Μαύρος Σεπτέμβρης: Πήρε από κοντά μας έξι σπουδαίους ανθρώπους του πολιτισμού

Η Μάρθα Καραγιάννη, ο Κώστας Καζάκος, η Ειρήνη Παπά, η Φρύνη Αρβανίτη, ο Δημήτρης Παντερμανλής και ο Μάριος Ποντίκας δεν βρίσκονται πια ανάμεσά μας
Όλο και φτωχότερος γίνεται ο κόσμος του πολιτισμού. Το μεσημέρι της Κυριακής (18/9) έγινε γνωστή η είδηση της απώλειας της Μάρθας Καραγιάννη. Η σταρ της χρυσής εποχής του παλιού ελληνικού κινηματογράφου έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 82 ετών, ακολουθώντας τον Κώστα Καζάκο και την Ειρήνη Παπά, μόλις λίγες ημέρες μετά τον θάνατό τους.

Οι τρεις καλλιτέχνες, άφησαν πίσω τους τις ταινίες, τις σπουδαίες ερμηνείες και τους εμβληματικούς ρόλους τους, που θα θυμόμαστε και θα μνημονεύουμε για πάντα.

Την τελευταία τους πνοή όμως άφησαν και η ηθοποιός Φρύνη Αρβανίτη, ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμανλής και ο συγγραφέας Μάριος Ποντίκας.

Δύσκολος και «μαύρος» αυτός ο Σεπτέμβρης… Έξι μεγάλες απώλειες μετρά ο πολιτισμός μέσα σε 18 ημέρες.

Φρύνη Αρβανίτη
Η Φρύνη Αρβανίτη ήταν αυτή που «άνοιξε» τον «χορό» των απωλειών για τον καλλιτεχνικό κόσμο.

Η ηθοποιός που έγινε ιδιαίτερα γνωστή από τις ελληνικές βιντεοκασέτες της δεκαετίας του ’80 έφυγε από τη ζωή στις 3 Σεπτεμβρίου έπειτα από μεγάλη μάχη με τον κοροναϊό.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944 και αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του ΣΕΗ το 1965. Μεσουράνησε τη δεκαετία του ’80, στην ακμή της βιντεοκασέτας ενώ ήταν φίλη και συνεργάτης του Στάθη Ψάλτη με τον οποίο συνεργάστηκαν πολλές φορές.

«Ο Στάθης Ψάλτης με είχε σε όλα τα θεατρικά του έργα και σε όλα τα κινηματογραφικά. Αν δεν είχες να πληρώσεις το ρεύμα, σου το πλήρωνε ο Στάθης. Αν δεν είχες να πάρεις τρόφιμα, σου τα έπαιρνε ο Στάθης. Δεν έχω δει πιο ανοιχτοχέρη άνθρωπο στη ζωή μου», είχε πει η ίδια σε συνέντευξή της για τον Στάθη Ψάλτη.

Μεταξύ άλλων, είχε παίξει στις σειρές Λωξάντρα, Οδός Ανθέων, Οι Αυθαίρετοι, Το Ρετιρέ, Εμείς κι Εμείς, Άκρως Οικογενειακόν.

Επίσης, είχε συνεργαστεί με θιάσους όπως των Κ. Χατζηχρήστου, Άννας Συνοδινού, Αλ. Αλεξανδράκη, Ελ. Απέργη – Β. Παγουλάτου, Δημ. Ροντήρη, Γιαν. Φέρτη – Ξ. Καλογεροπούλου, Κ. Αναλυτή – Κ. Ρηγόπουλου, όπου ερμήνευσε ευρύ ρεπερτόριο, από κωμωδία μέχρι αρχαία τραγωδία.

Κώστας Καζάκος
Στις 13 Σεπτεμβρίου ο Κώστας Καζάκος άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 87 ετών. Από τα τέλη Ιουλίου νοσηλευόταν στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός, όπου είχε εισαχθεί με κοροναϊό, εξαιτίας του οποίου επιβαρύνθηκαν σημαντικά τα χρόνια αναπνευστικά προβλήματα που αντιμετώπιζε.

Τον περασμένο Απρίλιο, αποχώρησε από την παράσταση «Ματωμένα Χώματα» που ανέβαινε στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τα 113 χρόνια από τη γέννηση της Διδώς Σωτηρίου.

