Νέα δεδομένα στη Μεσόγειο προκαλεί η επιδείνωση των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων έπειτα και από τη διορία που έδωσε η Ουάσιγκτον στην Αγκυρα. Συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι δίνουν διορία στην Τουρκία μέχρι τα τέλη Ιουλίου προκειμένου να υπαναχωρήσει στην αγορά του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400, το οποίο θεωρούν ασύμβατο με το νέο, αμερικανικό μαχητικό αεροσκάφος F-35, που θέλει επίσης να αποκτήσει η Άγκυρα.
Αν μέχρι τις 31 Ιουλίου η Τουρκία δεν πάρει πίσω την απόφασή της για τους S-400, τότε οι Τούρκοι πιλότοι που εκπαιδεύονται σήμερα στις ΗΠΑ στα F-35 θα απελαθούν. Ταυτόχρονα, θα ακυρωθούν οι συμβάσεις που έχουν παραχωρηθεί σε τουρκικές εταιρείες για την κατασκευή τμημάτων των μαχητικών αυτών, είπε στους δημοσιογράφους η αναπληρώτρια υπουργός Άμυνας, Έλεν Λορντ.
Πρόκειται για κλιμάκωση της έντασης των σχέσεων των δύο χωρών και μένει να φανεί πόσο μπορούν να αντέξουν οι Τούρκοι στις ασφυκτικές πιέσεις που τους ασκούνται.
Ο Πάτρικ Σάναχαν, ο ασκών χρέη υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, σε μια επιστολή του προς τον Τούρκο ομόλογό του, παρουσιάζει τα βήματα για την «απεμπλοκή» της Τουρκίας από το πρόγραμμα. Η επιστολή αυτή ήρθε σε γνώση του πρακτορείου Reuters το οποίο την Πέμπτη είχε μεταδώσει ότι η Ουάσινγκτον αποφάσισε να σταματήσει να δέχεται Τούρκους πιλότους για εκπαίδευση στα F-35, ένδειξη ότι η διένεξη μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας φτάνει σε κρίσιμο σημείο.
Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι η αγορά των S-400 από τη Ρωσία συνιστά απειλή για τα F-35 της Lockheed Martin Corp, τα οποία σχεδιάζει επίσης να αγοράσει η Τουρκία. Η Ουάσινγκτον διαμηνύει ότι η Άγκυρα δεν μπορεί να έχει και τα δύο συστήματα.
Στην επιστολή του ο Σάναχαν δηλώνει με σαφήνεια ότι «δεν θα υπάρξει νέα εκπαίδευση» στα F-35. Σύμφωνα με το κείμενο αυτό, ήταν προγραμματισμένο να εκπαιδευτούν άλλοι 34 πιλότοι αργότερα φέτος.
«Η εκπαίδευση αυτή δεν θα συμβεί επειδή αναστέλλουμε τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35», αναφέρει ένα επισυναπτόμενο στην επιστολή που τιτλοφορείται «Αναστρέφοντας τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35».
Ο Σάναχαν προειδοποιεί επίσης ότι η εκπαίδευση των Τούρκων στην Αεροπορική Βάση Λιουκ και την Αεροπορική Βάση Ίγκλιν θα διακοπεί στα τέλη Ιουλίου. «Το χρονοδιάγραμμα αυτό θα επιτρέψει σε πολλούς, αλλά όχι σε όλους, τους Τούρκους σπουδαστές που εκπαιδεύονται επί του παρόντος να ολοκληρώσουν τα μαθήματά τους πριν αναχωρήσουν από τις ΗΠΑ, μέχρι τις 31 Ιουλίου 2019», γράφει, προσθέτοντας: «Έχετε ακόμη την επιλογή να αλλάξετε κατεύθυνση για τους S-400».
