Εθνικό Λιμενικό Σύστημα: Υφιστάμενη Κατάσταση – Αδυναμίες/Προβλήματα – Προτάσεις

Το Ελληνικό Λιμενικό Σύστημα είναι κατακερματισμένο και χαρακτηρίζεται από διαφορετικές νομικές μορφές των φορέων διοίκησης χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων.

Υπάρχουν καταρχήν 13 Οργανισμοί Λιμένων Α.Ε., εκ των οποίων δύο έχουν πλέον ιδιωτικοποιηθεί (ΟΛΠ Α.Ε. και ΟΛΘ Α.Ε.).

Υπάρχουν επίσης δέκα (10) Λιμενικά Ταμεία και εβδομήντα πέντε (75) Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία. Ο υφιστάμενος τρόπος λειτουργίας και οργάνωσης των φορέων διοίκησης χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων είναι ανεπαρκής, αδυνατεί να σχεδιάσει ολοκληρωμένες λιμενικές πολιτικές, να συντονίσει δράσεις και αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα που το ελληνικό λιμενικό σύστημα αντιμετωπίζει.

Ο κατακερματισμός των φορέων διοίκησης χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων έχει οδηγήσει σε δομές με ελάχιστους ή και καθόλου υπάλληλους, υποχρηματοδοτούμενες, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις αδυνατούν να αντιμετωπίσουν έστω και ήσσονος σημασίας προβλήματα σε τοπικό επίπεδο.

Ο ν.4150/2013 (Α΄ 102) διαπιστώνοντας αυτές τις αδυναμίες, εισήγαγε συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενοποιημένων λιμενικών δικτύων.

Eιδικότερα με το άρθρο 38 θεσπίστηκε η Στρατηγική Ανάπτυξης Εθνικού Λιμενικού Συστήματος, στο πλαίσιο της οποίας εκπονήθηκε από το ΥΝΑ η Εθνική Στρατηγική Λιμένων 2013-2018. Στο άρθρο 39 προβλεπόταν η Δημιουργία Κεντρικών Λιμενικών Δικτύων.

Για το σκοπό αυτό, το σύνολο ή μέρος των μετοχών που κατέχει το Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) σε καθέναν από τους παρακάτω Οργανισμούς Λιμένων − Ανώνυμες Εταιρίες δύναται να εισφέρεται, μετά από σχετική απόφαση των Γενικών τους Συνελεύσεων, ως εισφορά σε είδος για τη δημιουργία του αντίστοιχου Λιμενικού Δικτύου, ως ακολούθως:

(α) του Λαυρίου, της Ελευσίνας και της Ραφήνας, εισφέρεται στο μετοχικό κεφάλαιο του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) Α.Ε.,

(β) της Καβάλας, της Αλεξανδρούπολης και του Βόλου, εισφέρεται στο μετοχικό κεφάλαιο του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) Α.Ε. και

(γ) της Ηγουμενίτσας και της Κέρκυρας, εισφέρεται στο μετοχικό κεφάλαιο του Οργανισμού Λιμένος Πατρών (ΟΛΠΑ) Α.Ε.

Υπήρχε επίσης ρύθμιση στο άρθρο 42 σύμφωνα με την οποία το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου, κατόπιν αιτιολογημένης εισήγησης της Ρ.Α.Λ., προσκαλεί τα Δημοτικά ή Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία να υποβάλουν προτάσεις στο πλαίσιο χάραξης της Εθνικής Λιμενικής Πολιτικής, προκειμένου είτε να συγχωνευθούν μεταξύ τους προς το σκοπό δημιουργίας Ανώνυμης Εταιρίας – Περιφερειακού Λιμενικού Δικτύου είτε να προσχωρήσουν σε ένα από τα ανωτέρω Κεντρικά Λιμενικά Δίκτυα.