Αν και είχε κάνει πρόβες, δεν ανέβηκε τελικά στο σανίδι, λόγω ενός προβλήματος υγείας που του παρουσιάστηκε λίγο πριν την πρεμιέρα. Τη θέση του πήρε ο Νικήτας Τσακίρογλου.

Ο Κώστας Καζάκος μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του παρέμεινε πιστός στην τέχνη του, στα ιδανικά του, στο πάθος του για το δίκιο και την αλληλεγύη. Ένας σπουδαίος άνθρωπος που θέλησε μέχρι και ο θάνατός του να είναι μία πράξη προσφοράς. Όπως έγινε γνωστό από το Γραφείο Τύπου του Κομουνιστικού Κόμματος, ο ηθοποιός πρόσφερε το σώμα του στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και τους φοιτητές για την εκπαίδευσή τους.

Γεννήθηκε το 1935 στον Πύργο Ηλείας. Με την ενηλικίωσή του, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα για να σπουδάσει παιδαγωγικά, ωστόσο η αριστερή κληρονομιά από τον πατέρα του ήταν η αιτία να τύχει αρνητικής αντιμετώπισης.

Όταν του ζητούσαν πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων δεν το έδωσε με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να αλλάξει σταδιοδρομία. Έτσι αποφάσισε να εγγραφεί στην Σχολή Κινηματογράφου Λυκούργου Σταυράκου, όπου φοίτησε από το 1953 έως το 1956 και στη Δραματική Σχολή Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν (1954-1957).

Είχε διατελέσει αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, γενικός γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Ελεύθερου Θεάτρου και Πρόεδρος της Πανελλήνιας Πολιτιστικής Κίνησης.

Παράλληλα ήταν ιδρυτικό μέλος του Ελληνοαραβικού Συνδέσμου και μέλος της Επιτροπής Αδείας Άσκησης του Επαγγέλματος του Ηθοποιού.

Τιμήθηκε με τον «Χρυσό Απόλλωνα», βραβείο ηθοποιού Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου Αθηνών το 1967, και Α΄ Χρυσό Βραβείο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1973 για την αρτιότερη θεατρική παραγωγή («Λυσιστράτη»).

Ακόμη τιμήθηκε με το Βραβείο της Ένωσης Θεατρικών Συγγραφέων και Κριτικών για το σύνολο της προσφοράς του.

Ειρήνη Παπά
Μία ημέρα μετά, στις 14 Σεπτεμβρίου, ο κινηματογράφος βυθίστηκε ξανά στο πένθος. Αυτή τη φορά για την απώλεια της Ειρήνης Παπά.

Η σπουδαία ηθοποιός έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών, αφήνοντας πίσω της μία μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά.

Αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας λόγω της ασθένειας Αλσχάιμερ και «έφυγε» ήσυχα στο σπίτι της, στο Χιλιομόδι Κορινθίας, τον τόπο που γεννήθηκε, μεγάλωσε και πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής της.

Η Ειρήνη Παπά αποτέλεσε μια από τις ελάχιστες Ελληνίδες ηθοποιούς που διέπρεψαν στο εξωτερικό.

Ξεκίνησε από την ηλικία των 15 ετών ως ραδιοφωνική παραγωγός, τραγουδίστρια και χορεύτρια σε διάφορες εκδηλώσεις.

Στο μεταξύ, παρακολουθούσε μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, που τότε ονομαζόταν Εθνική Σχολή Κλασικού Θεάτρου με σπουδαίους δασκάλους όπως τους Γιώργο Γληνό, Νικόλαο Παρασκευά Πέλο Κατσέλη και Δημήτρη Ροντήρη.

Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1948, στην επιθεώρηση των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου «Άνθρωποι… Άνθρωποι», στη Λυρική Σκηνή, με τους σημαντικότερους ηθοποιούς της εποχής. Στην αυτοβιογραφία του ο Αλέκος Σακελλάριος, γράφει ότι την πρωτοείδε στο Σύνταγμα. Λόγω της εμφάνισής της, της ένδυσης και του περπατήματος της, έμοιαζε σαν «ζωντανή Καρυάτιδα». Την παρουσίασε στον Φίνο και έπαιξε στην πρώτη της ταινία το 1948, που ήταν οι Χαμένοι άγγελοι του Νίκου Τσιφόρου.