Η Τουρκία έχει εκφράσει ενδιαφέρον να αγοράσει 100 νέα μαχητικά, η συνολική αξία των οποίων εκτιμάται στα 9 δισεκατομμύρια δολάρια, με τις τρέχουσες τιμές.
Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι αν η Τουρκία διωχθεί από το πρόγραμμα, αυτό θα σηματοδοτήσει μια από τις σημαντικότερες ρήξεις στη σύγχρονη ιστορία των σχέσεων των δύο συμμάχων.
Η αποκάλυψη της απόφασης για τους Τούρκους πιλότους έρχεται μετά τις ενδείξεις ότι η Τουρκία προχωρά κανονικά στην αγορά των S-400. Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ δήλωσε στις 22 Μαΐου ότι το στρατιωτικό προσωπικό εκπαιδεύεται στη Ρωσία στη χρήση του αντιπυραυλικού συστήματος. Νωρίτερα σήμερα, ο επικεφαλής της κρατικής ρωσικής εταιρείας Rostec, Σεργκέι Τσεμέζοφ, ανακοίνωσε ότι η παράδοση των S-400 στην Τουρκία θα αρχίσει σε δύο μήνες, όπως μετέδωσε το πρακτορείο Interfax.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απέκλεισε κατηγορηματικά την Τρίτη το ενδεχόμενο να υπαναχωρήσει η χώρα του από τη συμφωνία με τη Μόσχα. Είπε μάλιστα ότι οι ΗΠΑ «δεν μας έκαναν κάποια προσφορά τόσο καλή όσο οι S-400».
Στο μεταξύ, ο επικεφαλής του κρατικού οργανισμού Rostec Σεργκέι Τσεμέζοφ δήλωσε ότι η Ρωσία θα ξεκινήσει την αποστολή των αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 στην Τουρκία σε δύο μήνες, μεταδίδει το ρωσικό πρακτορείο Interfax. Ο Τσεμέζοφ προσέθεσε επίσης ότι η Ρωσία έχει ολοκληρώσει την εκπαίδευση των Τούρκων στρατιωτικών στον χειρισμό των S-400.
Η απάντηση
Σύμφωνα με το hellasjournal η Σάναχαν προς τον Τούρκο ομόλογό του, Χουλουσί Ακάρ, περιλαμβάνει στρατιωτικές και οικονομικές απειλές. Αυτό εκτιμά σε σχόλιό του για το περιεχόμενη της επιστολής του Πάτρικ Σάναχαν προς τον Χουλούσι Ακάρ, ο γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος, Μουράτ Γιετκίν, που δημοσιοποιεί το κείμενο στην ιστοσελίδα του, όπως και άλλες τουρκοκυπριακές ιστοσελίδες. Η αλήθεια είναι ότι οι Τούρκοι δεν την περίμεναν την εξέλιξη που σημειώθηκε την Πέμπτη, όταν αποφασίστηκε στο Πεντάγωνο η έναρξη της διαδικασίας για να εκδιωχθεί η Τουρκία από το πρόγραμμα παραγωγής των μαχητικών F-35. Πιστεύεται πάντως ότι θα αντιδράσουν μέχρι αύριο με δήλωση του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν ή του υπουργού Άμυνας.
Η επιστολή έχει ημερομηνία 6 Ιουνίου και γράφει ότι οι ΗΠΑ είναι απογοητευμένες με το γεγονός ότι η Τουρκία έχει στείλει προσωπικό στη Ρωσία για να εκπαιδευτεί για το σύστημα S 400. Εάν η Τουρκία προμηθευτεί τους S 400, «όπως συζητήσαμε στην τηλεφωνική μας επικοινωνία στις 28 Μαΐου 2019, οι δύο χώρες μας πρέπει να αναπτύξουν ένα σχέδιο απεμπλοκής της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F 35. Ενώ προσβλέπουμε να συνεχίσουμε την πολύτιμη σχέση μας, η Τουρκία δεν θα παραλάβει τα F 35 εάν η Τουρκία εάν παραλάβει τους S 400. Έχετε ακόμα την επιλογή να αλλάξετε πορεία όσον αφορά τους S 400».
