ΛΟΓΟΣ ΚΑΤΗΧΗΤΗΡΙΟΣ
ΕΠΙ ΤΗ ΕΝΑΡΞΕΙ
ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ
† Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ
ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ – ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ
ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ
ΠΑΝΤΙ ΤΩ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ,
ΧΑΡΙΣ ΕΙΗ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ
ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ,
ΠΑΡ HΜΩΝ ΔΕ ΕΥΧΗ, ΕΥΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΡΗΣΙΣ
* * *
Τιμιώτατοι αδελφοί Ιεράρχαι και τέκνα εν Κυρίω ευλογημένα,
Εισερχόμεθα και πάλιν, ευδοκία και χάριτι του αγαθοδότου Θεού, εις την Αγίαν και Μεγάλην Τεσσαρακοστήν, την ευλογημένην περίοδον νηστείας και μετανοίας, πνευματικής εγρηγόρσεως και συμπορεύσεως μετά του ερχομένου προς το εκούσιον πάθος Κυρίου, ίνα φθάσωμεν προσκυνήσαι την λαμπροφόρον Αυτού Ανάστασιν, και αξιωθώμεν εν αυτή της ημετέρας «διαβάσεως» εκ των επιγείων εις «α οφθαλμός ουκ είδε και ους ουκ ήκουσε και επί καρδίαν ανθρώπου ουκ ανέβη» (Α’ Κορ. β’, 9).
Εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή ήτο περίοδος προετοιμασίας των κατηχουμένων δια το βάπτισμα, το οποίον ετελείτο κατά την Θείαν Λειτουργίαν της Αναστάσεως.
Την αναφοράν προς το βάπτισμα διασώζει και η θεώρησις και βίωσις της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως κατ᾿ εξοχήν καιρού μετανοίας, η οποία χαρακτηρίζεται ως «ανάκλησις βαπτίσματος» και ως «δεύτερον βάπτισμα», ως «συνθήκη προς Θεόν δευτέρου βίου», αναβίωσις δηλαδή των δωρεών του βαπτίσματος και υπόσχεσις προς τον Θεόν δι᾿ έναρξιν νέας πορείας ζωής. Αι ακολουθίαι και η υμνολογία της περιόδου συνδέουν αυτόν τον πνευματικόν αγώνα των πιστών με την προσδοκίαν του Πάσχα του Κυρίου, δια της οποίας η τεσσαρακονθήμερος νηστεία αναδίδει ευωδίαν πασχαλίου χαράς.
Η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι ευκαιρία συνειδητοποιήσεως του βάθους και του πλούτου της πίστεώς μας ως «προσωπικής συναντήσεως με τον Χριστόν». Ορθώς τονίζεται ότι ο Χριστιανισμός «είναι στο έπακρο προσωπικός», χωρίς αυτό να σημαίνη ότι είναι «ατομοκεντρικός». Οι πιστοί «συναντούν, αναγνωρίζουν και αγαπούν τον ένα και τον αυτόν Χριστόν», ο οποίος «τον αληθινόν άνθρωπον και τέλειον… πρώτος και μόνος έδειξεν» (Νικόλαος Καβάσιλας). Εκείνος καλεί πάντας προς σωτηρίαν και τον κάθε άνθρωπον προσωπικώς, ώστε η ανταπόκρισις του καθενός, πάντοτε «ριζωμένη στην κοινή πίστη», να είναι «ταυτόχρονα μοναδική».
Ενθυμούμεθα το υπέροχον Παύλειον «Ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός· ο δε νυν ζω εν σαρκί, εν πίστει ζω τη του υιού του Θεού του αγαπήσαντός με και παραδόντος εαυτόν υπέρ εμού» (Γαλ. β΄, 20). Εδώ το «εν εμοί» το «με» και το «υπέρ εμού» δεν λέγονται εν αντιθέσει προς το «εν ημίν, το «ημάς» και το «υπέρ ημών» της «κοινής σωτηρίας». Ο Απόστολος της ελευθερίας, άκρως ευγνώμων δια τα ουράνια αγαθά της εν Χριστώ αναγεννήσεώς του, «το κοινόν ίδιον ποιείται», ως ο προαιώνιος Λόγος του Θεού να ενηνθρώπησε, να εσταυρώθη και να ανέστη εκ νεκρών «δι᾿ αυτόν προσωπικώς».
«Μοναδική» και «βαθιά προσωπική» είναι η βίωσις της πίστεώς μας ως χριστοδωρήτου ελευθερίας, η οποία είναι εν ταυτώ «ουσιωδώς εκκλησιαστική», εμπειρία «κοινής ελευθερίας». Αυτή η αληθεστάτη εν Χριστώ ελευθερία εκφράζεται ως αγάπη και έμπρακτος συμπαράστασις προς τον συγκεκριμένον πλησίον, όπως αυτή περιγράφεται εις την παραβολήν του «Καλού Σαμαρείτου» (Λουκ. ι’, 30-37) και εις την περικοπήν της τελικής κρίσεως (Ματθ. κε’, 31-46), αλλά και ως σεβασμός και μέριμνα δια την κτίσιν και ευχαριστιακή χρήσις αυτής.
Η εν Χριστώ ελευθερία έχει προσωπικόν και ολιστικόν χαρακτήρα, ο οποίος αποκαλύπτεται ιδιαιτέρως κατά την Αγίαν και Μεγάλην Τεσσαρακοστήν εις τον τρόπον κατανοήσεως του ασκητισμού και της νηστείας. Δεν γνωρίζει η χριστιανική ελευθερία, ως υπαρκτική αυθεντικότης και πληρότης, σκυθρωπόν ασκητισμόν, ζωήν χωρίς χάριν και χαράν , «σαν να μην ήλθε ποτέ ο Χριστός». Και η νηστεία δεν είναι μόνον «βρωμάτων αποχή», αλλ᾿ «αμαρτημάτων αναχώρησις», αγών κατά της φιλαυτίας, αγαπητική έξοδος από τον εαυτόν μας προς τον εν ανάγκαις αδελφόν, «καύσις καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως».
Η ολιστικότης της πνευματικότητος τρέφεται από την εμπειρίαν της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως πορείας προς το Πάσχα και ως προγεύσεως της «ελευθερίας της δόξης των τέκνων του Θεού (Ρωμ. η’, 21).
Δεόμενοι του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, όπως αξιώση πάντας ημάς να διατρέξωμεν εν ασκήσει, μετανοία, συγχωρητικότητι, προσευχή και ενθέω ελευθερία τον δόλιχον της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κατακλείομεν με τους λόγους του πνευματικού ημών πατρός μακαριστού Μητροπολίτου Χαλκηδόνος Μελίτωνος, κατά την Θείαν Λειτουργίαν της Κυριακής της Τυρινής του έτους 1970 εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν Αθηνών: «Εισερχόμεθα εις την Αγίαν Τεσσαρακοστήν και στο βάθος μας αναμένει το όραμα, το θαύμα και το βίωμα της Αναστάσεως, το κατ᾿ εξοχήν βίωμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Ας πορευθώμεν προς αυτό το όραμα και βίωμα, όχι ασυγχώρητοι, όχι μη συγχωρήσαντες, όχι εν νηστεία απλώς κρέατος και ελαίου, όχι εν υποκρισία, αλλά εν θεία ελευθερία, εν πνεύματι και αληθεία, εν τω πνεύματι της αληθείας, εν τη αληθεία του πνεύματος».
Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή ͵βκεʹ
† Ο Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος
διάπυρος προς Θεόν ευχέτης πάντων υμών