Οι ρυθμίσεις όμως του ν.4150/2013 δεν εφαρμόστηκαν, καθώς οι εξελίξεις με τον ΟΛΠ Α.Ε. και ΟΛΘ Α.Ε. δημιούργησαν νέα δεδομένα με την πλήρη ιδιωτικοποίηση των δύο λιμανιών, τη δημιουργία της Δημόσιας Αρχής Λιμένων, με τον παράλληλο εποπτικό ρόλο της Ρυθμιστικής Αρχής Λιμένων. Συγκεκριμένα με το ν.4404/2016 (Α΄ 126) κυρώθηκε η συμφωνία πώλησης του ΟΛΠ Α.Ε. στην COSCO, ενώ για τον ΟΛΘ Α.Ε. με το ν.4522/2018 (Α΄ 39) κυρώθηκε η από 02-02-2018 τροποποίηση και κωδικοποίηση σε ενιαίο κείμενο της από 27 Ιουνίου 2001 Σύμβασης Παραχώρησης μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της «Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης Α.Ε.».

Οι πρόσφατες ρυθμίσεις του ν.4504/2017 προβλέπουν τη σύσταση Συμβουλίων Χρηστών Λιμένων στους Οργανισμούς Λιμένος Α.Ε. της χώρας, τη συμπλήρωση διατάξεων για τα λιμενικά έργα και τη νομιμοποίηση αυτών. Ωστόσο δεν αντιμετωπίζουν το προβλήματα της οργάνωσης των λιμένων με σύγχρονα αναπτυξιακά πρότυπα.

Αυτό που αντιθέτως παρατηρείται στην παρούσα φάση παρατηρείται περαιτέρω κατακερματισμός των τοπικών Λιμενικών Ταμείων σε Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία.

Στο ν.4504/2017, άρθρο 140 «Ρυθμίσεις Γενικής Γραμματείας Λιμένων, Λιμενικής Πολιτικής και Ναυτιλιακών Επενδύσεων του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής», παρ. 8, αναφέρεται ότι:

«Στην παρ. 3 του άρθρου 38 του ν. 4150/2013 (Α΄ 102) προστίθενται περιπτώσεις στ΄, ζ΄ και η΄ ως εξής:

 «στ) Δύναται να συνιστώνται Δημοτικά Λιμενικά Γραφεία, μετά από απόφαση των οικείων Δημοτικών Συμβουλίων, ως αυτοτελείς υπηρεσίες του δήμου στον οποίο ανήκουν, όταν στους δήμους αυτούς δεν λειτουργεί Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο. Στην αρμοδιότητα των συνιστώμενων Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων, που λειτουργούν, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 28 του ν. 2738/1999 (Α΄ 180), υπάγονται τα εντός των διοικητικών ορίων των οικείων δήμων υφιστάμενα αλιευτικά καταφύγια, λιμενικές υποδομές και εγκαταστάσεις, οι οποίες δεν υπάγονται στην αρμοδιότητα άλλου φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης λιμένα. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ρυθμίζονται ζητήματα για το πεδίο δικαιοδοσίας των Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων, την οργάνωση, τη διαδικασία, τη λειτουργία, τη στελέχωση και κάθε άλλο σχετικό θέμα για την εφαρμογή του παρόντος.

ζ) Η σύσταση των Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων, όπως προβλέπεται στην περίπτωση στ΄ είναι δυνατή, μόνο στις περιπτώσεις που, όπως διαπιστώνεται με απόφαση του οικείου Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου, δεν παρέχεται η σύμφωνη γνώμη των όμορων δήμων που διαθέτουν Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο για την υπαγωγή των αλιευτικών καταφυγίων, λιμενικών υποδομών και εγκαταστάσεων στην αρμοδιότητά τους.

η) Τα συνιστώμενα Δημοτικά Λιμενικά Γραφεία, κατά τις διατάξεις των περιπτώσεων στ΄ και ζ΄ υποχρεούνται εντός δύο (2) ετών από τη σύστασή τους, στον καθορισμό ζώνης λιμένα κατά τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.».

Έχει εκδοθεί η αρ. πρ. 32901/26-06-2018 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών – Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής – Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με θέμα: «Ρύθμιση θεμάτων για το πεδίο δικαιοδοσίας, την οργάνωση, τη διαδικασία, τη λειτουργία και τη στελέχωση των Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων».

Τα ανωτέρω έρχονται σε αντίθεση με το πνεύμα του ν.4150/2013 (Α΄ 102), ο οποίος διαπιστώνοντας αυτές τις αδυναμίες, εισήγαγε συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενοποιημένων λιμενικών δικτύων.