Στην επιστολή του προς τον κ. Ακάρ ο Αμερικανός ΥΠΑΜ γράφει ότι πριν την συνάντησή τους εντός Ιουνίου στις Βρυξέλλες, εσωκλείνει μια σειρά από δράσεις που θα εφαρμοστούν από τις ΗΠΑ για το πρόγραμμα των F 35 δίδοντας περιθώριο μέχρι τις 31 Ιουλίου στην Τουρκία (να ανακαλέσει την συμφωνία για τους ρωσικούς πυραύλους). Αναφέρεται επίσης ότι μέχρι τις 31 Ιουλίου θα φύγουν οι Τούρκοι που εκπαιδεύονται σήμερα στο πρόγραμμα των F 35 και το ΥΠΑΜ των ΗΠΑ θα συστήσει να μην έρθουν άλλοι για εκπαίδευση γιατί θα φύγουν πολύ σύντομα. Γίνεται επίσης αναφορά στις κυρώσεις μέσω του CAATSΑ (Countering America`s Adversaries Through Sanctions Act) εάν η Τουρκία προχωρήσει στην εγκατάσταση των S 400. Θα τεθούν εν αμφιβόλω, προστίθεται, η πολύ ικανή αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας με τους φιλόδοξους οικονομικούς αναπτυξιακούς στόχους της, ενώ σημειώνει ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος Τραμπ δεσμεύθηκε για αύξηση των διμερών εμπορικών συναλλαγών από 25 σε 75 δις δολάρια, αλλά αυτό μπορεί να αμφισβητηθεί εάν οι ΗΠΑ προχωρήσουν σε κυρώσεις τύπου CAATSΑ εναντίον της Τουρκίας.
Σύμφωνα με τον Μουράτ Γιετκίν, πρόκειται για απαντητική επιστολή του Αμερικανού ΥΠΑΜ στον Τούρκο ομόλογό του και την επιστολή Ακάρ ημερομηνίας 6ης Απριλίου, με την οποία ο Τούρκος ΥΠΑΜ μετέφερε την θέση της Άγκυρας ότι η εκπαίδευση για τα αμερικανικά μαχητικά F 35 δεν μπορεί να σταματήσει λόγω της αγοράς από την Τουρκία των S 400. Ο κ. Γιετκίν (που υπήρξε για χρόνια διευθυντής σε μεγάλα τουρκικά ΜΜΕ, όπως το Cnn Turk) σχολιάζει ότι πρόκειται για βαριές εκφράσεις που εμπεριέχουν απειλές στρατιωτικές και οικονομικές εναντίον της Τουρκία, όπως και την αναφορά σε «υπερεξάρτηση της Τουρκίας από την Ρωσία( “over dependence”).
Κάνει δε τον παραλληλισμό ότι αυτή η επιστολή προσομοιάζει με εκείνη που ο τότε Αμερικανός Πρόεδρος, Λίντον Τζόνσον είχε αποστείλει το 1964 στον τότε Τούρκο Πρωθυπουργό, Ισμέρ Ινονού απειλώντας ότι εάν η Τουρκία επενέβαινε στην Κύπρο θα της επιβαλλόταν εμπάργκο όπλων και απομόνωσή της στο ΝΑΤΟ. Ο Μουράτ Γιετκίν συνεχίζει αναφέροντας ότι ο Ινονού σε εκείνη την επιστολή είχε δώσει την απάντηση, που περιείχε μια υπόνοια προσέγγισης με την Μόσχα σε περίοδο Ψυχρού Πολέμου, ότι «θα δημιουργηθεί ένας νέος κόσμος και η Τουρκία θα πάρει σε εκείνον την θέση της». Μετά, συνέχισε ο κ. Γιετκίν, οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ πήραν μια διαφορετική πορεία.
