο δεν είναι απλώς βιολογικό δεδομένο, αλλά κοινωνική κατασκευή. Το βιβλίο αποτέλεσε θεμέλιο για το δεύτερο κύμα του φεμινισμού τη δεκαετία του 1960 και εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς στη μελέτη του φύλου και των δικαιωμάτων των γυναικών.
Η Σιμόν ντε Μποβουάρ πέθανε το 1986, αφήνοντας πίσω της ένα έργο που συνεχίζει να εμπνέει και να προβληματίζει. Οι ιδέες της για την ελευθερία, το φύλο και την κοινωνική κατασκευή της γυναικείας ταυτότητας παραμένουν πιο επίκαιρες από ποτέ. Το έργο της συνεχίζει να διαβάζεται, να συζητιέται και να αποτελεί θεμέλιο για τον σύγχρονο φεμινισμό και τις σπουδές φύλου.
6. Μαλάλα Γιουσαφζάι (Malala Yousafzai, 1997-) – Η νεαρότερη Νομπελίστρια για το δικαίωμα στην εκπαίδευση
Η Μαλάλα Γιουσαφζάι, γεννημένη το 1997 στο Πακιστάν, έζησε από μικρή ηλικία τις συνέπειες της απαγόρευσης εκπαίδευσης στα κορίτσια από τους Ταλιμπάν. Το 2012, σε ηλικία μόλις 15 ετών, δέχτηκε δολοφονική επίθεση αλλά επέζησε. Έκτοτε, αφιέρωσε τη ζωή της στην υπεράσπιση του δικαιώματος των κοριτσιών στην εκπαίδευση, κερδίζοντας το Νόμπελ Ειρήνης το 2014, η νεότερη νικήτρια του βραβείου στην ιστορία.
Ο πατέρας της, Ζίαουντιν Γιουσαφζάι, ήταν δάσκαλος και υπέρμαχος της εκπαίδευσης, επηρεάζοντας βαθιά την κόρη του. Από μικρή ηλικία, η Μαλάλα αγαπούσε το σχολείο και ονειρευόταν να γίνει γιατρός.
Ωστόσο, η περιοχή της Σουάτ βρισκόταν υπό την επιρροή των Ταλιμπάν, οι οποίοι επέβαλαν αυστηρούς νόμους και απαγόρευαν την εκπαίδευση των κοριτσιών. Παρά τις απειλές, η Μαλάλα και η οικογένειά της παρέμειναν αφοσιωμένοι στη σημασία της μόρφωσης. Το 2009, σε ηλικία μόλις 11 ετών, η Μαλάλα ξεκίνησε να γράφει ένα ανώνυμο ημερολόγιο για το BBC Urdu, όπου περιέγραφε την κατάσταση στην περιοχή της και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν τα κορίτσια για να πάνε σχολείο.
Το ημερολόγιό της τράβηξε την προσοχή του κόσμου και η ίδια άρχισε να δίνει συνεντεύξεις, μιλώντας ανοιχτά για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Αυτό όμως την έκανε στόχο των Ταλιμπάν. Στις 9 Οκτωβρίου 2012, ενώ επέστρεφε από το σχολείο, ένοπλοι Ταλιμπάν σταμάτησαν το λεωφορείο της και την πυροβόλησαν στο κεφάλι. Η Μαλάλα τραυματίστηκε σοβαρά, αλλά κατάφερε να επιβιώσει. Μεταφέρθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο για θεραπεία, όπου και ανάρρωσε πλήρως.
Η επίθεση προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Χώρες, οργανισμοί και πολίτες από όλο τον κόσμο στάθηκαν στο πλευρό της. Αντί να σωπάσει, η Μαλάλα βγήκε ακόμα πιο δυνατή, μετατρέποντας τη φρίκη της επίθεσης σε κίνημα για την εκπαίδευση. Το 2013, δημοσίευσε την αυτοβιογραφία της «Εγώ είμαι η Μαλάλα» και ίδρυσε το Malala Fund, έναν οργανισμό αφιερωμένο στην προώθηση της εκπαίδευσης των κοριτσιών παγκοσμίως.
Το 2014, σε ηλικία μόλις 17 ετών, έγινε η νεαρότερη βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, μοιραζόμενη το βραβείο με τον Ινδό ακτιβιστή Καϊλάς Σατιάρτι. Σήμερα, η Μαλάλα συνεχίζει τον αγώνα της. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και παραμένει ενεργή σε διεθνείς πρωτοβουλίες για την εκπαίδευση. Η ιστορία της Μαλάλα Γιουσαφζάι είναι απόδειξη ότι μια φωνή, ακόμα και η πιο νέα, μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Με το θάρρος της, έχει εμπνεύσει εκατομμύρια ανθρώπους να υπερασπιστούν το δικαίωμα στην εκπαίδευση, δείχνοντας πως η γνώση είναι η πιο ισχυρή δύναμη απέναντι στην αδικία.
7. Μάργκαρετ Θάτσερ (Margaret Thatcher, 1925-2013) – Η σιδηρά κυρία της πολιτικής
Η Μάργκαρετ Θάτσερ έμεινε γνωστή ως “Σιδηρά Κυρία” και ήταν η πρώτη γυναίκα που έγινε Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, κυβερνώντας από το 1979 έως το 1990.
Ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου (1979-1990), ηγήθηκε της χώρας για περισσότερα από δέκα χρόνια, εφαρμόζοντας ριζοσπαστικές οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Με το ατσάλινο στυλ διακυβέρνησής της, απέκτησε το προσωνύμιο «Σιδηρά Κυρία» (Iron Lady), ενώ οι πολιτικές της -γνωστές ως «Θατσερισμός»- άλλαξαν ριζικά το τοπίο της Βρετανίας.
H Θάτσερ γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1925 στο Γκράνθαμ της Αγγλίας. Μεγάλωσε σε ένα αυστηρό περιβάλλον με έντονες θρησκευτικές και συντηρητικές αξίες, κάτι που επηρέασε βαθιά την πολιτική της φιλοσοφία. Σπούδασε Χημεία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αλλά σύντομα την κέρδισε η πολιτική. Το 1959 εκλέχθηκε βουλευτής με το Συντηρητικό Κόμμα και μέσα σε λίγα χρόνια ανέβηκε τα ιεραρχικά σκαλοπάτια, φτάνοντας στη θέση της Υπουργού Παιδείας το 1970.
Το 1979, εν μέσω οικονομικής κρίσης, η Μάργκαρετ Θάτσερ εξελέγη πρωθυπουργός, η πρώτη γυναίκα που ανέλαβε ποτέ το αξίωμα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι πολιτικές της βασίστηκαν σε τρεις βασικούς άξονες. Ιδιωτικοποιήσεις: Πώλησε κρατικές επιχειρήσεις (όπως τηλεπικοινωνίες, ενέργεια και συγκοινωνίες) στον ιδιωτικό τομέα, μειώνοντας τον ρόλο του κράτους στην οικονομία. Μείωση κρατικών δαπανών: Περιόρισε τα κρατικά επιδόματα και προώθησε την αυτονομία των πολιτών στην αγορά εργασίας και κράτησε σκληρή στάση στα εργατικά συνδικάτα αντιμετωπίζοντας τις μεγάλες απεργίες, κυρίως των ανθρακωρύχων το 1984-85, με αυστηρά μέτρα.
Ο Θατσερισμός προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Οι υποστηρικτές της τη θεωρούσαν σωτήρα της βρετανικής οικονομίας, ενώ οι επικριτές της έβλεπαν στις πολιτικές της αύξηση της ανεργίας και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Παρά τις τρεις συνεχόμενες εκλογικές νίκες της, η δημοτικότητά της μειώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’80 λόγω της πολιτικής της Poll Tax (ενός νέου αμφιλεγόμενου φόρου). Υπό έντονες πιέσεις, παραιτήθηκε το 1990 και αντικαταστάθηκε από τον Τζον Μέιτζορ.
Η κληρονομιά της παραμένει αμφιλεγόμενη. Οι υποστηρικτές της τη θεωρούν σύμβολο οικονομικής αναγέννησης και πολιτικής αποφασιστικότητας. Οι αντίπαλοί της τη θυμούνται ως ηγέτιδα που εμβάθυνε τις κοινωνικές ανισότητες. Τελικά αποσύρθηκε από την πολιτική το 1992 και έζησε τα τελευταία της χρόνια μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Πέθανε στις 8 Απριλίου 2013, αφήνοντας πίσω της μια πολιτική κληρονομιά που εξακολουθεί να διχάζει.
Σε κάθε περίπτωση αποτέλει την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό της Αγγλίας, επηρεάζοντας τη διεθνή πολιτική σκηνή. Ανεξάρτητα από τις απόψεις για την πολιτική της, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι υπήρξε μια από τις πιο ισχυρές προσωπικότητες της σύγχρονης ιστορίας.
8. Μητέρα Τερέζα (Mother Teresa, 1910-1997) – Η Αγία της Ανθρωπιάς
Η Μητέρα Τερέζα, η γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στην υπηρεσία των φτωχών, των αρρώστων και των εγκαταλελειμμένων, παραμένει ένα παγκόσμιο σύμβολο ανιδιοτελούς αγάπης και ανθρωπισμού. Με έργο που ξεκίνησε στην Ινδία και επεκτάθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο, αναγνωρίστηκε για την ακούραστη προσφορά της, τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 1979 και ανακηρύχθηκε Αγία της Καθολικής Εκκλησίας το 2016.
Γεννήθηκε ως Άνιεζε Γκόντζα Μπογιαξίου στις 26 Αυγούστου 1910, στην πόλη Σκόπια, τότε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (σημερινή Βόρεια Μακεδονία). Από μικρή ηλικία ένιωθε βαθιά κλίση προς τον μοναχισμό και τη φιλανθρωπία, και στα 18 της χρόνια εντάχθηκε στο τάγμα των Λορεταριανών Αδελφών στην Ιρλανδία. Λίγο αργότερα, μετέβη στην Ινδία, όπου δίδαξε σε ένα καθολικό σχολείο για κορίτσια στην Καλκούτα. Παράλληλα, ερχόταν σε επαφή με τις εξαθλιωμένες συνθήκες διαβίωσης των φτωχών της πόλης, γεγονός που την ώθησε να αφιερώσει τη ζωή της σε αυτούς.
