Πόσο σοβαρή είναι η νέα απειλή Πούτιν για χρήση πυρηνικών όπλων;

Διεθνείς αντιδράσεις – αλλά και ανησυχία – προκάλεσαν οι ευθείες απειλές του Βλαντίμιρ Πούτιν κατά του ΝΑΤΟ, το οποίο προειδοποίησε πως υπάρχει «κίνδυνος πυρηνικού πολέμου, αν σταλούν στρατεύματα στην Ουκρανία».

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ρωσικής στρατιωτικής πολιτικής είναι η ρητή προθυμία να εισαχθούν πυρηνικά όπλα σε έναν κατά τα άλλα συμβατικό πόλεμο, σχολιάζει το Bloomberg, προσθέτοντας πως αυτό εξηγεί γιατί οι «σπαζοκεφαλιές» του προέδρου της Ρωσίας σχετικά με το πυρηνικό του οπλοστάσιο, από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ήταν τόσο ανησυχητικές.

Έχει προειδοποιήσει ρητά και το έκανε εκ νέου, ότι η επέμβαση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να προκαλέσει την εκτόξευση στρατηγικών πυρηνικών όπλων από την Ρωσία σε αμερικανικό και ευρωπαϊκό έδαφος, ενώ ανησυχία προκαλεί επίσης η… διακριτική στάση της Ρωσίας σχετικά με τα λεγόμενα «τακτικά» ή μη στρατηγικά πυρηνικά όπλα (σ.σ. προορίζονται για το πεδίο της μάχης και χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπίσουν μεγάλες σε όγκο συμβατικές δυνάμεις, όπως μεγάλοι σχηματισμοί πεζικού και τεθωρακισμένα).

1. Τι έχει κάνει η Ρωσία για να προκαλέσει ανησυχία;

Καθώς ο Βλαντίμιρ Πούτιν έστειλε στρατεύματα στην Ουκρανία το 2022, απείλησε κάθε έθνος που παρενέβαινε με «συνέπειες που δεν έχετε βιώσει ποτέ στην ιστορία σας». Αυτό θεωρήθηκε ευρέως ως απειλή για πυρηνικό χτύπημα.

Τον Ιούνιο του 2023, δήλωσε ότι η Ρωσία είχε αναπτύξει ορισμένα από τα τακτικά πυρηνικά όπλα της στη Λευκορωσία, έναν σύμμαχο που υπήρξε ορμητήριο για τις ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία.

Επειδή η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ – ο Πούτιν έχει απαιτήσει να μην της επιτραπεί ποτέ να ενταχθεί – οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν είναι υποχρεωμένοι να την υπερασπιστούν, αλλά η Δύση θα βρισκόταν υπό μεγάλη πίεση να απαντήσει σε μια πυρηνική επίθεση, ίσως ακόμη και με ένα δικό της τακτικό όπλο

Η Μόσχα διεξάγει τακτικά ασκήσεις για να δοκιμάσει τα στρατηγικά συστήματα παράδοσης των όπλων της, συμπεριλαμβανομένων εκτοξεύσεων ICBM και πυραύλων κρουζ μικρότερης εμβέλειας.

Τον Φεβρουάριο του 2024, απαντώντας στον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, που αρνήθηκε να αποκλείσει την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, ο Πούτιν αναφέρθηκε στα νέα ρωσικά στρατηγικά όπλα που τίθενται σε υπηρεσία και δήλωσε πως οι ΗΠΑ και η Ευρώπη «πρέπει να καταλάβουν ότι διαθέτουμε επίσης όπλα που μπορούν να πλήξουν στόχους στο έδαφός τους και ότι όλα αυτά απειλούν πραγματικά μια σύγκρουση με χρήση πυρηνικών όπλων και, επομένως, την καταστροφή του πολιτισμού».

2. Τι είναι ένα τακτικό πυρηνικό όπλο;

Ο όρος «τακτικό» είναι ένας ανακριβής όρος για ένα πυρηνικό όπλο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στα πεδία της μάχης ενός πολέμου. Αυτό γενικά σημαίνει ότι έχει λιγότερο ισχυρή κεφαλή και παραδίδεται σε μικρότερη απόσταση – από νάρκες, πυροβολικό, πυραύλους κρουζ ή βόμβες που ρίχνονται από αεροσκάφη – από τα «στρατηγικά» πυρηνικά όπλα, που οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν η μία στην πατρίδα της άλλης χρησιμοποιώντας διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους.

Οι συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης (και αργότερα μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας), που ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 1970, επικεντρώθηκαν κυρίως στον αριθμό των στρατηγικών πυρηνικών όπλων και όχι των τακτικών.

3. Πόσο ισχυρό μπορεί να είναι ένα τακτικό πυρηνικό όπλο;

Ενώ οι πιο ισχυρές στρατηγικές κεφαλές σήμερα μετρούνται σε πολλές εκατοντάδες κιλοτόνους, τα τακτικά πυρηνικά όπλα μπορεί να έχουν εκρηκτικές αποδόσεις μικρότερες από 1 κιλοτόνο – πολλές από αυτές κυμαίνονται σε δεκάδες κιλοτόνους.