Συγκεκριμένα με στο άρθρο 39 προβλεπόταν η δημιουργία τριών Κεντρικών Λιμενικών Δικτύων με πυρήνες τους Οργανισμούς Λιμένος, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και Πατρών.

Επίσης στο ν.4150/2013 άρθρο 42 υπήρχε ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου, κατόπιν αιτιολογημένης εισήγησης της Ρ.Α.Λ., προσκαλεί τα Δημοτικά ή Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία να υποβάλουν προτάσεις στο πλαίσιο χάραξης της Εθνικής Λιμενικής Πολιτικής, προκειμένου, είτε να συγχωνευθούν μεταξύ τους προς το σκοπό δημιουργίας Ανώνυμης Εταιρίας – Περιφερειακού Λιμενικού Δικτύου, είτε να προσχωρήσουν σε ένα από τα προαναφερθέντα Κεντρικά Λιμενικά Δίκτυα.

 

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Υιοθέτηση προτάσεων που κινούνται στο πνεύμα του ν.4150/2013 (Α΄ 102), ο οποίος διαπιστώνοντας αυτές τις αδυναμίες, εισήγαγε συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενοποιημένων λιμενικών δικτύων.

Συγκεκριμένα με στο άρθρο 39 προβλεπόταν η δημιουργία τριών Κεντρικών Λιμενικών Δικτύων με πυρήνες τους Οργανισμούς Λιμένος, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και Πατρών.

Επίσης στο ν.4150/2013 άρθρο 42 υπήρχε ρύθμιση,  σύμφωνα με την οποία το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου, κατόπιν αιτιολογημένης εισήγησης της Ρ.Α.Λ., προσκαλεί τα Δημοτικά ή Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία να υποβάλουν προτάσεις στο πλαίσιο χάραξης της Εθνικής Λιμενικής Πολιτικής, προκειμένου, είτε να συγχωνευθούν μεταξύ τους προς το σκοπό δημιουργίας Ανώνυμης Εταιρίας – Περιφερειακού Λιμενικού Δικτύου, είτε να προσχωρήσουν σε ένα από τα προαναφερθέντα Κεντρικά Λιμενικά Δίκτυα.

Εν κατακλείδι μπορούν  να εξετασθούν οι παρακάτω εναλλακτικές προτάσεις:

 

ΠΡΟΤΑΣΗ Ι:

Η πρώτη πρόταση αφορά στην διατήρηση του υφιστάμενου μοντέλου λιμενικής διακυβέρνησης και στην ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο την αντιμετώπιση ορισμένων εκ των αρνητικών σημείων που το μοντέλο αυτό προκαλεί στην λειτουργία των φορέων διοίκησης, χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων (ΦΔΕΛ), αλλά και στις αναπτυξιακές προοπτικές της λιμενικής βιομηχανίας της χώρας.

Εκτιμάται ότι οι παράκτιοι Δήμοι της χώρας που δεν διαθέτουν ΦΔΕΛ, αλλά διαθέτουν κάποια λιμενική εγκατάσταση θα προχωρήσουν στην σύσταση Δημοτικού Λιμενικού Γραφείου.

Με βάση την διοικητική διαίρεση της χώρας και την παρατήρηση των χώρων δικαιοδοσίας του κάθε παράκτιου Δήμου, ώστε να εντοπιστούν λιμενικές υποδομές εκτιμάται ότι στην τελική ανάπτυξή του το μέτρο των Δημοτικών Λιμενικών Γραφείων θα αριθμεί 31 τέτοιες δομές.

 

ΠΡΟΤΑΣΗ ΙΙ:

Η δεύτερη πρόταση συμπεριλαμβάνει την μερική αναμόρφωση του υφιστάμενου συστήματος λιμενικής διακυβέρνησης.

Η Πρόταση ΙΙ προβλέπει την δημιουργία Διαπεριφερειακών Δομών, οι οποίες θα έχουν ως στόχο να συνδράμουν τους ΦΔΕΛ σε θέματα που αφορούν εκπόνηση μελετών μέχρι και το στάδιο της ωρίμανσης έργων καθώς και την δημοπράτησή τους.