Το 1946, η Μητέρα Τερέζα ένιωσε ένα βαθύτερο κάλεσμα να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στη φροντίδα των πιο αδύναμων. Το 1950 ίδρυσε το θρησκευτικό τάγμα των Ιεραποστόλων της Φιλανθρωπίας, με αποστολή την παροχή βοήθειας στους φτωχούς, στους άρρωστους, στους εγκαταλελειμμένους και στους ετοιμοθάνατους.
Το έργο της ξεκίνησε στους δρόμους της Καλκούτας, όπου προσέφερε φαγητό, στέγη και ιατρική φροντίδα σε όσους την είχαν ανάγκη. Δημιούργησε το πρώτο “Σπίτι για τους Ετοιμοθάνατους”, έναν χώρο όπου οι άνθρωποι που βρίσκονταν στα όρια της ζωής μπορούσαν να πεθάνουν με αξιοπρέπεια και αγάπη. Με τα χρόνια, το έργο της επεκτάθηκε πέρα από την Ινδία, δημιουργώντας ιδρύματα σε περισσότερες από 130 χώρες. Οι Ιεραπόστολοι της Φιλανθρωπίας της άνοιξαν νοσοκομεία, ορφανοτροφεία και καταφύγια για τους αστέγους σε όλο τον κόσμο.
Το 1979, η Μητέρα Τερέζα τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης για την ανθρωπιστική της δράση. Αρνήθηκε το καθιερωμένο εορταστικό δείπνο της τελετής, ζητώντας αντ’ αυτού να διατεθούν τα χρήματα για τη σίτιση των φτωχών. Αυτή η πράξη αποτύπωνε το βαθύ της ήθος και την αφοσίωσή της στους ανθρώπους που υπηρετούσε.
Η Μητέρα Τερέζα συνέχισε να εργάζεται αδιάκοπα μέχρι το τέλος της ζωής της, παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε. Έφυγε από τη ζωή στις 5 Σεπτεμβρίου 1997, αφήνοντας πίσω της ένα παγκόσμιο δίκτυο φιλανθρωπικών οργανώσεων. Το 2003, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ την ανακήρυξε “Μακαρία”, και το 2016 ο Πάπας Φραγκίσκος την ανακήρυξε επίσημα Αγία της Καθολικής Εκκλησίας.
Μέχρι και σήμερα παραμένει σύμβολο ανιδιοτελούς αγάπης και προσφοράς. Το έργο της συνεχίζεται από τους Ιεραποστόλους της Φιλανθρωπίας, που εξακολουθούν να προσφέρουν φροντίδα στους πιο αδύναμους. Η ζωή της αποδεικνύει πως η καλοσύνη και η συμπόνια μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, ακόμη και μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες. Η φράση της «όλοι μπορούμε να κάνουμε μεγάλα πράγματα, αλλά μπορούμε να κάνουμε μικρά πράγματα με μεγάλη αγάπη» εξακολουθεί να εμπνέει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
9. Βιρτζίνια Γουλφ (Virginia Woolf, 1882-1941) – Η πρωτοπόρος της λογοτεχνίας
Η Βιρτζίνια Γουλφ αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες συγγραφείς του 20ού αιώνα, πρωτοπόρος του μοντερνισμού και υπέρμαχος της γυναικείας ανεξαρτησίας. Μέσα από το πρωτοποριακό της ύφος και τις καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές, άλλαξε για πάντα τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη λογοτεχνία. Παράλληλα, οι απόψεις της για τη θέση των γυναικών στην κοινωνία άνοιξαν νέους δρόμους στη φεμινιστική σκέψη.
Γεννημένη ως Αντελίν Βιρτζίνια Στίβεν στις 25 Ιανουαρίου 1882 στο Λονδίνο, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον γεμάτο βιβλία και πνευματικές συζητήσεις. Ο πατέρας της, Λέσλι Στίβεν, ήταν ιστορικός και κριτικός λογοτεχνίας, ενώ η μητέρα της, Τζούλια Στίβεν, ήταν κοινωνική ακτιβίστρια.
Παρόλο που δεν είχε επίσημη πανεπιστημιακή εκπαίδευση, όπως τα αδέρφια της, η Βιρτζίνια έλαβε εξαιρετική μόρφωση στο σπίτι. Μετά τον θάνατο των γονιών της, η Βιρτζίνια μετακόμισε στο Μπλούσμπερι του Λονδίνου, όπου σχημάτισε μαζί με τον αδερφό της και φίλους τους τον περίφημο Κύκλο του Μπλούσμπερι. Αυτός ο κύκλος αποτελούνταν από καλλιτέχνες, συγγραφείς και διανοούμενους που έδωσαν νέα πνοή στη βρετανική διανόηση, αμφισβητώντας τις παραδοσιακές αξίες της εποχής.