Το 1951 έγινε γνωστή διεθνώς με την κοινωνική δραματική ταινία Νεκρή Πολιτεία της Φίνος Φιλμ, που προβλήθηκε, αντιπροσωπεύοντας την Ελλάδα, στο Φεστιβάλ των Καννών, του σκηνοθέτη Φρίξου Ηλιάδη και συμπρωταγωνιστή τον Γιώργο Φούντα (ο οποίος εμφανίζεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο) και διαδραματίζεται στον Μυστρά.

Τρεις από τις ταινίες στις οποίες η Ειρήνη Παπά πρωταγωνίστησε προτάθηκαν για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, με την γαλλόφωνη Ζ του Κώστα Γαβρά να το κατακτά ενώ υποψήφιες υπήρξαν επίσης και δύο ελληνικές ταινίες, μεταφορές στην μεγάλη οθόνη αρχαίων τραγωδιών, η Ηλέκτρα και η Ιφιγένεια.

Δημήτρης Παντερμαλής
Την ίδια ημέρα (14/9), πέθανε και ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου της Ακρόπολης και καθηγητής Αρχαιολογίας, Δημήτρης Παντερμαλής, σε ηλικία 82 ετών.

Η είδηση του θανάτου του σκόρπισε θλίψη στον χώρο του πολιτισμού. Ο Δημήτρης Παντερμαλής ήταν καθηγητής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, υπεύθυνος ανασκαφών στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου και τα τελευταία χρόνια Διευθυντής του Μουσείου Ακροπόλεως.

Διετέλεσε καθηγητής αρχαιολογίας του Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και υπήρξε βουλευτής επικρατείας της κυβερνήσεως Κώστα Σημίτη.

Ήταν υπεύθυνος των ανασκαφών που διεξάγει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στο αρχαίο Δίον, τις οποίες είχε ξεκινήσει ο καθηγητής Γεώργιος Μπακαλάκης και ως διευθυντής του Οργανισμού Ανέγερσης του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως και στη συνέχεια ως διευθυντής του ίδιου Μουσείου.

Μάριος Ποντίκας
Χθες, 17 Σεπτεμβρίου, «έφυγε» σε ηλικία 80 ετών ο σημαντικός θεατρικός συγγραφέας και πεζογράφος Μάριος Ποντίκας.

Από τους κορυφαίους του μεταπολιτευτικού «ρεαλιστικού νεοελληνικού θεάτρου», με επιτυχίες που άφησαν εποχή, ο Μάριος Ποντίκας έγραψε διαχρονικά και επίκαιρα κείμενα.

Είχε διασκευάσει κείμενα της ελληνικής πεζογραφίας για την τηλεόραση (Χαμένη ‘Ανοιξη του Στρ. Τσίρκα, Η αγάπη άργησε μια μέρα της Λ. Ζωγράφου, κ.α).

Έργα του έχουν παρουσιαστεί στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν (Ο γάμος), στο Εθνικό Θέατρο (Τρομπόνι, Ορθός Λόγος, Θεατές), στο Θέατρο ΣΤΟΑ (Θεατές, Εσωτερικαί Ειδήσεις, Κοίτα τους, Ο λάκκος και η φάβα, Η πανοραμική θέα μιας νυχτερινής εργασίας, Η γυναίκα του Λωτ -έργο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τη Θεατρική Σκηνή του Α. Αντωνίου με τίτλο ΕΣΤΩ), στο Θεσσαλικό Θέατρο (Η διαθήκη, Εθνική γιορτή), στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (Η γυναίκα του Λωτ, Τρομπόνι) και σε άλλες σκηνές, μεταξύ των οποίων πολλές ερασιτεχνικές.

Είχε εκδώσει δύο συλλογές με πεζογραφήματά του (Δραπέτης γηροκομείου, Κλειδαρότρυπα και άλλες ιστορίες) αρκετά από τα οποία έχουν προδημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά. Το 2012 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης το βιβλίο του «Ζήτω», μια ανθολόγηση διηγημάτων από παλαιότερες δημοσιεύσεις τους, και το 2014 το «Κουταμάρες (και μια εξυπνάδα)».