Προς την κατεύθυνση κάλυψης αυτής της αδυναμίας, η δεύτερη εναλλακτική
πρόταση συμπεριλαμβάνει την μερική αναμόρφωση του συστήματος λιμενικής διακυβέρνησης προβλέπει την δημιουργία επτά (7) Περιφερειακών Επιτελικών Δομών Υποστήριξης Φορέων Διοίκησης και Εκμετάλλευσης Λιμένων (ΠΕΔΥ-ΦΔΕΛ), στην βάση της διοικητικής διαίρεσης της χώρας σε Αποκεντρωμένες Διοικήσεις με τροποποιήσεις, ώστε η κάθε ΠΕΔΥ να έχει μία κρίσιμη μάζα ΦΔΕΛ στην δικαιοδοσία της προκειμένου να έχει ουσιαστικό ρόλο.

 

ΠΡΟΤΑΣΗ ΙΙΙ:

Η πρόταση ΙΙΙ στοχεύει στην συνολική αναμόρφωση του υφιστάμενου συστήματος λιμενικής διακυβέρνησης. Μέσω συνενώσεων ΦΔΕΛ και την παράλληλη διατήρηση των ισχυρών σχέσεων ΦΔΕΛ και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δημιουργούνται νέοι, λιγότεροι σε αριθμό ΦΔΕΛ, οι οποίοι διαθέτουν επαρκές μέγεθος και ικανότητα διοίκησης, λειτουργίας και διαμόρφωσης αναπτυξιακών προοπτικών για τους λιμένες στους οποίους διαθέτουν δικαιοδοσία και αρμοδιότητα, αλλά και την αυτοτέλεια που τους παρέχει η λειτουργία τους με την νομική μορφή Ανώνυμης Εταιρείας.

Επιπρόσθετα, επαναφέρει την εποπτεία όλων σχεδόν των λιμενικών
εγκαταστάσεων στο Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, το οποίο σήμερα έχει στις αρμοδιότητές του μόνο την εποπτεία των Λιμενικών Ταμείων.

Η πρόταση συνενώσεων ΦΔΕΛ περιλαμβάνει τα κάτωθι στάδια υλοποίησης:

• Κατάργηση των Λιμενικών Γραφείων και μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους σε άλλους υφιστάμενους φορείς διοίκησης & εκμετάλλευσης λιμένων ή σε νεοσύστατα Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία.
• Μεταφορά των αρμοδιοτήτων των δέκα (10) Λιμενικών Ταμείων σε άλλους ΦΔΕΛ, δημοτικούς ή διαδημοτικούς.
• Προσθήκη αρμοδιοτήτων δήμων χωρίς φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης λιμένων (ορφανά λιμάνια) σε γειτνιάζοντες ΦΔΕΛ (Δημοτικά και Διαδημοτικά Λιμενικά Ταμεία), εντός της ίδιας Περιφερειακής Ενότητας.
• Συγχώνευση Δημοτικών και Διαδημοτικών Λιμενικών Ταμείων και δημιουργία Διαδημοτικών Λιμενικών Ταμείων σε επίπεδο Περιφέρειας με εξαίρεση την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για λόγους καλύτερης χωρικής διαχείρισης.
• Μετατροπή των Διαδημοτικών Λιμενικών Ταμείων σε Ανώνυμες Εταιρίες, με αναλογική συμμετοχή των συμμετεχόντων Δήμων. Στην Ανώνυμη Εταιρεία που συστήνεται το Ελληνικό Δημόσιο διαθέτει το 51% των μετοχών, ώστε το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΝΑΝΠ) να έχει την εποπτεία τους και κατά συνέπεια την εποπτεία ολόκληρου του λιμενικού συστήματος. Το υπόλοιπο 49% των μετοχών δίνεται στους Δήμους των οποίων οι ΦΔΕΛ συνενώθηκαν, αναλογικά και σύμφωνα με το μέσο επίπεδο εσόδων του πρώην ΦΔΕΛ την τελευταία τριετία. Τις μετοχές του νεοσύστατου Οργανισμού Λιμένων Α.Ε. τις διαχειρίζεται η Μονομετοχική Ανώνυμη Εταιρεία που κάθε Δήμος διαθέτει.

 

 Νικόλαος Ι. Σπανός

Nαύαρχος Λ.Σ. εα