Το 1912, η Βιρτζίνια παντρεύτηκε τον Λέοναρντ Γουλφ, έναν συγγραφέα και πολιτικό, με τον οποίο ίδρυσαν τον εκδοτικό οίκο Hogarth Press. Μέσω αυτού του εκδοτικού, η Γουλφ είχε την ελευθερία να πειραματιστεί με τις λογοτεχνικές της ιδέες και να εκδώσει πρωτοποριακά έργα.
Yπήρξε από τις πιο τολμηρές συγγραφείς της εποχής της, φέρνοντας επανάσταση στον τρόπο αφήγησης. Αντί για την παραδοσιακή δομή, εισήγαγε τη ροή της συνείδησης, μια τεχνική που αναπαριστά τη σκέψη των χαρακτήρων με αυθόρμητο και ασυνείδητο τρόπο. Δεν ήταν μόνο μια πρωτοπόρος της λογοτεχνίας, αλλά και μια δυναμική φωνή του φεμινισμού. Στο βιβλίο της «Ένα Δικό της Δωμάτιο» (A Room of One’s Own, 1929), υποστηρίζει ότι για να μπορέσει μια γυναίκα να γράψει και να δημιουργήσει, χρειάζεται οικονομική ανεξαρτησία και έναν προσωπικό χώρο. Η περίφημη φράση της «μια γυναίκα πρέπει να έχει χρήματα και ένα δικό της δωμάτιο αν πρόκειται να γράψει μυθιστοριογραφία» συνοψίζει την κεντρική της θέση: η ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν είναι μόνο κοινωνική, αλλά και οικονομική.
Η Βιρτζίνια Γουλφ πάλευε με σοβαρά επεισόδια κατάθλιψης και ψυχικής διαταραχής καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της. Οι ψυχικές της κρίσεις έγιναν εντονότερες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν το σπίτι της καταστράφηκε από γερμανικούς βομβαρδισμούς.
Στις 28 Μαρτίου 1941, νιώθοντας ότι δεν μπορούσε να αντέξει άλλο την ψυχική της κατάσταση, η Γουλφ γέμισε τις τσέπες της με πέτρες και βυθίστηκε στον ποταμό Ouse, τερματίζοντας τη ζωή της. Παρά τον τραγικό της θάνατο, το έργο της Βιρτζίνια Γουλφ συνεχίζει να επηρεάζει τη λογοτεχνία, τη φεμινιστική σκέψη και την τέχνη. Η πρωτοποριακή της προσέγγιση στη γλώσσα, την αφήγηση και την εξερεύνηση της γυναικείας εμπειρίας την καθιέρωσε ως μία από τις μεγαλύτερες συγγραφείς όλων των εποχών. Σήμερα, τα έργα της διαβάζονται και μελετώνται παγκοσμίως, ενώ οι ιδέες της για την ελευθερία της σκέψης και τη γυναικεία αυτονομία παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρες.
10. Ζιζέλ Πελικό (Gisèle Pelicot, 1952 -) – Ένα σύμβολο του φεμινιστικού κινήματος στο σήμερα
Η Gisèle Pelicot, σε ηλικία 72 ετών, έγινε σύμβολο του φεμινιστικού κινήματος μετά την αποκάλυψη ότι επί μία δεκαετία υπήρξε θύμα συστηματικών βιασμών, οργανωμένων από τον σύζυγό της, Dominique Pelicot. Η υπόθεση αυτή συγκλόνισε τη Γαλλία και ανέδειξε κρίσιμα ζητήματα σχετικά με τη σεξουαλική βία και τη συναίνεση.
Ο Dominique Pelicot νάρκωνε τη σύζυγό του, Gisèle, και προσκαλούσε δεκάδες άνδρες να τη βιάζουν, καταγράφοντας τα εγκλήματα σε βίντεο. Η Gisèle, λόγω της νάρκωσης, δεν είχε επίγνωση των επιθέσεων και υπέφερε από απώλεια μνήμης και σοβαρά προβλήματα υγείας. Η αποκάλυψη της φρικτής αυτής πραγματικότητας έγινε το 2020, όταν τυχαία ανακάλυψε υλικό που τεκμηρίωνε τα εγκλήματα.
Η δίκη, που έλαβε χώρα στο Αβινιόν, αποτέλεσε ιστορικό ορόσημο. Η Gisèle επέλεξε να μην διεξαχθεί η δίκη κεκλεισμένων των θυρών, επιδιώκοντας να μετατοπίσει τη ντροπή από τα θύματα στους θύτες. Η στάση της αυτή την ανέδειξε σε σύμβολο αντίστασης και έμπνευσης για τα θύματα σεξουαλικής βίας. Ο Dominique Pelicot καταδικάστηκε σε 20 χρόνια φυλάκισης, ενώ 49 άλλοι άνδρες έλαβαν ποινές από 3 έως 15 έτη για τη συμμετοχή τους στα εγκλήματα.
