Διανύουμε τις τελευταίες ημέρες του 2024. Μια χρονιά με πολλές εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρώπη που η ακροδεξιά βαρούσε το «ταμπούρλο» και η δεξιά «χόρευε» στον ρυθμό στην προσπάθεια να αναχαιτίσει την έντονη εθνικιστική, ξενοφοβική ή αντιευρωπαϊκή δημαγωγία, χωρίς όμως να αποφύγει κολλήσει από το «μικρόβιο».
Στο τέλος του έτους είναι πλέον ξεκάθαρο πως η Ευρώπη εκτός από δεξιά έστριψε το τιμόνι και ακροδεξιά. Η αποδοκιμασία των εγκατεστημένων κυβερνήσεων και των κομμάτων εξουσίας, που είδαν τα ποσοστά τους να υποχωρούν σημαντικά στις ευρωεκλογές, έδωσαν «αέρα» στο ρατσιστικό μίσος που εκδηλώθηκε με διαφορετικές μορφές και όχι μόνο στις ευρωκάλπες.
Ένα νέο πολιτικό τοπίο
«Σε γενικές γραμμές, παρατηρείται μια γενίκευση του δεξιού ριζοσπαστικού εκλογικού σώματος. Η γενίκευση αυτή εξηγείται από τη δυσαρέσκεια που εκφράζει ένας αριθμός πολιτών που αισθάνονται παραγκωνισμένοι και ότι έχουν αφεθεί στην τύχη τους» εξήγησε στο Euronews ο Pascal Delwit, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών (ULB).
Αυτοί οι ψηφοφόροι αισθάνονται επίσης ότι «οι μεταναστευτικές ροές είναι πλέον πολύ μεγάλες» και «συμβάλλουν επίσης στο να διατηρούνται οι μισθοί σε πολύ χαμηλά επίπεδα» προσθέτει ο Pascal Delwit.
Το 2024 οι ευρωεκλογές έγειραν το πολιτικό τοπίο προς τα δεξιά και την ακροδεξιά
Για τον καθηγητή, δεν πρόκειται για ένα κυκλικό φαινόμενο, αλλά για ένα πολιτικό ρεύμα που παρατηρείται από τις αρχές του αιώνα.
«Πρόκειται για ένα κίνημα που υπάρχει εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια και το οποίο πραγματικά τείνει, πάντα θα βρίσκουμε εξαιρέσεις, αλλά τείνει να ανεβαίνει και ανεβαίνει με όλο και περισσότερα ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα να μετέχουν στην κυβέρνηση ή να στηρίζουν κυβερνητικά σχήματα» προσθέτει ο Pascal Delwit.
Κλίνατε επί δεξιά…
Το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) κατάφερε να ενισχύσει τις δυνάμεις του στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024, κερδίζοντας 188 από τις 720 έδρες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ακολούθησαν οι Σοσιαλδημοκράτες (S&D) και η ακροδεξιά ομάδα Πατριώτες για την Ευρώπη, που κατέλαβαν 136 και 84 έδρες αντίστοιχα.
Το πολιτικό φάσμα έχει μετατοπιστεί προς τα δεξιά και την ακροδεξιά: η πλειονότητα των ευρωβουλευτών βρίσκεται πλέον στα δεξιά του ημικύκλιου, στο πλαίσιο του ΕΛΚ, της Ομάδας των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR), των Πατριωτών για την Ευρώπη και της Ευρώπης των Κυρίαρχων Εθνών.
Η ευρωπαϊκή εκτελεστική εξουσία, η οποία ανέλαβε καθήκοντα την 1η Δεκεμβρίου, κλίνει επίσης προς τα δεξιά, με 12 από τους 27 Ευρωπαίους Επιτρόπους – συμπεριλαμβανομένης της Προέδρου της Ursula von der Leyen – να ανήκουν επίσημα στο ΕΛΚ.
«Νίκες της ακροδεξιάς
Το διεθνές ερευνητικό ίδρυμα Pew Research Center δημοσίευσε την έκθεση για τις πολιτικές εξελίξεις το 2024, με βάση τα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών σε περισσότερες από 60 χώρες.