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος, αρκεί να σημειωθεί πως οι ατομικές βόμβες που έριξαν οι ΗΠΑ στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι το 1945 είχαν εκρηκτική ισχύ περίπου 15 και 20 κιλοτόνων αντίστοιχα.

4. Πώς εντάσσεται ένα πυρηνικό πλήγμα στο στρατιωτικό δόγμα της Ρωσίας;

Από το 2000, το στρατιωτικό δόγμα της Ρωσίας επιτρέπει τη χρήση πυρηνικών όπλων «ως απάντηση σε μεγάλης κλίμακας επίθεση με χρήση συμβατικών όπλων, σε καταστάσεις κρίσιμες για την εθνική ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας».

Η ρωσική στρατηγική που είναι γνωστή ως «κλιμάκωση για την αποκλιμάκωση» εξετάζει τη χρήση ενός τακτικού πυρηνικού όπλου στο πεδίο της μάχης, για να αλλάξει την πορεία μιας συμβατικής σύγκρουσης, την οποία οι ρωσικές δυνάμεις κινδυνεύουν να χάσουν.

Ο John Hyten, ο οποίος υπηρέτησε ως ο κορυφαίος στρατιωτικός αξιωματούχος των πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ, λέει ότι μια πιο ακριβής μετάφραση της ρωσικής στρατηγικής είναι «κλιμάκωσε για να κερδίσεις».

Ρώσοι διπλωμάτες, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τους φόβους για το τι μπορεί να συμβεί στην Ουκρανία, δήλωσαν ότι τα πυρηνικά όπλα θα χρησιμοποιηθούν εναντίον συμβατικών δυνάμεων μόνο εάν «κινδυνεύει η ίδια η ύπαρξη» της Ρωσίας.

5. Τι υπάρχει στο οπλοστάσιο της Ρωσίας;

Το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ ανέφερε το 2018 ότι η Ρωσία έχει «σημαντικά πλεονεκτήματα» έναντι της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της σε τακτικές πυρηνικές δυνάμεις.

Ερευνητές της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων υπολόγισαν ότι κατά την είσοδο του 2022, η Ρωσία διέθετε 4.477 πυρηνικές κεφαλές, εκ των οποίων οι 1.525 – περίπου το ένα τρίτο – θα μπορούσαν να θεωρηθούν τακτικές.

6. Πώς θα έμοιαζε ένα τακτικό πυρηνικό πλήγμα;

Η Nina Tannenwald, συγγραφέας του βιβλίου «Το πυρηνικό ταμπού: Οι ΗΠΑ και η μη χρήση των πυρηνικών όπλων από το 1945», περιγράφει ένα σενάριο, σύμφωνα με το οποίο ακόμη και ένα μικρό πυρηνικό όπλο, με εκρηκτική ισχύ 0,3 κιλοτόνων, θα προκαλούσε «ζημιές πολύ μεγαλύτερες από εκείνες ενός συμβατικού εκρηκτικού».

Θα μπορούσε, έγραψε στο Scientific American τον Μάρτιο του 2022, «να προκαλέσει όλες τις φρικαλεότητες της Χιροσίμα, αν και σε μικρότερη κλίμακα».

Είναι πιθανό, ωστόσο, διευκρίνισε, ότι αν πυροδοτηθεί στο σωστό ύψος, μια πολεμική κεφαλή μικρής ισχύος θα μπορούσε να εξοντώσει τις αντίπαλες δυνάμεις από κάτω, χωρίς να αφήσει πίσω της μακροχρόνιες βλάβες από την ακτινοβολία που αφήνουν το πεδίο της μάχης απαγορευμένο για όλους.

7. Πώς θα αντιδρούσε ο κόσμος;

Επειδή η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ – ο Πούτιν έχει απαιτήσει να μην της επιτραπεί ποτέ να ενταχθεί – οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν είναι υποχρεωμένοι να την υπερασπιστούν. Αλλά η Δύση θα βρισκόταν υπό μεγάλη πίεση να απαντήσει σε μια πυρηνική επίθεση, ίσως ακόμη και με ένα δικό της τακτικό όπλο.

Από εκεί και πέρα, κανείς δεν θα μπορούσε να μαντέψει. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε εύκολα τακτικά πυρηνικά όπλα και να μην καταλήξουμε σε Αρμαγεδδώνα», προειδοποίησε ο Μπάιντεν το 2022.

Οι ΗΠΑ πιστεύεται ότι διαθέτουν περίπου 150 πυρηνικές βόμβες βαρύτητας Β-61 (αυτές που ρίχνονται από αεροσκάφη, με μεταβλητή απόδοση που μπορεί να φτάσει τους 0,3 κιλοτόνους), σταθμευμένες σε πέντε χώρες του ΝΑΤΟ: Βέλγιο, Γερμανία, Ολλανδία, Ιταλία και Τουρκία.

Δύο άλλα μέλη του ΝΑΤΟ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, είναι γνωστό ότι διαθέτουν δικά τους πυρηνικά όπλα. Και η Πολωνία εξέφρασε το ενδιαφέρον της να «μοιραστεί» τα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει οτιδήποτε, από την προσφορά αεροσκαφών συνοδείας ή αναγνώρισης για μια πυρηνική αποστολή, μέχρι την πραγματική «φιλοξενία» των όπλων.