Η υπόθεση της Gisèle Pelicot άνοιξε τη δημόσια συζήτηση για τη σεξουαλική βία και τη συναίνεση, οδηγώντας σε απαιτήσεις για μεταρρυθμίσεις και αυστηρότερη αντιμετώπιση των δραστών. Η γενναιότητά της ενέπνευσε πολλές γυναίκες να μιλήσουν ανοιχτά για τις εμπειρίες τους, συμβάλλοντας στην αλλαγή της αντίληψης γύρω από τη σεξουαλική κακοποίηση. Παρά τις προσωπικές της δυσκολίες, η Gisèle Pelicot παραμένει σύμβολο θάρρους και αντίστασης, υπενθυμίζοντας τη σημασία της δικαιοσύνης και της υποστήριξης προς τα θύματα σεξουαλικής βίας.
11. Νέλι Μπλάι (Nellie Bly, 1864-1922) – Η ρεπόρτερ που άλλαξε τη δημοσιογραφία
Η Νέλι Μπλάι γεννήθηκε το 1864 στην Πενσυλβάνια και από νωρίς έδειξε ενδιαφέρον για τη δημοσιογραφία, σε μια εποχή που οι γυναίκες σπάνια είχαν θέση στον χώρο. Ξεκίνησε την καριέρα της γράφοντας άρθρα για την ανισότητα των φύλων, αλλά γρήγορα έγινε γνωστή για τις τολμηρές, ερευνητικές της αποστολές.
Η πιο διάσημη αποστολή της ήταν το 1887, όταν προσποιήθηκε την ψυχικά άρρωστη για να εισχωρήσει σε ένα άσυλο γυναικών στη Νέα Υόρκη. Οι αποκαλύψεις της για τις άθλιες συνθήκες οδήγησαν σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στα ψυχιατρικά ιδρύματα. Λίγα χρόνια αργότερα, ανέλαβε μια νέα πρόκληση: να ταξιδέψει μόνη της σε όλο τον κόσμο, εμπνευσμένη από το μυθιστόρημα Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες του Ιουλίου Βερν. Κατάφερε να ολοκληρώσει το ταξίδι σε μόλις 72 ημέρες, καταρρίπτοντας κάθε ρεκόρ και κατακτώντας τη διεθνή φήμη.
Η Νέλι Μπλάι δεν σταμάτησε ποτέ να αγωνίζεται για την αλήθεια. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρέθηκε στην Ευρώπη ως πολεμική ανταποκρίτρια, μια από τις ελάχιστες γυναίκες δημοσιογράφους σε εμπόλεμη ζώνη. Αργότερα, ασχολήθηκε με τη βιομηχανία, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση μιας εταιρείας, όπου φρόντισε να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας των γυναικών.
Πέθανε το 1922, αφήνοντας πίσω της μια κληρονομιά αφοβίας και ακεραιότητας. Η δημοσιογραφία δεν θα ήταν ποτέ ξανά η ίδια χάρη στη δυναμική της παρουσία και την αδιάκοπη επιδίωξη της αλήθειας.
12. Ρόζαλιντ Φράνκλιν (Rosalind Franklin, 1920-1958) – Η επιστήμονας που αποκρυπτογράφησε το DNA
Η Ρόζαλιντ Φράνκλιν γεννήθηκε το 1920 στο Λονδίνο και από νεαρή ηλικία έδειξε εξαιρετική κλίση στη Χημεία. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και αφιέρωσε την καριέρα της στη μελέτη της δομής των μορίων μέσω της κρυσταλλογραφίας ακτίνων Χ. Η πιο σημαντική της ανακάλυψη ήρθε στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν η εργασία της αποκάλυψε τη διάταξη της διπλής έλικας του DNA, θεμελιώδη πληροφορία για την κατανόηση του γενετικού κώδικα.
Ωστόσο, η συνεισφορά της δεν αναγνωρίστηκε τότε. Η διάσημη «Φωτογραφία 51», που τράβηξε η ίδια, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανακάλυψη της δομής του DNA, όμως οι Φράνσις Κρικ και Τζέιμς Γουάτσον χρησιμοποίησαν την εργασία της χωρίς την άδειά της, κερδίζοντας το Νόμπελ το 1962, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό της.
Παρά την αδικία, η επιστημονική της κληρονομιά παραμένει αδιαμφισβήτητη. Μετά τη μελέτη του DNA, η Φράνκλιν συνέχισε τις έρευνές της για τη δομή των ιών, κάνοντας πρωτοποριακές ανακαλύψεις. Πέθανε το 1958 από καρκίνο, πιθανώς λόγω της έκθεσής της στην ακτινοβολία κατά τη διάρκεια των ερευνών της.
Σήμερα, η συμβολή της αναγνωρίζεται ως θεμελιώδης για τη γενετική επιστήμη, αποδεικνύοντας ότι χωρίς τη δική της δουλειά, η αποκρυπτογράφηση της ζωής δεν θα είχε προχωρήσει με τον ίδιο ρυθμό.
13. Μάρσα Π. Τζόνσον (Marsha P. Johnson, 1945-1992) – Η αγωνίστρια των δικαιωμάτων LGBTQ+
Η Μάρσα Π. Τζόνσον γεννήθηκε το 1945 στο Νιου Τζέρσεϊ και από νωρίς βίωσε τον ρατσισμό και την περιθωριοποίηση λόγω της ταυτότητάς της. Μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου έγινε εμβληματική φιγούρα του κινήματος LGBTQ+, παλεύοντας για την αποδοχή και τα δικαιώματα των τρανς ατόμων.