Τα ακροδεξιά κόμματα σημείωσαν κέρδη σε πολλές χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστρία, η Ιταλία και η Ρουμανία. Ίσως το πιο ανατριχιαστικό παράδειγμα είναι η νίκη της Εναλλακτικής για τη Γερμανία – AfD , στο κρατίδιο της Θουριγγίας και η παραλίγο ανάδειξή της σε πρώτη δύναμη στη Σαξονία. Είναι η πρώτη φορά που ακροδεξιό κόμμα κερδίζει εκλογές από το 1945.
Το σχόλιο των αναλυτών για την πιθανολογούμενη δεξιά στροφή της Ευρώπης, είναι ότι δεν πρόκειται για νέο φαινόμενο. Εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία οι δημοσιολόγοι ερίζουν για το αν ο ακροδεξιός λαϊκισμός κερδίζει ή όχι έδαφος στη Γηραιά ήπειρο – ανάλογα με τα εκάστοτε εκλογικά αποτελέσματα. Η μεγάλη εικόνα όμως είναι, σύμφωνα με το Pew, ότι τα ακροδεξιά κόμματα έχουν εγκαθιδρύσει πλέον τη θέση τους στην πολιτική σκηνή, διαταράσσοντας σε σημαντικό βαθμό τις πολιτικές εξελίξεις σε όλη την Ευρώπη
Η ακροδεξιά στροφή τροφοδοτήθηκε συχνά από την αντιμεταναστευτική ρητορική και τις ανησυχίες για τις αποκαλούμενες «παραδοσιακές» πολιτιστικές αξίες – κοινώς την πατρίδα, τη θρησκεία, την (ετερόφυλη και λευκή) οικογένεια.
Η ελληνική πραγματικότητα
Στην Ελλάδα το σκηνικό δεν διαφέρει σημαντικά. Η κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία παραμένει κυριάρχει αλλά από το καλοκαίρι βλέπει σταθερά τα ποσοστά της να καταρρέουν με τα κόμματα που κινούνται δεξιά της να κερδίζουν συνεχώς έδαφος.
Μη έχοντας χειροπιαστά δεδομένα καθώς οι πολίτες δεν έχουν κληθεί από το καλοκαίρι μέχρι σήμερα να προσέλθουν στις κάλπες ο μοναδικός δείκτης που έχουμε προκύπτει από τις δημοσκοπήσεις.
Σε αυτές παρατηρούμε έντονα την τάση για στροφή του εκλογικού σώματος με περίπου ένα 20% να δηλώνει πως αν είχαμε εθνικές εκλογές θα ψήφιζε κόμματα που βρίσκονται δεξιότερα από τη Νέα Δημοκρατία.
Μετατόπιση του εκλογικού σώματος και το «φαινόμενο» Τραμπ
Από την άλλη πλευρά, η κεντροαριστερά δείχνει να χάνει έδαφος στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Παραμένει στην εξουσία στη Δανία, την Ισπανία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, τη Ρουμανία, τη Σλοβενία και τη Σλοβακία.
Όλα τα βλέμματα στρέφονται τώρα στη Γερμανία, όπου η κατάρρευση του συνασπισμού του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς (Σοσιαλδημοκράτης) θα οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές που θα διεξαχθούν στα τέλη Φεβρουαρίου.
Τα λαϊκίστικα κινήματα σημείωσαν επίσης επιτυχία στις ΗΠΑ, την Ινδία με ηγέτες όπως ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Ναρέντρα Μόντι να συνεχίζουν να κυριαρχούν στο πολιτικό τοπίο κάθε χώρας.
Η σαρωτική επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Κάμαλα Χάρις, αλλά κυρίως η κυριαρχία της alt-right ατζέντας έναντι του πολιτικού φιλελευθερισμού αποτελεί ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ των πολιτικών αντιθέσεων στον πλανήτη σε ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που έρχεται να σερβιριστεί το 2025.
