Αρκάδι : Σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία

Στις περιοχές της χώρας μας που έχουν μεγάλη ιστορική αξία και δημιουργούν έντονη συναισθηματική φόρτιση συγκαταλέγεται ασφαλώς το Αρκάδι Ρεθύμνου, τόπος γνωστός για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην ομώνυμη μονή κατά την επανάσταση του 1866.

Η ιστορική μονή Αρκαδίου, χτισμένη στο άκρο γραφικού υψιπέδου, βρίσκεται σε απόσταση 23 χλμ ΝΑ από την πόλη του Ρεθύμνου.

Το αρχικό φρουριακό συγκρότημα της μονής χτίστηκε πριν από το 14ο αιώνα (στο βορειοδυτικό τμήμα του περιβόλου σώζονται ερείπια της πρώτης μονής), ενώ τα περισσότερα κτίρια της μονής χρονολογούνται από το 18ο αιώνα (πολλά, όπως η πυριτιδαποθήκη, αναστηλώθηκαν μετά το 1866).

Το καθολικό της μονής, που είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα και τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη, οικοδομήθηκε το 1587, αποτελεί δε χαρακτηριστικό δείγμα μοναστηριακής αρχιτεκτονικής κατά τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας, καθώς συνδυάζει γοτθικά και αναγεννησιακά στοιχεία με αριστοτεχνικό τρόπο.

Επί Τουρκοκρατίας αποτέλεσε καταφύγιο των επαναστατών, αντιστασιακό κέντρο, αποθήκη τροφίμων και πολεμοφοδίων.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866 διεξήχθησαν σφοδρές μάχες ανάμεσα στους αγωνιστές (επαναστάτες πολεμιστές, χωρικούς, καλόγερους και γυναικόπαιδα) που είχαν κλειστεί στη μονή και τον τουρκικό στρατό του Mουσταφά πασά.

Παρά τις ηρωικές προσπάθειες των αγωνιστών, η μονή κυριεύτηκε ύστερα από πολιορκία δύο ημερών, στις 8-9 Νοεμβρίου 1866.

Γνωρίζοντας το τι θα ακολουθούσε, οι πολιορκημένοι ανατίναξαν την πυριτιδαποθήκη της μονής και θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια μαζί με πολλούς πολιορκητές.

Tο Aρκάδι έγινε έκτοτε σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία.

Στο μουσειακό χώρο της μονής φυλάσσονται ευαγγέλια και μεταβυζαντινές εικόνες, αρχιερατικά άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη, επιγραφές και οικόσημα 16ου αιώνα, όπλα και κειμήλια από διάφορες επαναστάσεις, πορτρέτα αγωνιστών. Eπίσης, τμήμα του τέμπλου του καθολικού (1866).