Ήταν μία από τις ηγετικές μορφές της Εξέγερσης του Στόουνγουολ το 1969, που σηματοδότησε την απαρχή του σύγχρονου αγώνα για τα δικαιώματα της LGBTQ+ κοινότητας. Μαζί με τη Σίλβια Ριβέρα, ίδρυσε την οργάνωση STAR (Street Transvestite Action Revolutionaries), που παρείχε στήριξη σε τρανς άτομα που ζούσαν στον δρόμο.
Παρά τις δυσκολίες και τη συνεχή αστυνομική βία, η Μάρσα δεν σταμάτησε ποτέ να αγωνίζεται. Ήταν γνωστή για το ανοιχτόκαρδο χαμόγελό της και τη φράση «Pay It No Mind» (μην του δίνεις σημασία), που έγινε το σήμα κατατεθέν της.
Το 1992 βρέθηκε νεκρή στον ποταμό Χάντσον υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, αλλά η κληρονομιά της συνεχίζει να εμπνέει. Σήμερα, αναγνωρίζεται ως μια από τις σημαντικότερες φιγούρες του LGBTQ+ κινήματος, με το έργο της να ανοίγει τον δρόμο για τις επόμενες γενιές.
14. Γκρέτα Τούνμπεργκ (2003–) – Η φωνή της νέας γενιάς
Η Γκρέτα Τούνμπεργκ γεννήθηκε το 2003 στη Σουηδία και από μικρή ηλικία συνειδητοποίησε τη σοβαρότητα της κλιματικής κρίσης. Στα 15 της, ξεκίνησε μόνη της μια διαμαρτυρία έξω από το σουηδικό κοινοβούλιο, απαιτώντας δράση για την κλιματική αλλαγή. Αυτή η πρωτοβουλία εξελίχθηκε στο κίνημα Fridays for Future, εμπνέοντας εκατομμύρια νέους σε όλο τον κόσμο να διαδηλώσουν για την προστασία του πλανήτη.
Η άμεση και αυστηρή ρητορική της απέναντι στους πολιτικούς και τις μεγάλες εταιρείες την έκανε σύμβολο της περιβαλλοντικής ακτιβιστικής δράσης. Το 2019, μίλησε στον ΟΗΕ καταγγέλλοντας την αδράνεια των ηγετών με τη φράση “How dare you?”, που έγινε σύνθημα της γενιάς της.
Παρά τις επιθέσεις και τη δυσπιστία που δέχτηκε, η Τούνμπεργκ συνεχίζει να πιέζει για άμεσες και ριζικές λύσεις στην κλιματική κρίση. Έχει βραβευθεί διεθνώς για τη δράση της και έχει απορρίψει επανειλημμένα προσωπικές διακρίσεις, τονίζοντας ότι η προσοχή πρέπει να είναι στη σωτηρία του πλανήτη.
Σήμερα, παραμένει μια από τις πιο δυνατές φωνές του περιβαλλοντικού κινήματος, υπενθυμίζοντας σε όλους ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι θέμα του μέλλοντος, αλλά του παρόντος.
15. Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι (1593–1656) – Η ζωγράφος που αψήφησε τα όρια
Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι γεννήθηκε το 1593 στη Ρώμη και μεγάλωσε μέσα στην τέχνη, καθώς ο πατέρας της ήταν ζωγράφος. Σε μια εποχή που οι γυναίκες αποκλείονταν από τη ζωγραφική εκπαίδευση, εκείνη κατάφερε να ξεχωρίσει, δημιουργώντας έργα με έντονες, δυναμικές γυναικείες μορφές, σε αντίθεση με τις τυπικές αναπαραστάσεις της εποχής.
Η ζωή της σημαδεύτηκε από μια τραυματική εμπειρία, όταν έπεσε θύμα σεξουαλικής βίας από τον δάσκαλό της, Αγκοστίνο Τάσσι. Η δίκη που ακολούθησε ήταν σκληρή για την ίδια, αλλά δεν την εμπόδισε να συνεχίσει την πορεία της. Το έργο της “Ιουδίθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη” είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική έκφραση της οργής και της δύναμής της, αποτυπώνοντας με ρεαλισμό και ένταση την εκδίκηση και τη γυναικεία αυτονομία.
Η Αρτεμίζια έγινε μία από τις πρώτες γυναίκες που έγιναν μέλη της Ακαδημίας του Σχεδίου στη Φλωρεντία, καταξιώθηκε ως επαγγελματίας ζωγράφος και εργάστηκε για βασιλείς και ευγενείς σε όλη την Ευρώπη. Παρά τα εμπόδια, η τέχνη της παραμένει σύμβολο θάρρους, πάθους και αντίστασης απέναντι στις κοινωνικές ανισότητες.
Σήμερα, αναγνωρίζεται ως μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της Αναγέννησης, με το έργο της να αποδεικνύει ότι η τέχνη μπορεί να είναι όπλο απέναντι στην αδικία.
16. Σιριμαβό Μπανταρανάικε (1916–2000) – Η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός στον κόσμο
Η Σιριμαβό Μπανταρανάικε γεννήθηκε το 1916 στη Σρι Λάνκα (τότε Κεϋλάνη) και μπήκε στην πολιτική μετά τη δολοφονία του συζύγου της, Σόλομον Μπανταρανάικε, πρωθυπουργού της χώρας. Το 1960, ηγήθηκε του κόμματος του και κέρδισε τις εκλογές, γράφοντας ιστορία ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός στον κόσμο.
Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας της, επιδίωξε την εθνικοποίηση βασικών βιομηχανιών, ενίσχυσε τον ρόλο του βουδισμού στη χώρα και εφάρμοσε πολιτικές που στόχευαν στη μείωση της ξένης επιρροής. Αντιμετώπισε όμως προκλήσεις, όπως οικονομικές δυσκολίες και πολιτικές εντάσεις, που οδήγησαν σε προσωρινή απομάκρυνσή της από την εξουσία.
Παρά τις αντιξοότητες, επέστρεψε δύο φορές στην πρωθυπουργία (1970-1977, 1994-2000), συνεχίζοντας να διαμορφώνει το πολιτικό σκηνικό της Σρι Λάνκα. Η ηγεσία της άνοιξε τον δρόμο για περισσότερες γυναίκες στην πολιτική, αποδεικνύοντας ότι η διακυβέρνηση δεν είναι αποκλειστικά ανδρική υπόθεση.
Πέθανε το 2000, αφήνοντας πίσω της μια σημαντική πολιτική κληρονομιά. Σήμερα, το όνομά της αναφέρεται ως σύμβολο της γυναικείας ηγεσίας και της αντοχής στον αγώνα για πολιτική αλλαγή.
17. Μέρι Σέλεϊ (1797–1851) – Η μητέρα του horror και της επιστημονικής φαντασίας
Η Μέρι Σέλεϊ γεννήθηκε το 1797 στο Λονδίνο, κόρη της φεμινίστριας Μαίρης Γουόλστονκραφτ και του φιλοσόφου Γουίλιαμ Γκόντγουιν. Η Γουόλστονκραφτ είναι, από μόνη της, μια γυναίκα που άλλαξε τον κόσμο. Η μητέρα της Σέλεϊ, με το έργο της «Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας», έθεσε τις βάσεις του φεμινιστικού κινήματος. ‘Ετσι, η Μέρι από νεαρή ηλικία επηρεάστηκε από τις ιδέες του Διαφωτισμού και της λογοτεχνίας, γεγονός που διαμόρφωσε τη συγγραφική της πορεία.
Το 1816, σε ένα ταξίδι με τον σύζυγό της, τον ποιητή Πέρσι Σέλεϊ, και τον Λόρδο Βύρωνα, οι τρεις τους διασκέδαζαν λέγοντας τρομακτικές ιστορίες. Τότε, γεννήθηκε η ιδέα για το «Φρανκενστάιν», ένα από τα πρώτα έργα επιστημονικής φαντασίας. Η ιστορία του νεαρού επιστήμονα που δημιουργεί ζωή και αντιμετωπίζει τις συνέπειες της ύβρεως του θεωρείται σήμερα ένα αριστούργημα της γοτθικής λογοτεχνίας και θεμέλιος λίθος του είδους της επιστημονικής φαντασίας. Ναι, το πρώτο έργο τρόμου ήταν δημιούργημα της φαντασίας ενός έφηβου κοριτσιού.
Παρά την επιτυχία του έργου, η Μέρι Σέλεϊ έζησε δύσκολες στιγμές, χάνοντας τον σύζυγό της και πολλά από τα παιδιά τους. Συνέχισε όμως να γράφει, μελετώντας την ανθρώπινη φύση, την ηθική της επιστήμης και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία.
Πέθανε το 1851, αφήνοντας πίσω της μια σπουδαία κληρονομιά. Σήμερα, το «Φρανκενστάιν» εξακολουθεί να εμπνέει λογοτεχνία, κινηματογράφο και επιστημονικό διάλογο, καθιστώντας τη Μέρι Σέλεϊ πρωτοπόρο της φανταστικής λογοτεχνίας.
18. Χέντι Λαμάρ (Hedy Lamarr, 1914–2000) – Η σταρ του Χόλιγουντ που εφηύρε το μέλλον
Η Χέντι Λαμάρ γεννήθηκε το 1914 στην Αυστρία και έγινε γνωστή ως μία από τις πιο λαμπερές ηθοποιούς του Χόλιγουντ. Πίσω από την εντυπωσιακή της εμφάνιση, όμως, έκρυβε ένα εξαιρετικό μυαλό για την επιστήμη και την τεχνολογία.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συνεργάστηκε με τον συνθέτη Τζορτζ Άνθεϊλ για την ανάπτυξη ενός συστήματος κωδικοποιημένης ασύρματης επικοινωνίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την καθοδήγηση τορπιλών, αποτρέποντας την παρεμβολή από τον εχθρό. Αυτή η εφεύρεση αποτέλεσε τη βάση για σύγχρονες τεχνολογίες όπως το Wi-Fi, το Bluetooth και το GPS.
Η Χέντι Λαμάρ δεν ήταν μόνο καινοτόμος στην τεχνολογία, αλλά και στη σκηνή του κινηματογράφου. Στην ταινία “Algiers” (1938), έγινε η πρώτη ηθοποιός που παρουσίασε γυναικείο οργασμό στον κινηματογράφο, κάτι που συζητήθηκε έντονα και αποτέλεσε ορόσημο για την απεικόνιση της γυναικείας επιθυμίας στο σινεμά.
Παρά τη συμβολή της, η ανακάλυψή της στον τομέα της τεχνολογίας δεν αναγνωρίστηκε αμέσως και για χρόνια ήταν γνωστή μόνο ως κινηματογραφικό είδωλο. Μόνο αργότερα στη ζωή της έλαβε τη δικαίωση που της άξιζε, όταν τιμήθηκε για τις επιστημονικές της καινοτομίες.
Σήμερα, η Χέντι Λαμάρ δεν θεωρείται μόνο σύμβολο του παλιού Χόλιγουντ, αλλά και μία από τις πιο απρόσμενες εφευρέτριες της σύγχρονης τεχνολογίας, αποδεικνύοντας ότι η ομορφιά και η ευφυΐα μπορούν να συνυπάρχουν.
19. Τζούντιθ Μπάτλερ (Judith Butler, 1956–) – Η φιλόσοφος που επαναπροσδιόρισε το φύλο
Η Τζούντιθ Μπάτλερ γεννήθηκε το 1956 στις Ηνωμένες Πολιτείες και εξελίχθηκε σε μία από τις πιο σημαντικές θεωρητικούς του φύλου και της ταυτότητας. Το έργο της προκάλεσε επανάσταση στη φεμινιστική και τη ΛΟΑΤΚΙ+ θεωρία, αλλάζοντας τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το φύλο και την ταυτότητα.
Στο εμβληματικό της βιβλίο «Gender Trouble» (1990), εισήγαγε την έννοια της “εκτέλεσης του φύλου” (gender performativity), υποστηρίζοντας ότι το φύλο δεν είναι μια σταθερή, βιολογική ή φυσική ιδιότητα, αλλά μια κοινωνική κατασκευή που διαμορφώνεται μέσα από επαναλαμβανόμενες πράξεις και πολιτισμικούς κανόνες. Αυτή η θεωρία επηρέασε βαθιά όχι μόνο τις σπουδές φύλου, αλλά και τον φεμινισμό, την πολιτική και τις διεκδικήσεις των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Η Μπάτλερ έχει ασχοληθεί επίσης με θέματα εξουσίας, γλώσσας και κοινωνικής αντίστασης, ενώ το έργο της συνεχίζει να προκαλεί και να εμπνέει νέες γενιές ακτιβιστών και ακαδημαϊκών. Μέσα από τη θεωρητική και πολιτική της δράση, ανέδειξε τη ρευστότητα της ταυτότητας και την ανάγκη για μια πιο συμπεριληπτική και δίκαιη κοινωνία.
20. Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ (Florence Nightingale, 1820–1910) – Η γυναίκα που άλλαξε τη νοσηλευτική
Η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ γεννήθηκε το 1820 σε μια εύπορη βρετανική οικογένεια, αλλά αντί να ακολουθήσει την παραδοσιακή πορεία που προοριζόταν για τις γυναίκες της τάξης της, αφιέρωσε τη ζωή της στη νοσηλευτική. Πίστευε ότι η περίθαλψη δεν έπρεπε να είναι απλώς θέμα φροντίδας, αλλά και επιστήμη βασισμένη σε δεδομένα και καινοτομία.
Η φήμη της εδραιώθηκε κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856), όταν ταξίδεψε με μια ομάδα νοσοκόμων για να βοηθήσει τους τραυματίες. Εισήγαγε αυστηρά μέτρα υγιεινής, εξαερισμού και καθαριότητας στα νοσοκομεία του μετώπου, μειώνοντας τη θνησιμότητα από 42% σε 2%. Ονομάστηκε “Η Κυρία με το Λυχνάρι”, επειδή περπατούσε ακούραστα τις νύχτες για να ελέγχει τους ασθενείς της.
Μετά τον πόλεμο, ίδρυσε τη Σχολή Νοσηλευτικής του Νοσοκομείου Σεντ Τόμας στο Λονδίνο, βάζοντας τα θεμέλια της σύγχρονης νοσηλευτικής. Οι μελέτες της στη δημόσια υγεία και τα στατιστικά στοιχεία που συνέλεξε οδήγησαν σε εκσυγχρονισμό των νοσοκομείων και καλύτερες συνθήκες υγιεινής.
Η κληρονομιά της Νάιτινγκεϊλ παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Η συνεισφορά της στη νοσηλευτική και τη δημόσια υγεία έσωσε αμέτρητες ζωές και καθιέρωσε το επάγγελμα της νοσηλεύτριας ως ζωτικής σημασίας για την ιατρική περίθαλψη.https://www.tovima.gr/grace
